تلاش برای آذربایجان همیشه جوان

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

افزایش میانگین سنی جمعیت و کاهش نسل جوان از مشکلاتی است که پیشرفت هر جامعه را با رکود مواجه می‌کند بنابراین هر چقدر هرم سنی جمعیتی قاعده بزرگ‌ تری داشته باشد با افزایش سن نسل جوان مولد در کنار پیشکسوتان سنی با تجربه موفقیت در جامعه بیشتر می شود.
حکایت، حکایت کاهش شدید نرخ جمعیت است؛‌ کاهشی که دارد دامن یکایک استان‌ های کشور را می‌گیرد، حتی استان‌ هایی که نافشان را با جمعیت و کانون گرم و پرجمعیت خانواده بسته‌اند؛ همچون آذربایجان‌ شرقی که نرخ زاد و ولد در آن به سمت صفر شدن میل‌ کرده و نرخ جمعیت سالمندش روبه فزونی نهاده است.
در حقیقت، آذربایجان‌ شرقی یکی از استان‌ هایی است که جمعیت آن در حال حرکت به سمت سالمندی بوده و نرخ پایین رشد جمعیت آن نسبت به متوسط کشوری بیانگر سریع این حرکت نگران‌ کننده است و در حالی که بخش صنعت و خدمات آن ظرفیت های بی نظیری را داراست اما، از حیث افزایش جمعیت با موانعی روبروست که گمان می رود مشکلات اقتصادی روزمره ای که شهروندان ساکن در منطقه با آن دست و پنجه نرم می کنند اصلی ترین عامل سوق جمعیت به سوی سالمندی باشد کمااینکه موانع دیگری هم وجود دارد که رفع آنها تنها بر روی کاغذ باقی مانده است…

◾️ثلث اول

در اکثر نقاط جهان، سیاست‌ های جمعیتی با مسائلی همچون اشتغال، درآمدزایی، مولد بودن، آموزش، مسکن، امکانات رفاهی، پیشرفت اقتصادی، تغییرات اجتماعی، تحولات محیط زیست و غیره همراه است و عدم تعادل آن آسیب جدی به ترکیب جمعیتی وارد می سازد که جبران آن به راحتی امکان‌ پذیر نیست!
مدیر سلامت جمعیت و خانواده دانشگاه علوم پزشکی تبریز جمعیت سالمند آذربایجان شرقی را ۱۲.۸ درصد عنوان کرد و گفت: بیشترین سهم جمعیت سالمندان آذربایجان شرقی را شهرستان شبستر با ۱۷ درصد به خود اختصاص داده و شهرستان چاراویماق نیز کمترین جمعیت سالمند را داراست.
“ناصر رهبری” عامل سیر صعودی جمعیت سالمند را خطرناک توصیف کرد و افزود: در سال ۱۳۸۰ میانگین جمعیت سالمندان آذربایجان شرقی ۷.۶ درصد بوده که در سال ۱۴۰۲ با رشد ۵.۲ درصدی مواجه شده است لذا اگر سالمندان سالم نباشند هزینه هنگفتی را تحمیل خواهد کرد که مسئولان باید در راستای حل این مشکل از هم اکنون تدبیری مناسب اتخاذ نمایند.
وی ضمن اشاره به اقدامات دانشگاه علوم پزشکی تبریز در زمینه ایجاد زیرساخت ها برای سالمندان، از ایجاد کانون های دوستدار سالمند برای اولین بار در تبریز خبر داد و یادآور شد: در تبریز به عنوان شهر اولین ها، اولین کانون های دوستدار سالمند را در سال ۱۳۹۱ افتتاح کردیم که در این کانون ها مراکز بهداشتی به طور رایگان خدمات ارائه می‌دهند و سالمندان عزیز با همنوعان خود در دوره های مختلف کلاس های زبان انگلیسی، آشپزی، کامپیوتر، هنری و ورزشی شرکت می‌ کنند.
مدیر سلامت جمعیت و خانواده دانشگاه علوم پزشکی تبریز تفاوت اصلی کانون های دوستدار سالمند با خانه سالمندان را عدم اقامت و زندگی دائمی سالمندان در این مراکز عنوان کرد و افزود: ۶ مورد از این مراکز در شهر تبریز و ۱۴ مورد نیز در شهرستان های مختلف استان قرار دارند که به سالمندان خدمات ارائه می‌ دهند.

◾️ثلث دوم

کارشناس جمعیت‌ شناسی و عضو هیات‌ علمی دانشگاه تبریز دلایل سالمند شدن جمعیت آذربایجان‌ شرقی را افزایش سطح امید به زندگی و کاهش مرگ‌ و میر، کاهش باروری به شکل جدی در سطح استان خصوصاً از حوالی سال ۱۳۶۵ به بعد و مهاجرت از منطقه دانسته و معتقد است: با توجه به شرایط یک کشور می‌ توان سالمندی را یک تهدید یا فرصت در نظر گرفت.
“توکل آقایاری” ادامه داد: یک جمعیت وقتی سالمند شود معمولاً در شرایط سالمندی باقی خواهد ماند مگر اینکه آن جمعیت در دوره‌ ای خاص، مجدداً تصمیم بگیرد که تعداد فرزندان زیادی متولد کند و سطح باروری خود را بالا ببرد که کاری تقریباً غیرممکن است، حتی با وجود سیاست‌ های تشویقی بسیار جدی در برخی کشورهای توسعه‌ یافته برای چندین دهه، شاهد موفقیت چندانی برای چنین مداخلات تشویقی جمعیتی نبوده‌ایم.
وی با اشاره به اینکه انتظار هم نمی‌رود کشورهایی که کاهش باروری در آنها اتفاق افتاده باشد، به صورت ناگهانی تصمیم بگیرند رفتار متفاوتی در زمینه باروری در پیش بگیرند افزود: سالمندی جمعیت وقتی اتفاق افتاد، دیگر برای همیشه با ما خواهد بود لذا اگر هرچه زودتر به فکر مدیریت قضیه بیفتیم خواهیم توانست برخورد منطقی‌تری با مشکل سالمندی جمعیت داشته باشیم.
آقایاری در خصوص راهکارهای جلوگیری از سالمندی جمعیت و مدیریت آن در آذربایجان‌شرقی تاکید کرد: هیچ راه طولانی‌ مدت و قطعی برای جلوگیری از سالمندی یک جمعیت وجود ندارد لذا مهم‌ ترین راه برای مدیریت سالمندی جمعیت منطقه، سرمایه‌ گذاری بر روی جمعیت جوان استان است زیرا سالمندی جمعیت آذربایجان شرقی وقتی به مسئله جدی تبدیل می‌ شود که مانند شرایط فعلی نسل‌ های مختلف به لحاظ اقتصادی به هم وابسته باشند.
وی خاطرنشان کرد: در حقیقت، باید این وابستگی نسلی را به‌ تدریج قطع و شرایطی را فراهم کنیم که همه اقشار استان با توجه به صنعتی بودن منطقه از اشتغال کامل و مناسبی برخوردار باشند تا علاوه‌ بر تامین هزینه‌ های دوره جوانی، با پرداخت مبالغی در قالب بیمه بازنشستگی و غیره هزینه‌ های دوره سالمندی زندگی را نیز تامین نمایند.

◾️ثلث آخر

امروزه در سطح استان آذربایجان شرقی نرخ جمعیتی مردم در مسیر سراشیبی کاهش قرار گرفته است که باید توجه را به سمت پیشگیری از آسیب‌ های جمعیتی همچون چالش‌ های آموزشی، سلامت محیط زیست، مقابله با فقر و بیکاری، تأمین معاش، سلامت و رفاه جامعه، بهبود کیفیت زندگی، امید به زندگی بدون ناتوانی و سایر موضوعات روز به میزان متناسب با جمعیت برد که نیاز به مدیریت صحیح دارد.
باروری، مرگ و میر و مهاجرت از مهم‌ ترین عوامل تغییر جمعیتی آذربایجان شرقی شناخته می‌ شوند که نقش باروری از دیگر مسائل پررنگ‌ تر است زیرا مقوله جوان‌ سازی جمعیت به یکی از ضرورت‌ های کنونی کشور تبدیل شده و این استان نیز در سال‌ های اخیر با این معضل روبرو شده و کارشناسان خطرات این موضوع و خارج شدن بخش زیادی از افراد فعال جامعه را از سن فعالیت با پیر شدن جمعیت در سال‌ های آینده هشدار می‌ دهند.
مطالعات نشان می دهد ۸۱.۷ درصد سالمندان آذربایجان شرقی کاملاً مستقل بوده و ۱۸ درصد از آنها به خدمات توانبخشی مراقبتی نیاز دارند و پنجمین استان پیر کشور می باشد که با توجه به فرهنگ بالای مردم شریف آن، تنها ۶ درصد کل سالمندان استان تحت پوشش بهزیستی هستند.
بدین ترتیب به نظر می رسد تکریم و حفظ منزلت اجتماعی پیشکسوتان سنی در لحاظ کردن سبک زندگی اصیل، ارتقای کیفیت و کمیت مراقبت سلامت زنان و مادران باردار، ارتقای کیفیت و کمیت مراقبت سلامت مردان، تأمین خدمات پیشگیری از ناباروری، ارائه آموزش‌های عمومی تخصصی سلامت و جوانی جمعیت، بهبود تغذیه با لحاظ کردن سبک زندگی اصیل، بهبود فعالیت‌ فیزیکی و تحرک بدنی و غیره را باید در نظر گرفت تا بتوان در مسیر جوانی جمعیت آذربایجان شرقی گام برداشت.