“عصرآزادی” از دلایل وقوع بارشهای سیل آسای تابستانی در برخی از مناطق کشور گزارش می دهد؛

?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

 

یک کارشناس جغرافیای طبیعی می گوید سامانه‌ای که بارش‌های تابستانی را ایجاد می‌کند از اقیانوس هند آمده و شرایط اتمسفر ایران آماده سیل شده است!

در فیلم‌هایی که در روزهای اخیر درباره خسارت های سیل به برخی از مناطق کشورمان منتشر شد نکته‌ای وجود دارد که نباید به‌ راحتی از کنار آن گذشت و آن، نحوه برخورد مردم با حوادثی از این دست است؛ اینکه هشدارها را جدی نمی‌گیرند و با سهل‌انگاری جان خود و دیگران را به خطر می‌اندازند.

شاید دلیل اصلی این امر ناآگاهی و نبود آموزش‌ های لازم است زیرا بسیاری از مردم بر این باورند وقوع سیل در این فصل سال ممکن نیست و به همین دلیل هشدارها را جدی نگرفته و در مسیل‌ها اُتراق کردند و با این سهل‌انگاری جانشان را از دست دادند یا متحمل خسارت شدند.

کارشناسان به مردم توصیه می کنند که در بهار و تابستان هرگز در مسیل‌ها اتراق نکنید و جایی بالاتر از مسیل‌ها بنشینید و نکته دیگر اینکه هرگز تصور نکنید خودرو در هنگام وقوع سیل مکان امنی است و فرد را از آسیب دور نگه می‌دارد باید بدانید مقدار کمی آب می‌تواند خودرو را با خود ببرد و راننده قادر به کنترل آن نخواهد بود مثل همین تصاویر تلخی که چند روز گذشته در استهبان مشاهده کردیم!

▪️بارش باران و پوشش اندک گیاهی کشور موجب جاری شدن سیل می‌شود

در هفته‌ای که گذشت شاهد وقوع سیل در برخی از شهرهای کشورمان بودیم به طوری که شدید ترین آنها وقوع سیل در استهبان فارس بود که متاسفانه در این حادثه تعدادی از هموطنانمان جان خود را از دست دادند.

این بارش‌ها در بسیاری از مناطق از جمله کرمان ادامه پیدا کرد و سبب مسدود شدن محورهای مواصلاتی و آسیب به زیرساخت‌ها شد اما خوشبختانه در مناطق دیگر تلفات جانی گزارش نشد.

دلیل اینکه بارش‌های تابستانی به سیل منجر می‌شود این است که سال‌ها در کشور ما خشکسالی بوده، پوشش گیاهی مناسبی نداریم و خاک خشک است و آب این باران‌ها به‌ سرعت جاری می‌شود و باعث وقوع حوادثی می‌شود که در چند روز گذشته در جنوب کشور شاهد بودیم.

پوشش گیاهی مناسب بارانی که می‌بارد را نگه می‌دارد و باعث می‌شود مقدار زیادی از این باران در خاک نفوذ کند به همین دلیل است که در جنگل‌ها خیلی کم سیل رخ می‌دهد چون پوشش گیاهی جلوی جاری شدن آب را می‌گیرد، اما اکنون و به ویژه در نواحی جنوبی کشور از آنجایی که پوشش گیاهی کم است بارش باران موجب جاری شدن سیل می‌شود.

باید بدانیم که اینگونه اتفاقات بلا و مصیبت نیست بلکه بارندگی در این فصل در واقع ویژگی کشور ماست به همین دلیل مسئولان و مردم باید با توجه به ویژگی‌های طبیعی آماده باشند، آنچه در این حوادث ما را غافلگیر می‌کند این است که وقوع حوادثی از این دست ممکن است ۵۰ سال یک بار رخ دهد اما این نباید باعث شود مسئولان از آن غافل باشند و مردم هم نباید هشدارها را نادیده بگیرند.

در سیل استهبان شاهد حوادث غم‌انگیزی بودیم که نشان‌دهنده ناآگاهی و آموزش ندیدن مردم است چرا مردم باید در مسیل بنشینند؟ در واقع باید پرسید چرا به مردم این آموزش و آگاهی داده نشده که هرگز نباید در مسیل‌ها بنشینند؟ مردم باید بدانند حتی اگر آفتابی باشد نباید در مسیل‌ها بنشینند و به یاد داشته باشند بارش‌های تابستانه خبر نمی‌دهد هوا آفتابی است اما یکباره ابری در آسمان پیدا می‌شود و رگباری رخ می‌دهد و منجر به وقوع سیل می‌شود.

▪️گرم شدن زمین باعث می شود تا در هر دوره سیل هایی نهیب تر رخ دهد

یک کارشناس محیط زیست در این باره گفت: وقوع سیل در روز جاری و خسارات ناشی از آن در سال های گذشته سابقه داشته است و در دهه ۶۰ در میدان تجریش تهران چنین سیل ویرانگری به وقوع پیوست.

محمد درویش افزود: این سیل ها با دور برگشت های مختلف ایجاد می شود و وقوع بارندگی های شدید در فصول گرم جزو ویژگی های مناطق خشک و نیمه خشک در جهان است به دلیل اینکه در این فصل پوشش های گیاهی بسیار اندک است و زمین ها برهنه اند بنابراین شدت زیاد بارندگی ها باعث به وجود آمدن سیل های ویرانگر می شود و مجال نفوذ در خاک را پیدا نمی کنند.

وی درباره علت های دیگری که باعث وقوع سیل می شود بیان کرد: ساخت و سازها هم باعث تشدید این روند می شود، فشار دام در دامنه های جنوبی البرز و چرای بی رویه هم باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می شود علاوه بر این حضور بیش از اندازه گردشگران و کوهنوردان بدون رعایت مسیرهای تعبیه شده باعث تخریب بیشتر پوشش های گیاهی می شود.

درویش پدیده گرم شدن زمین را در این امر تاثیر گذار دانست و اضافه کرد: گرم شدن زمین نیز باعث می شود تا در هر دوره سیل هایی نهیب تر و خسارت بارتر را شاهد باشیم همچنین در ارتفاع بالای ۱۸۰۰ متر به هیچ عنوان ساخت و ساز نشود و مدیران بر این امر نظارت داشته باشند.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برای جلوگیری از تخریب ها چه باید کرد خاطرنشان کرد: با استفاده از تکنیک آبخیز شهری که باید مهم ترین مسیر های حرکت هرز آب ها و سیلاب ها را شناسایی کنیم و بر اساس آن معابری را تعبیه کنیم به کار گرفته شود تا سیلاب ها به نقاط امن هدایت شوند و از شهر خارج شوند لذا این اقدام در اتوبان شهید باکری صورت گرفته است که خطرات سیل را به شدت کاهش داده است.

درویش تاکید کرد: طبق پیش بینی های هواشناسی احتمال بروز این اتفاق تا اواسط مرداد سال جاری در مناطق شمال شرقی تهران و لواسانات دور از انتظار نخواهد بود!

▪️شرایط اتمسفر ایران از بارشهای تابستانی اقیانوس هند اماده سیل است

یک استاد جغرافیای طبیعی با اشاره به موقعیت جغرافیایی ایران توضیح داد: کشور ما هم می‌تواند از بارش‌های تابستانی بهره‌مند شود هم بارش‌های زمستانی، ولی بیشتر بارش‌ها در ایران در زمستان و دوره سرد سال است لذا این بارش‌ها که به آن‌ها سیستم‌های منطقه معتدله می‌گوییم از طرف اروپا می‌آید و رطوبت را از مدیترانه می‌آورد و سبب بارش باران می‌شود.

بهلول علی‌جانی افزود: در فصل تابستان معمولاً ایران خشک است اما نباید فراموش کنیم در فصل گرم سال هم وقتی شرایط مساعد باشد، از طرف جنوب شرقی یعنی از اقیانوس هند رطوبت به ایران می‌رسد و باران رخ می‌دهد، رطوبتی که از اقیانوس هند می‌آید بسیار زیاد است و هوا هم گرم است در نتیجه اگر بارشی در تابستان رخ دهد، بارش‌هایی شدید و سنگین خواهد بود.

ینیانگذار اقلیم شناسی سینوپیتیک ایران ادامه داد: این بارش‌ها همان سامانه بارشی مونسون است که به آن بارش‌های موسمی می‌گوییم و از اقیانوس هند وارد ایران می‌شوند.

وی درباره علت وقوع این سامانه در تابستان تشریح کرد: این پدیده کم اتفاق می‌افتد اما هرچند سال یک بار روی می‌دهد مثل بارش‌هایی که در مرداد سال ۱۳۶۶ در تهران رخ داد و منجر به وقوع سیل هولناکی شد، امسال هم همان شرایط در حال وقوع است؛ سامانه‌ای که این بارش‌ها را ایجاد می‌کند از اقیانوس هند آمده و شرایط اتمسفر ایران آماده سیل شده است یعنی اینکه معمولاً در تابستان‌ها در بالای ایران سامانه پرفشاری وجود دارد که نمی‌گذارد هوا صعود کند ولی اکنون آن سامانه پرفشار عقب‌نشینی کرده و به طرف عربستان رفته است در نتیجه هوای گرم و مرطوب موسمی وارد ایران شده است و همان‌ طور که پیش‌بینی می‌شد تا تهران هم نفوذ کرد و موجب وقوع سیل شد و به قم هم رسیده است اما پیش‌بینی می‌شود از دامنه البرز عبور نکرده و متوقف شود.

علی‌جانی تاکید کرد: این پدیده بارها در کشور ما رخ داده است منتها پدیده هر ساله نیست و چون مردم و حتی مدیریت کشور هم به این اتفاق عادت ندارند پس آمادگی لازم را هم ندارند و در نتیجه با این اتفاق‌ها رو به‌ رو می‌شویم.

▪️مسئولان امر تاکنون در انجام وظایفشان کوتاهی و سهل انگاری کردند

باران های سیل آسای تابستانی اخیر هشدار و تلنگری هم برای مسئولان و متولیان امری بوده که تاکنون در انجام وظایفشان کوتاهی و سهل انگاری کرده و یا آن شهروند ساکن بافت فرسوده و ناایمن در حاشیه ها شهرها و سکونتگاه هایی بوده که بارها بی توجه به تذکرات و هشدارها اقدام به جا به جایی نمی کردند.

دشواری هایی که ناشی از بروز باران های سیل آسا و وقوع سیلاب در بسیاری از بافت های فرسوده، سکونتگاه های غیررسمی و حتی روستاها و خانه های ناایمن در شهرهای جنوبی فارس به ویژه شهرستان های لارستان و گراش ایجاد شد گویای این نکته مهم است که به جای آنکه همه تقصیرها و مسبب ها را پای باران و آسمان بگذاریم کمی هم به فکر تغییر رفتار و کردارمان در زمین باشیم.

سیلی سیل این بار اگرچه در مناطق جنوب فارس محکم نبود و این را هم باید به حساب مهربانی ها و رحم آسمان و تا حدودی آمادگی و هشدارهای به موقع و اطلاع رسانی های گسترده دانست که هرچند بر اساس نقشه های پیش یابی هواشناسی انتظار بارش های ویرانگر و سیل طغیانگر در این مناطق پیش بینی شده بود اما شدت و حدًت این بارش ها به گونه ای نبود که مسئولان و مردم این مناطق را چندان به زحمت بیندازد.

اما نباید و نمی توان از برخی سوءتدبیرها، کم کاری ها و کم توجهی ها هم از سوی مردم و هم مسئولان و نهادهای ذیربط در این راستا از گذشته های دور تاکنون نیز غفلت کرد.

وقوع سیلاب در شهرهای جنوبی فارس تا حدود زیادی با هشدارهای به موقع پس از سیل استهبان و حضور ملموس تر فرمانداران و ستادهای مدیریت بحران در صحنه به نسبت سایر استان های درگیر این بحران کمتر خسارت به بارآورد.

اما باران های سیل آسا همراه با طغیان رودخانه های فصلی در جای جای استان پهناور فارس با آن همه ویژگی های خاص جغرافیایی و خشک بودن و وجود زمین های آبرفتی به ویژه در مناطق جنوبی آن را باید از زوایای مختلف مورد تحلیل و بررسی کارشناسی قرار داد تا از خسارتهای آتی سیل در سایر مناطق کشور جلوگیری به عمل آید.