گزارش “عصرآزادی” از اهمیت گسترش حجم تجاری کشورمان با اتحادیه اوراسیا و موانع موجود؛ فتح اوراسیا با گذر از بوروکراسی داخلی!
📌 عصر آزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
اتحادیه اقتصادی اوراسیا یا همان EAEU یک بلوک اقتصادی متشکل از پنج کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق می باشد که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایه‌گذاری جهان به شمار می‌آید.
ایران به همراه مولداوی هم اکنون عضو ناظر این اتحادیه بوده و قرار است به زودی برای دائمی شدن عضویت کشورمان در این اتحادیه تصمیم گیری های لازم به عمل آید.
ارزش تجارت کشورمان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال گذشته ۱۱ درصد اُفت کرده و به ۲.۱ میلیارد دلار رسیده است.
با توجه به اینکه محدودیت‌های تحریم، اثرگذاری کمتری بر مبادلات منطقه‌ای ایران دارد به نظر می‌رسد کرونا و بوروکراسی داخلی، موانع اصلی در مسیر توسعه تجارت با این اتحادیه مهم اقتصادی بوده است.
آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در سال گذشته، تجارت کالایی ایران با اتحادیه اوراسیا معادل ۲.۱ میلیارد دلار بوده که حدود یک میلیارد دلار آن واردات ایران از این اتحادیه و ۱.۱ میلیارد دلار از آن نیز صادرات ایران به کشورهای عضو این اتحادیه بوده است.
▪️اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک امتیاز ویژه در ایام تحریم های ناجوانمردانه است
اهمیت اقتصادی این اتحادیه به قدری است که با شکل‌گیری آن، کشورهای مختلف علاقه خود را برای عضویت ابراز کردند لذا میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان حدود ۸۵۰ میلیارد دلار است که از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات است.
سهم ایران از این میزان حدود ۲.۵ میلیارد دلار است که یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار واردات و ۸۲۳ میلیون دلار آن صادرات است، دست کم ۸۰ درصد صادرات اوراسیا به ایران محصولات کشاورزی به ویژه غلات و ۶۸ درصد صادرات ایران به اوراسیا نیز، میوه و خشکبار است.
در خصوص افزایش همکاری‌های اقتـصادی کشورمان از طریق همگرایی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در چند سال گذشته دیدگاه های مختلفی مطرح شده است که به دلیل سابقه ارتباطات فرهنگـی و اهمیـت ژئوپلتیـک اعـضای آن و همچنین ضرورت توسعه اقتصادی کشور از طریق همگرایی اقتصادی منطقه‌ای از اهمیت فراوانی برخوردار است.
به اعتقاد کارشناسان، پس از پایان جنگ سرد میزان گرایش به سوی منطقه گرایی در مناطق مختلف در جهان رو به افزایش گذاشته و در این میان آسیای مرکزی یکی از مناطق ژئواستراتژیک است کـه همـواره در کـانون توجـه کـشورهای مختلف قرار داشته است.
آنها می گویند همکاری کشورمان با این بلوک اقتصادی با ارزش بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار، نوید بخش توسعه تعاملات اقتصادی متقابل کشورمان با کشورهای مختلف دنیا و به خصوص همسایگان است به ویژه در شرایطی که دشمنان به دنبال منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با جهان هستند!
▪️رکورد بیشترین ارزش تجارت ایران و اوراسیا مربوط به سال ۱۳۹۸ بوده است
ظرفیت تجارت کشورمان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ۳۰ میلیارد دلار در سال تخمین زده می شود اما ارزش فعلی این تجارت به ۱۰ درصد ظرفیت‌ها نیز نمی‌رسد!
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته از یک سو به دلیل شیوع کرونا و اختلال در تجارت خارجی و از سوی دیگر به واسطه اعمال محدودیت‌های جدید برای واردات به دلیل تنگنای ارزی کشور، ارزش مبادلات ایران و اتحادیه اوراسیا با وجود فعال بودن توافقنامه تجاری اُفت کند که این کاهش تا حدودی متاثر از کاهش واردات ایران بوده است.
واکاوی جزئیات تجارت یک ساله با اتحادیه اوراسیا حاکی است ۲ درصد از افت ۱۱ درصدی تجارت ایران و اوراسیا در سال گذشته، مربوط به کاهش ۹ درصدی صادرات ایران و ۹ درصد از آن ناشی از کاهش ۱۶.۵ درصدی واردات ایران بوده است.
بررسی سابقه تجارت ایران و اوراسیا نشان می‌دهد رکورد بیشترین ارزش تجارت دو طرف در ۵ سال اخیر مربوط به سال ۱۳۹۸ بوده و بیشترین کسری تجاری ایران با این اتحادیه نیز در سال ۱۳۹۵ رخ داده که معادل نیمی از ارزش فعلی بوده است.
در این میان نکته جالب اینکه کمترین کسری تراز تجاری ایران با اتحادیه اوراسیا مربوط به سال ۱۳۹۹ بوده که به واسطه اُفت بیشتر واردات در مقابل صادرات، معادل ۱۰۰ میلیون دلار به نفع ایران مثبت مانده است.
▪️ایران چهار راه ترانزیتی اتصال آسیا به اروپا و سایر قاره هاست
رئیس انجمن ژئوپلیتیک کشورمان با اشاره به اینکه ظرفیت های منطقه اوراسیا آن را به یک منطقه تأثیرگذار در اقتصاد جهانی تبدیل کرده است گفت: ایران چهارراه ترانزیتی اتصال آسیا به اروپاست.
یحیی رحیم صفوی با اشاره به اینکه در ساختار نظام بین الملل افول قدرت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آمریکا از درون سرزمین خود تا بیرون مقیاس جهانی قطعی شده است افزود: شکست هژمونی آمریکا، کاهش تأثیرگذاری تحریم‌ها و سایر ابزارهای اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای برای اعمال فشار حداکثری علیه دولت‌ها و ملت‌های مستقل و غیر همسو مانند ایران، روسیه، چین و برخی کشورها ظاهر شده است.
وی با بیان اینکه امروز شاهد پیدایش قدرت‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و امنیتی جدید در مقیاس منطقه‌ای در قاره اقیانوسیه و آسیا هستیم اضافه کرد: اهمیت انرژی‌های فسیلی نفت با امنیت انتقال آن، وجود انرژی جهان در حوزه ژاپن در دریای خزر تا خلیج فارس و اهمیت انتقال آن، منطقه اوراسیا را تبدیل به یک منطقه تأثیرگذار در اقتصاد جهانی کرده است.
رحیم صفوی ادامه داد: مسیرهای امن غیرقابل کنترل توسط ایالات متحده آمریکا و تسلطی که آمریکایی‌ها با قدرت بحری خود در اقیانوس‌های آرام و اقیانوس اطلس دارند اتحادیه اقتصادی اوراسیا رابط پیوندهای خارج از این منطقه را برای ما تبدیل کرده است.
وی تاکید کرد: داشتن ظرفیت‌های عظیم و متنوع استراتژیکی و امنیتی و داشتن شبکه حمل و نقل ریلی، دریایی و زمینی و وجود مناطق آزاد در کشورهای عضو می‌تواند این اتحادیه را تبدیل به یک اتحادیه همه جانبه درون قاره‌ای و فرا قاره‌ای نماید.
▪️امکان استفاده از پول‌های ملی در مراودات تجاری با اوراسیا بسیار حیاتی است
منطقه آزاد ارس یکی از بهترین دروازه‌ها برای افزایش ارتباط بین ایران و منطقه اوراسیا بوده و ارمنستان تنها کشور اوراسیاست که از طریق مرز نوردوز با کشورمان دارای مرز زمینی است.
ارتباط دیپلماتیک مناسب و اشتراکات فراوان فرهنگی – تاریخی هم از عوامل دیگری هستند که می‌تواند زمینه تقویت ارتباطات اقتصادی با ارمنستان و سایر اعضای اتحادیه اوراسیا را فراهم نماید.
مدیرعامل منطقه آزاد ارس با بیان اینکه ایران برای کشورهای اوراسیا به این واسطه که ارتباط دهنده آنها با کشورهای آسیای‌شرقی مانند هند و پاکستان است اهمیت دارد گفت: نقش‌آفرینی موثر کشورمان در این حوزه نیازمند تقویت زیر ساخت‌هایی مثل راه‌های ریلی و زمینی است و در این میان در منطقه آزاد ارس مطالعاتی برای توسعه بستر حمل و نقل ریلی از شرق که به سوی اصلاندوز و در غرب، ماکو را داشته‌ایم و اکنون آماده اجرای این طرح‌ها هستیم.
محسن نریمان در خصوص توسعه جاده‌ها هم افزود: اتوبان جلفا – مرند – تبریز را در دست اجرا داریم و تلاش می‌کنیم یک مسیر استاندارد احداث گردد لذا امکان مبادله ۸۶۲ قلم کالا بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تعرفه‌های ترجیحی، مزیت بزرگی برای ماست که می‌تواند بخشی از مشکلات کشور در شرایط تحریم را حل و فصل نماید.
وی اضافه کرد: امکان استفاده از پول‌های ملی همدیگر در مراودات تجاری با اوراسیا و گریز از دلار، مزیت دیگری است که کمک کار ما در شرایط فعلی بوده و به افزایش اعتبار ریال منجر خواهد شد.
▪️بیشترین کار هماهنگ‌سازی میان ایران و اوراسیا، اختلاف کُدهای گمرکی است
یک کارشناس ارشد منطقه قفقاز گفت: باید با ایجاد تسهیلاتی در رویه‌های موجود و رعایت الزامات توافق با اتحادیه اوراسیا، توافقنامه منعقده بین ایران و این اتحادیه را عملاً اجرایی کرد.
علیرضا نظیف با بیان اینکه امضای موافقت‌نامه ترجیحی با اوراسیا، به منزله پیوستن ایران به این اتحادیه اوراسیا نیست ادامه داد: پروسه الحاق ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا سه سال یا بیشتر زمان می‌برد و این موافقت‌نامه گام نخست در این مسیر است و همین مسئله، اهمیت موفقیت این توافقنامه را افزایش می‌دهد.
وی لزوم هماهنگی در کدگذاری کالاها را مورد تاکید قرار داد و افزود: منظور از کدگذاری کالاها، همان کد هماهنگ اچ.اس است که اکنون یک نوع ناهماهنگی بین کدگذاری ایران و کشورهای اوراسیا وجود دارد، کدگذاری در اوراسیا ۱۰ رقمی و کدگذاری در کشورمان ۸ رقمی است و لذا بیشترین کار هماهنگ‌سازی، اختلاف کُد در مورد گمرک می باشد.
نظیف با اشاره به ضرورت ایجاد کانال الکترونیکی بین اتاق بازرگانی ایران و اتاق اوراسیا اضافه کرد: این موضوع در خصوص نحوه تنظیم گواهی‌های مبدا حائز اهمیت است زیرا گواهی‌های مبدا یکی از مهم‌ترین اسناد حمل و نقل و صادرات کالا بوده و مطابق تعریفی که در مقررات عمومی اتحادیه اقتصادی اوراسیا آمده، اگر گواهی مبدا نقص داشته باشد آن کالا از تعرفه‌های ترجیحی و تخفیفات برخوردار نمی شود، بنابراین هماهنگ کردن این موضوع بسیار پراهمیت است.
▪️عمده واردات کالایی ایران از اتحادیه اوراسیا از مبدأ روسیه صورت می گیرد
آخرین آمار منتشر شده از تجارت ایران و اتحادیه اوراسیا بیانگر آن است که ارزش تجارت کالا بدون احتساب نفت خام کشورمان با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا طی سال ۱۳۹۹، حدود ۱.۹ میلیارد دلار بوده که نزدیک به ۳ درصد از کل ارزش تجارت ایران طی سال گذشته را تشکیل می‌دهد و نسبت به مدت زمان مشابه سال ۱۳۹۸، حدود ۹.۴ درصد کاهش یافته است.
در سال ۱۳۹۹، حدود ۲.۴ میلیون تن کالا بدون احتساب نفت خام به ارزش ۹۳۳ میلیون دلار که ۳ درصد از کل ارزش صادرات کالایی به کشور های عضو اتحادیه اوراسیا صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۸، به لحاظ وزنی و ارزشی به ترتیب با کاهش ۱۷ درصدی و ۴ درصدی همراه بوده است.
واردات کالایی ایران نیز طی مدت مذکور از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا حدود ۲.۹ میلیون تن به ارزش یک میلیارد دلار بوده که ۳ درصد از کل ارزش واردات کالایی را به خود اختصاص داده است که نسبت به سال ۱۳۹۸ به لحاظ وزنی افزایش یک درصدی را تجربه کرده و به لحاظ ارزشی حدود ۱۴ درصد کاهش یافته است.
آمارهای رسمی حاکی از آن است عمده واردات کالایی کشورمان از اتحادیه اوراسیا از مبدأ روسیه انجام شده و سایر کشورها سهم بسیار ناچیزی از واردات ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
در سال گذشته، ایران یک میلیارد دلار کالا از روسیه وارد کرده که ۹۴ درصد از کل ارزش واردات ایران از این اتحادیه را شامل می‌شود که این رقم ۱۰ درصد کمتر از سال ۹۸ است.
واردات ایران از چهار کشور باقی مانده از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در مجموع ۶ درصد از واردات کشورمان را شامل می‌شود که ۳.۴ درصد آن مربوط به قزاقستان، ۱.۶ درصد مربوط به ارمنستان، ۰.۸ درصد از آنِ بلاروس و ۰.۵ درصد نیز شامل قرقیزستان بوده است.
