نگاهی بر تبدیل ترکیه به هاب انرژی در گفتگو با یک تحلیل‌گر ارشد دیپلماسی و امنیت انرژی
امید شکری: وجود منابع نفت و گاز یک ابزار قدرت در عرصه روابط بین‌الملل است
عصر آزادی آنلاین :شهرام صادق زاده/ خبرنگار
به نظر کارشناسان امنیت انرژی، کشف میدان جدید گازی در دریای سیاه باعث تسریع روند تبدیل ترکیه به هاب انرژی و تقویت موقعیت آنکارا در منازعات مربوط به مدیترانه شرقی خواهد شد.
طی ماه‌های اخیر تنش در مدیترانه شرقی و دریای اژه میان کشورهای ساحلی افزایش یافته که به نظر کارشناسان، کشف منبع گازی “تونا-1” در میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه توسط ترکیه، موجب تقویت موقعیت آنکارا در مجادلات و منازعات منطقه‌ای خواهد شد.
ترکیه هم اکنون سالانه حدود 12 میلیارد دلار گاز به صورت طبیعی و اِل.اِن.جی عمدتا از روسیه، آذربایجان، ایران، آمریکا، قطر و الجزایر وارد می‌کند که آغاز عملیات استخراج گاز از چاه تونا-1 با ذخیره گاز طبیعی 320 میلیارد مترمکعبی، احتمالا از اواخر سال 2023 عملیاتی خواهد شد و می‌تواند باعث کاهش وابستگی ترکیه به گاز وارداتی گردد.
در صورت تولید سالانه 10 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی از میدان گازی ساکاریا، یک پنجم گاز مورد نیاز ترکیه ۲۰ سال آینده تنها از این میدان گازی تامین خواهد شد.
“امید شکری” تحلیل‌گر ارشد دیپلماسی و امنیت انرژی در موسسه Gulf State Analytics به شرح موضوعات مرتبط با مدیترانه شرقی و کشف منبع گازی جدید توسط ترکیه در دریای سیاه پرداخته است که از نظرتان می گذرد؛
وجود منابع عظیم انرژی یک ابزار قدرت در عرصه روابط بین‌الملل است
وجود منابع عظیم نفت و گاز به معنای وجود ابزار قدرت در عرصه روابط بین‌الملل است، وقتی کشوری دارای منابع عظیم نفت و گاز باشد موفق به استخراج، مصرف و عرضه آن در بازار خواهد شد که این نیز به نوبه خود می‌تواند باعث وابسته شدن کشورهای مصرف‌کننده انرژی به کشور عرضه‌کننده شود، همچنین کشورِ دارای منابع انرژی می‌تواند اقتصاد خود را سر و سامان بخشیده و از صادرات به عنوان ابزار قدرت در عرصه بین‌الملل استفاده کند.
در مورد یونان و ترکیه نیز باید گفت که این دو کشور اختلاف تقریبا 200 ساله دارند، یونان پیشتر جزئی از امپراتوری عثمانی بود اما در سال‌های 1814 تا 1821 با شورش موسوم به “مورا” که حدود 8 سال طول کشید توانست از ترکیه جدا شود، اما اختلافات میان دو کشور تا امروز ادامه داشته و هر از چندگاهی در دریای اژه تنش افزایش یافته و خود را نشان می‌دهد.
برای نخستین بار در سال 1969 یک چاه اکتشافی در دریای مدیترانه حفاری شد و فعالیت اکتشافی تا سال 2000 میلادی ادامه داشت، اما بیشترین میزان حفاری چاه اکتشافی از سال 2009 که اسرائیل موفق شد میدان عظیم گازی “تامار” را کشف کند، آغاز شد و این روند تا سال 2019 ادامه داشته است، میزان ذخایر گاز طبیعی که در این بازه زمانی 10 ساله توسط شرکت‌های بین‌المللی انرژی کشف و اثبات شده تقریبا 2.5 تریلیون مترمکعب بود که دقیقا برابر با ذخایر گاز طبیعی کشور آذربایجان است.
احتمال کشف منابع بیشتر انرژی در دریای سیاه و مدیترانه وجود دارد
منبع جدید گازی کشف شده توسط ترکیه در دریای سیاه نوید حفاری بیشتری هم در دریای سیاه و هم در دریای مدیترانه را به آنکارا داد، در صورت تداوم فعالیت‌های اکتشافی در دریاهای سیاه و مدیترانه احتمال کشف منابع بیشتر انرژی توسط ترکیه در این مناطق وجود دارد، ذخایر موجود در میدان گازی اعلامی توسط رئیس جمهور ترکیه نسبتا ذخایر قابل توجهی است اما باید منتظر بود و دید که تا چه میزان از این منبع قابل برداشت است و ترکیه در چه سالی خواهد توانست استخراج از این منبع را آغاز کند.
اگر ترکیه موفق به جذب شرکت‌های فعال در حوزه انرژی و تامین منابع مالی مورد نیاز تقریبا 6 میلیارد دلاری این طرح شود، می‌تواند از سال 2023 از میدان گازی کشف شده در دریای سیاه استفاده کند، این تحول نیز در یک بازه زمانی مشخص باعث کاهش وابستگی آنکارا به منابع انرژی خارجی خواهد شد.
در صورت فراهم شدن شرایط، ترکیه به یک هاب و ترمینال انرژی تبدیل خواهد شد
از سوی دیگر، ترکیه درنظر دارد به یک مرکز هاب و تجارت انرژی تبدیل شود، این کشور در حال حاضر نیز یک کشور مهم در انتقال و ترانزیت انرژی است، چرا که برخی از خطوط لوله انتقال انرژی از این کشور عبور می‌کنند، یعنی اگر ترکیه بتواند زیرساخت‌های مرتبط و امکانات ذخیره سازی گاز طبیعی را فراهم و همچنین قوانین مرتبط با بازار انرژی را تنظیم کند، با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در دراز مدت خواهد توانست به هاب انرژی تبدیل شود، طبیعتاً در صورت کشف منابع جدید انرژی توسط ترکیه، دستیابی این کشور به اهداف اشاره شده در مدت زمان کوتاه‌تری ممکن خواهد شد.
ترکیه سالانه تقریبا بین 40 تا 50 میلیارد دلار برای خرید و واردات انرژی مصرف می‌کند و اگر موفق به کشف منابع جدید شود، این میزان هزینه مصرفی را کاهش خواهد داد. از سوی دیگر این امر بر روابط آنکارا با کشورهای تامین کننده انرژی این کشور تاثیر خواهد گذاشت و موازنه تجاری ترکیه با این کشورها که بیشتر به نفع کشورهای مذکور است، را متوازن تر خواهد کرد.
ترکیه طی سال‌های اخیر سرمایه گذاری زیادی در بخش انرژی و به ویژه تبدیل ال.ان.جی به گاز طبیعی انجام داده است، این کشور به دلیل شرایط جغرافیایی ویژه خود در صورت فراهم کردن زیرساخت‌های مرتبط، افزایش حجم سرمایه گذاری با تامین منابع مالی مورد نیاز و تدوین قوانین مناسب توانایی تبدیل به یک ترمینال و هاب انرژی مهم را دارد لذا ترکیه خواهد توانست مسیر صادرات گاز طبیعی دریای خزر، آسیای میانه و حتی ایران به اروپا باشد، اما به هر صورت در میان مدت می‌توان انتظار داشت ترکیه بتواند به مسیر ترانزیتی خوبی برای صادرات گاز طبیعی ایران تبدیل شود.
دینامیک‌های بازار انرژی پس از شیوع کرونا تغییر پیدا کرده است
امروز با تعدد تامین کنندگان گاز طبیعی و ال.ان.جی روبرو هستیم و همچنین دینامیک‌های بازار انرژی پس از شیوع کرونا تغییر پیدا کرده است، اکنون مشتریان گازی قادر به تامین انرژی مورد نیاز خود طی قراردادهای 10 تا 15 ساله با قیمت‌های دلخواه و مناسب هستند، لذا با به وجود آمدن شرایط جدید، مفادی همچون دریافت یا پرداخت (Take or Pay) نیز از قراردادهای گازی درحال حذف شدن است، تقریبا 18 میلیارد مترمکعب از قراردادهای واردات گاز ترکیه در سال 2021 باید تمدید شود و آنکارا در تمدید این قراردادها برگ برنده خواهد داشت، قرارداد صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه در سال 2025 پایان خواهد یافت اما تا به امروز تلاش‌ها برای تمدید این قرارداد به نتیجه‌ای نرسیده است. کشف میدان گازی جدید در دریای سیاه هم مانع بزرگی بر سر راه تمدید قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه خواهد بود، لذا به نظر می‌ر‌سد طبیعتا ترکیه در صورتی خواستار تمدید قرارداد باشد که نظر این کشور از لحاظ قیمت و حجم گاز دریافتی تامین شود.
