هدیه زرد آن سوی مرز
“عصرآزادی” از علل وضعیت آشفته هوای نیمه غربی کشور گزارش می دهد؛
✔کارشناسان می گویند منشاء گرد و خاک فعلی کاهش سطح آبهای زیرزمینی، خشک شدن تالاب‌ها، کمبود پوشش گیاهی و سدسازی‌های بی‌رویه در داخل و کشورهای همسایه است!
? عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
پیش بینی هوای چند روز آینده از سوی کارشناس هواشناسی کوتاه و گویا بود: تا چهارشنبه هفته جاری در برخی ساعت‌ها وزش باد شدید تا خیلی شدید و گاهی نفوذ و گسترش گرد وغبار انتقالی از مناطق غربی و کاهش دید و کاهش کیفیت هوا مورد انتظار است…
با ورود مجدد گرد و غبار به ایران، بیش از نیمی از استان‌های کشور از ابتدای هفته جاری درگیر این پدیده شده‌اند؛ موضوعی که می‌توان حالا از آن به عنوان مشکل جدی کشور برای سالهای آتی یاد کرد.
در ماه‌های اخیر گرد و غبار در سطح گسترده‌ای کشورمان را فرا گرفته و طبق نظرات کارشناسان و محققان، این پدیده نسبت به سالهای گذشته افزایش یافته و با این حال تعابیر مختلفی در مورد منشأ آن وجود دارد اما هر چه هست به ضرر مردم بوده و یک مشکل دیگر را بر دوش خسته آنها تحمیل کرده است!
▪️کانون‌های گرد و غبار فعلی از عراق به سوی نیمه غربی ایران حرکت می کنند
چند روز است که مناطق مختلف استان‌های اردبیل، گیلان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، همدان، مرکزی، اصفهان، بخشی از استان فارس، بوشهر تا استان هرمزگان، یزد ، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد و البته استان تهران همه درگیر خیرش شدید گرد و خاک هستند که گاهی منشاء آن مشخص نیست!
نفوذ و گسترش گرد و غبار انتقالی از مناطق غربی، کاهش کیفیت هوا، خیزش گرد و خاک محلی، توفان موقت، کاهش شعاع دید افقی، آسیب به صنایع حساس به گرد و خاک و غیره خسارتهایی را برای ساکنان برخی از این مناطق به دنبال داشته است.
بنا بر اظهارات کارشناسان هواشناسی، گرد و غبار موجود در هوای شهرهای مختلف به ویژه نواحی مرزی کشور نتیجه وزش باد شدید در بیابانهای عراق است که پس از مدتی وارد آسمان شهرهای مرزی و موجب آلودگی هوای این مناطق و دیگر شهرهای کشور شده است.
به گفته کارشناسان، منشأ ورود گرد و خاک به کشور کاهش سطح آبهای زیرزمینی، خشک شدن تالاب‌ها و کمبود پوشش گیاهی و سدسازی‌های بی‌رویه در داخل و برخی کشورهای همسایه است.
در این میان طرفداران نظریه منشأ داخلی پدیده گرد و غبار کشور – همچون رضا بیانی مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری – تالاب هامون جازموریان واقع در مرز مشترک بین استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان را منشأ اصلی داخلی گرد و غبار در ایران می‌داند.
او معتقد است باقی کانون‌های گرد و غباری که در کشور وجود دارند به صورت مقطعی هستند و سهم زیادی از کانون گرد و غبار را به خود اختصاص نمی‌دهند.
بیانی در خصوص منشأ خارجی گرد و غبار کشور نیز گفت: چند کانون خارجی ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهند و با خشک شدن تالاب‌ها ایران را دچار گرد و غبار می‌کنند لذا یکی از کانون‌های گرد و غبار در غرب پاکستان و دیگری در غرب افغانستان و در استان نیمروز قرار دارد که با وزش باد از جهت مخالف، زابل و قسمت‌های شرقی کشور را درگیر می‌کند.
وی اضافه کرد: کانون‌های گرد و غبار واقع در غرب کشور مربوط به عراق هستند، کانون‌های گرد و غبار موجود در عراق در منطقه دیرالزور در مرز عراق و سوریه، منطقه عزیزیه، جنوب و شمال شهر کربلا، استان الباسط و غرب بصره قرار دارند و با هر میزان بادی که بیشتر از ۲۰ کیلومتر بر ساعت باشد، این کانون‌ها فعال می‌شود و گرد و غبار به سمت ایران به خصوص استان‌های غربی حرکت می‌کنند!
▪️در دو دهه اخیر روزهای غبارآلود ایران از ۲۴۳ به ۲۷۲ روز افزایش یافته است!
ریزگرد پدیده‌ای است که از ترکیب ذرات غبار با آلاینده های شهری به وجود آمده و آسمان مناطق دارای هوای خشک را کدر می‌کند زمانی که شرایط آب و هوایی مانع از حرکت غبار و دود می‌شود این پدیده ظهور می کند.
یکی از کارشناسان سازمان هواشناسی درباره آخرین وضعیت گرد و غبار گفت: جریانات غربی در لایه‌های بالایی جو به قدری قوی است که این گرد و خاک را جارو می‌کند و استان‌های همدان، مرکزی، قم، البرز و تهران را تحت تاثیر قرار داده است.
محمد اصغری افزود: با توجه به اتفاقاتی که در خاورمیانه به جهت کم بارشی وجود دارد، باید در انتظار گرد و غبار بیشتر نیز بود به طوری که این موضوع تکرار می‌شود و اوج این گرد و خاک از فروردین تا مرداد است!
وی اضافه کرد: تداوم گرد و غبار آنطور که مدیرکل معاونت فنی وزارت محیط زیست عراق نیز گفته تا سالهای بعد به اوج خودش می‌رسد، گرد و غباری که تغییرات آب و هوایی عامل اصلی افزایش آن هستند!
اصغری تاکید کرد: تغییرات آب و هوایی عامل اصلی افزایش موج گرد و غبار در کشور است و بر اساس آمارهای ثبت شده از سوی اداره کل هواشناسی، طی دو دهه اخیر تعداد روزهای غبارآلود از ۲۴۳ روز به ۲۷۲ روز افزایش یافته و انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ این تعداد روزها به ۳۰۰ روز در سال نیز برسد!
با توجه به اظهارات این کارشناس، در می یابیم که در ایامی که مناطق نیمه غربی کشورمان روزهای غبارآلودی را سپری می کنند شهرهای عراق، سوریه و عربستان نیز در هفته های اخیر به شدت درگیر این بحران بوده‌اند.
از اواسط اردیبهشت ماه تاکنون چندین طوفان شن، عراق را درنوردیده است به طوری که دولت آن کشور با ارسال نیرو و خودروهای امدادی به خیابان‌های بغداد و دیگر شهرها برای کمک به شهروندانی که به دلیل ریزگردها و شن و غبار با مشکلات تنفسی شدیدی روبرو شدند، وارد عمل شد.
طوفان شن همچنین، مدارس بسیاری از مناطق را تعطیل کرد، امتحان‌های دانشگاه‌ها را به تعویق انداخت و پرواز هواپیماها را مختل کرد و جالب اینکه به گفته سخنگوی وزارت بهداشت عراق، دست کم چهار هزار نفر برای مداوا به بیمارستانها منتقل شده اند!
▪️پدیده ریزگردها به دلیل خشکی خاورمیانه تکرار و تشدید خواهد شد!
یک کارشناس سیاسی گفت: کشور عربستان که در رؤیای تبدیل شدن به بزرگترین صادرکننده گندم جهان بود شروع به استخراج آبهای فُسیلی از عمق ۱۰۰۰ متری زمین کرده که پس از مدتی با اتمام منابع آبی، این رؤیا ناتمام مانده است اما تأثیر بدی در سفره‌های آب زیر زمینی داشته که خود عامل افزایش بیابان بود.
محمود کاظمی با اشاره به اینکه توقف چند ساله عملیات مالچ پاشی باعث شده با کمترین وزش باد که متأسفانه جهت آن هم همیشه از سَمت عراق به طرف ایران است غبار بزرگی بلند شود ادامه داد: این خطر امروزه حتی تا نواحی مرکزی ایران هم می‌رسد!
وی افزود: کاهش بارندگی‌ها و خشک شدن فزآینده خاورمیانه از جمله عراق، ایران، سوریه، عربستان و کویت علت اصلی بلند شدن خاک‌های نرم از سطح زمین است و متاسفانه این اتفاق، هم تکرار و هم تشدید خواهد شد!
کاظمی اضافه کرد: کاهش فزآینده بارندگی‌ها در منطقه ما تحت تأثیر تغییرات اقلیمی است که اینک به واقع در زُمره خطرناک‌ترین پدیده‌ها – به غیر از جنگ – شناخته می‌شود لذا ناسا گزارش داده که تا ۱۵ سال آینده مناطق وسیعی از خاورمیانه و بخش‌های قابل توجهی از ایران غیرقابل سکونت می‌شوند!
این کارشناس تاکید کرد: بنا به گفته دانشمندان، دمای زمین در حال حاضر نسبت به آغاز قرن بیستم بیش از ۱.۱ درجه سانتیگراد افزایش یافته، اما با توجه به روند صنعتی شدن و افزایش جمعیت در قاره‌های آسیا، آفریقا و تا حدی آمریکای لاتین سرعت افزایش دما در حال شتاب گرفتن است.
کاظمی یادآور شد: هر یک درجه افزایش دما منجر به تغییرات وسیع اقلیمی از جمله خشک شدن مناطقی از جهان و وقوع توفان، سیل و آتش سوزی خواهد شد لذا اگر دولت‌ها به تعهداتی که در اجلاس گلاسکو در خصوص کاهش گاز‌های گلخانه‌ای و کربن داده اند عمل کنند می‌توان امیدوار بود دمای زمین تا سال ۲۱۰۰ حدود ۱.۵ درجه سانتیگراد افزایش یابد که نسبت به سرعت فعلی افزایش دما، میزان کمتری است و متاسفانه در غیر این صورت، یک فاجعه اقلیمی اتفاق خواهد افتاد!
▪️ایران باید بانی برگزاری پیمان منطقه‌ای برای کنترل تغییرات اقلیمی باشد!
در یک نگاه گذرا شاید، اولین و مهمترین دلیل تغییرات اقلیمی کشورمان، سدسازی باشد زیرا ما در مناطق غربی کشور سدهای زیادی ایجاد کرده ایم و کشور عراق نیز سد دیاله را ایجاد کرده است.
این سد در کشور عراق باعث شده که آب های که قبلا وارد خوزستان و اهواز می شود خشکیده شود و تنها عنوانی که می شود برای آن پیدا کرد جهنمی از ریزگردهاست که با وجود کوچکترین باد شاهد ریزگردهای زیاد می شوند.
برداشت زیاد آبهای زیرزمینی نیز موجب شده که پوشش گیاهی از بین رفته و تغییرات کاربری نیز صورت گیرد لذا این مورد باعث می شود که خاک لخت زیاد و در نتیجه میزان ریزگرد افزایش پیدا خواهد کرد.
جنگل زدایی زیاد با هدف برداشت زغال و تغییر کاربری اراضی در کنار تخریب مراتع نیز از دلایل اصلی افزایش ریزگردها در سالهای اخیر در داخل کشور ماست، بحث دیگری هم که کمتر مورد بررسی قرار می گیرد چرای بی رویه دام است زیرا متاسفانه در داخل کشور ما مدیریتی بر این قضیه وجود ندارد و این چرای مفرط باعث تخریب مراتع در نتیجه افزایش میزان ریزگردها خواهد شد.
واقعیت این است که اگر برای اروپا و آمریکا با آن منابع عظیم آبی، فاجعه اقلیمی ۵۰ سال دیگر رخ دهد، برای کشور ما از هم اکنون رخ داده است! هیچ جای جهان به اندازه خاورمیانه و مشخصاً منطقه ما درگیر فاجعه اقلیمی نیست به طوری که کاهش فزآینده و مستمر منابع آب، خشک شدن دریاچه‌ها، رود‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و سفره‌های آبهای زیرزمینی مدتهاست که در کشورمان آغاز شده و روند خشکسالی هر سال شتابان‌تر از سال قبل می‌شود.
بازتولید آبهای شیرین به خاطر کاهش بارندگی هر سال کمتر می‌شود و این در شرایطی است که جمعیت کشورهای منطقه طی ۵۰ سال اخیر ۴ برابر شده است لذا قابل رویت ترین عارضه این وضعیت وخیم، همانا عارضه های هوایی است که نمی‌توان در آن دم زد، یعنی اینکه ایران باید به عنوان کُنشگری فعال، بانی پیمان منطقه‌ای برای کنترل تغییرات اقلیمی، کنترل روند تخریب محیط زیست و کنترل مصرف آب شیرین و کنترل بیابانهای غبارآفرین شود تا جان شهروندانمان به همین راحتی از دست نرود!
