گزارش “عصرآزادی” از اهمیت صنعت پتروشیمی در کشور و راهکارهای مهار مشکلات آن؛ پیش به سوی تکمیل زنجیره ارزش و جلوگیری از خام‌فروشی
?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
صنعت پتروشیمی کشور با راه‌اندازی پتروشیمی مرودشت در سال ۱۳۴۲ پایه‌گذاری شد، این مجتمع در ابتدا به عنوان زیر مجموعه وزارت صنعت وقت، کار خود را آغاز کرد اما با توجه به وابستگی صنعت پتروشیمی به خوراک تامینی وزارت نفت با تاسیس شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان زیرمجموعه شرکت نفت، مدیریت صنعت پتروشیمی به وزارت نفت منتقل گردید.
روز ملی صنعت پتروشیمی روزی است که می توان به بهانه آن به مسئولان امر یادآوری کرد که صنعت پتروشیمی از ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار است و اگر می خواهیم به جای خام فروشی، محصولات با ارزش افزوده بالا صادر کنیم بهترین راهکار پیش رو، تقویت صنعت پتروشیمی است.
▪️تقویت پتروشیمی بهترین راهکار برای توسعه صادرات غیرنفتی است
صنعت پتروشیمی را می توان صنعتی با ارزش افزوده بالا دانست که تقویت آن، بهترین راهکار برای توسعه صادرات غیرنفتی و اشتغالزایی در داخل کشور با بهره گیری از زنجیره ارزش تولید محصولات پتروشیمی است.
همواره در آمار صادرات غیرنفتی ایران، محصولات متنوع حاصله از صنعت پتروشیمی در جایگاه ممتازی قرار دارند، بدین ترتیب صنعت پتروشیمی می تواند نقش مهمی در درآمدزایی ارزی برای کشور ایفا نماید.
از سوی دیگر در صورت تقویت صنایع تکمیلی صنعت پتروشیمی در پایین دست یا به عبارتی تکمیل زنجیره ارزش تولید محصولات پتروشیمی از طریق ایجاد صنایع کوچک، نه تنها می توان اشتغال بسیار زیاد با هزینه ای کم ایجاد کرد بلکه می توان درآمدزایی ارزی برای کشور را با تولید و صادرات محصولات نهایی حاصله از صنعت پتروشیمی – و نه صرفاً صادرات پتروشیمی – ارتقا داد.
اما در واقع، نیل به این هدف نیازمند تحقق چند پیش شرط مهم است که یکی از آنها جذب سرمایه برای توسعه صنعت پتروشیمی و دوم، تعیین تکلیف قیمت خوراک برای واحدهای پتروشیمی به عنوان یک مشوق مهم جهت جذب سرمایه گذاران در حوزه پتروشیمی است.
هرچند خوراک به میزان کافی برای پتروشیمی ها در کشورمان وجود دارد و دسترسی به خوراک کافی به موازات دسترسی مناسب به مبادی صادراتی در سواحل، مهمترین مزیت های رقابتی صنعت پتروشیمی در ایران محسوب می شوند، اما عدم تعیین تکلیف قیمت خوراک به ویژه خوراک گازی، می تواند این مزیتها را تا حد زیادی خنثی کند.
▪️ایران به سادگی از بازار صنعت پتروشیمی حذف نخواهد شد
یک کارشناس حوزه انرژی در این زمینه گفت: صنعت پتروشیمی می‌تواند در روند رو به رشد توسعه اقتصادی کشورمان نقش‌آفرین باشد و توسعه این صنعت در بالادست و بخش‌های پایین‌دست، اشتغالزایی مطلوبی را به همراه خواهد داشت.
عبدالکریم جمیری با تأکید بر اینکه باید هرچه بیشتر به سمت تولید محصولات نهایی در صنعت پتروشیمی حرکت کنیم ادامه داد: در صورت تحقق این هدف، به راحتی می‌توانیم محصولات خود را که از پتروشیمی تولید شده‌اند صادر کنیم، همچنین شرایط کنونی می‌تواند ما را به سمت تکمیل زنجیره ارزش و جلوگیری از خام‌فروشی هدایت کند.
وی با اشاره به اینکه با ایجاد و تکمیل زنجیره ارزش، از سرمایه‌های کشور بهتر استفاده می‌شود افزود: این موضوع امروز اتفاق افتاده است، اما نیازمند همکاری و تعامل بیشتر برای رسیدن به هدف‌گذاری‌های انجام شده برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر در صنعت رو به رشد پتروشیمی هستیم.
جمیری اضافه کرد: اهمیت تکمیل زنجیره ارزش با هدف کاهش خام‌فروشی بر کسی پوشیده نیست لذا باید شرایط این صنعت به گونه‌ای طراحی شود تا بیش از گذشته وارد بازار رقابت‌های جهانی شود زیرا ایران در این صنعت حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و به‌راحتی از این بازار حذف نخواهد شد.
این کارشناس عنوان کرد: خوشبختانه طرح‌های صنعت پتروشیمی با وجود تحریم در مسیر پیشرفت قرار دارد و بر اساس ایجاد ارزش افزوده بالاتر در مسیر تکمیل زنجیره ارزش به حرکت شتابان خود ادامه می‌دهد که این موضوع در سال‌های آینده به توسعه این صنعت کمک می‌کند و به نوعی تحریم نیز بی‌اثر می گردد.
▪️رتبه نخست تأمین منابع ارزی کشور متعلق به صنعت پتروشیمی است
معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی با اشاره به بهره‌برداری از ۲۷ طرح باقیمانده جهش دوم صنعت پتروشیمی تا پایان سال آینده گفت: ظرفیت این صنعت از ۶۶ میلیون تن به ۱۰۰ میلیون تن خواهد رسید که بر اساس تعهد برنامه ششم توسعه کشور باید به این رقم می‌رسید.
بهزاد محمدی از تاثیرات ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی سخن به میان آورد و ادامه داد: بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول، نرخ رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ حدود ۳ درصد کاهش خواهد یافت اما با این وجود، صنعت پتروشیمی رتبه نخست تأمین منابع ارزی کشور را به خود اختصاص داده است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با بیان اینکه سال گذشته شاهد کاهش تولید برخی محصولات پتروشیمی بوده‌ایم افزود: بیشترین آسیب را از شرایط محیطی محصولات بالای زنجیره دیده‌اند، بنابراین لازم است توسعه صنعت پتروشیمی کشور به سمت تکمیل زنجیره باشد تا مصون از این شرایط باشیم.
وی با اشاره به اینکه نقشه توسعه صنعت پتروشیمی ایران باید متناسب با تحولات جهانی تغییر یابد اضافه کرد: لازم است از وضع توسعه یک محصول و یک خوراک به سمت توسعه یک خوراک و تولید چند محصول حرکت کنیم تا ضمن ایجاد توسعه پایدار، تاب‌آوری صنعت را افزایش دهیم و در دنیا مقداری از برخی عدم قطعیت‌ها مصون شویم.
محمدی، مهمترین راهکار برای صنعت پتروشیمی کشور را توسعه هوشمندانه دانست که این موضوع در دستور کار شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار دارد.
▪️پتروشیمی ها باید راه حل مهار مشکلات زیست محیطی را فرا بگیرند
یک فعال محیط زیست با اشاره به اینکه واحدهای پتروشیمی از بزرگترین صنایعی هستند که نقش اساسی آنها در اقتصاد کشور غیر قابل انکار است گفت: اما در عین حال، تأثیرات بسزایی بر زیست بوم و وضعیت محیطی اطراف خود دارند، تأثیراتی که در صورت عدم مهار و پیش‌بینی پیشگیری های مناسب، به طور غالب تخریبی و بسیار خطرناک هستند.
امیر علم ادامه داد: ایجاد پساب‌های نفتی و شیمیایی، آلودگی صوتی، سوزاندن گازهای تفکیکی، جمع شدن مواد زائد شیمیایی و دفع زباله از مواردی هستند که معمولاً در کنار واحد های نفتی و پتروشیمی پدید می آیند و در صورتی که مورد بررسی های دقیق و استاندارد ساز قرار نگیرند می توانند چالش آفرین باشند.
وی افزود: از سوی دیگر در برخی از مناطقی که شرکت های پتروشیمی مشغول به فعالیت هستند، بعضاً آلودگی های زیست محیطی عمیقی مشاهده می شود، گزارش های مستندی وجود دارد که ساکنان برخی از آن مناطق دچار بیماری های گوارشی هستند، در این مناطق دام ها و چرخه محیط زیست – همانا اکوسیستم طبیعی آن منطقه – با مشکلات بسیار زیادی مواجه شده و آب های زیرزمینی نیز آلوده می گردند.
علم اضافه کرد: همواره به سودآوری و درآمد شرکت های پتروشیمی اندیشیده ایم، حال آنکه باید بدانیم این شرکت ها مشکلات زیست محیطی بسیاری داشته اند که باید راه حل مهار آنها را فرا بگیرند و در این مسیر هزینه کنند از جمله مواردی که می تواند برای شرکت ها راه گشایی کرده و بسیار مفید واقع شود همکاری با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و اعتماد به نیروهای متخصص و مجرب دانشگاه است.
این استاد دانشگاه در خاتمه تاکید کرد: رسیدن به این باور که دانشگاه ها می توانند مشکلات صنعت را حل نمایند مقدمه ای بر شکوفایی صنعت، حل معضلات آن و همین طور بارور شدن درخت علم در کشور و توسه اقتصادی و علمی در کشور است که باید مورد توجه جدی مسئولان صنعت پتروشیمی کشور قرار گیرد.
▪️نباید تکیه دولت برای تامین منابع ارزی، همیشه از محل فروش نفت خام باشد
بدین ترتیب می توان دریافت که جلوگیری از خام‌فروشی و تبدیل نفت خام به محصولات با ارزش افزوده بیشتر و متنوع‌تر کردن این محصولات در کشور از ضروریات است.
در واقع، برای داشتن منابع ارزی کشور هم می‌توان از محل صادرات فرآورده‌های نفتی و هم از محل صادرات محصولات پتروشیمی استفاده کرد.
نکته جالب توجه این است که بخش قابل توجهی از نیاز ارزی کشور را می‌توان از طریق همین محصولات با ارزش افزوده بالا استفاده کرد و دلیلی ندارد تکیه دولت برای تامین منابع ارزی، همیشه از محل فروش نفت خام باشد.
ضمن اینکه جلوگیری از خام فروشی نفت و متنوع کردن سبد صادراتی کشور، از جمله راهکارهای اساسی دور زدن تحریم‌ها در شرایط اقتصادی فعلی است لذا خام فروشی در شرایط کنونی، نمی‌تواند مشکل کشور را برطرف کرده و در این مسیر راهگشا باشد بنابراین باید به سمت تکمیل زنجیره ارزش حرکت نمود.
در اوضاع و احوال امروزی توسعه زنجیره ارزش، دیگر یک اختیار نیست بلکه یک الزام است و باید با جدّیت در این مسیر بزرگ گام برداشت.
