جنگل های قره داغ قلب آذربایجانی هاست

با توجه به شرایط سیاسی واداری سالهای قبل از ۱۳۴۰ و حتی تا سالهای ۱۳۵۰ هر بخش از جنگل‌های ارسباران تحت مدیریت و مالکیت یکی از قوانین منطقه بوده است که یکی از قوانین، منطقه حسن بیگ بوده و جنگل‌های منطقه ونستان، ملک تالش و چیچکلی نیز بنام “حسنو مئشه سی” یاد می‌ کردند که برداشت برای ذغال گیری به صورت برداشت سطحی و نوارهای کوتاه و باریک صورت گرفته است و متأسفانه برداشت شدید ضربه شکننده ای بر محیط جنگل وارد آورده و جنگل‌های منطقه تنها با قُرق یا عملیات پرورشی به جنگل نرمال و دانه زاد سوق پیدا نخواهند کرد و لازم به جنگل کاری به صورت نهالی و یا بذرکاری می‌باشد. با توجه به مطالعات انجام گرفته در ارسباران درختان مادری با صفات ژنتیکی و فن و تیپی برجسته به صورت تک درختان در عرصه جنگل به چشم می‌خورند که امکان اصلاح و پرورش با این اندک درختان امکان پذیر شد.

اهمیت منطقه ‌ارسباران تنها به دلیل ویژگی‌های اکولوژیکی و توان‌های زیست محیطی آن نیست بلکه میراث تاریخی و فرهنگی این منطقه نیز خود داستان درازی دارد؛ وجود آثار تاریخی به ویژه قلعه‌های متعدد از زمان‌های گذشته‌ در ارسباران نشان از دلاوری‌ها و پایمردی انسان‌هایی ‌است که در این منطقه زندگی کرده‌اند.

علاوه بر قلعه مشهور بابک در اطراف شهرستان کلیبر، یکی از قلعه‌های‌ مزبور در روستای “تاتار” در بخش شمالی منطقه قرار دارد که از صخره سنگ‌های ساخته شده است. همچنین‌در روستای وینق ساختمانی وجود دارد که از نظر تاریخی و معماری دارای اهمیت زیادی است و به شخصی ‌به نام “طومانیانس” نسبت داده می‌شود، این ساختمان که‌ به صورت قصر و قلعه جنگی است، در دو طبقه ایجاد شده ‌و امروز به عنوان پاسگاه محیط زیست استفاده می‌شود. بنای زیبای دیگر نیز در روستای “آینالو” وجود دارد که ‌از نظر تاریخی هم دوره ساختمان وینق بوده و به گفته ‌مردم محلی در زمان‌های نه چندان دور به عنوان انبار غله ‌کاربرد داشته است.

جنگل های قره داغ آذربایجان گواهی بر تعادل پیچیده طبیعت است که اکوسیستم‌های متنوع و مناظر فریبنده را در هم می‌پیوندد، به طوری که وقتی به آرامی در مسیرهای طبیعت پیمایی منطقه قدم می‌ گذاریم و در سایبان‌های سرسبز فرو می‌رویم، آشکار می‌ شود که این جنگل‌ها گواهی زنده از رقص ظریف بین گیاهان، جانوران و محیط زیست است به شرطی که از آتش سوزی مصون بماند.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی معتقد است بحران آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران با همکاری عوامل محیطی و حمایت‌های مدیریتی استان، حدود ۵۰ درصد کاهش یافته‌ است.

“شهنام اشتری” با اشاره به اینکه آتش‌سوزی سال گذشته با اختصاص هلی کوپتر به مناطق بالا دست، قبل از انتقال آتش به مناطق گسترده، خاموش شد افزود: روی هم رفته، در مورد مشکل آتش‌سوزی جنگل‌ها، کمبودهایی داریم ولی اجازه نمی‌ دهیم که دامنه آتش سوزی افزایش یابد.

وی، مجموعه حفاظت از محیط زیست را، بیشتر یک دستگاه نظارتی دانست و اضافه کرد: دوره‌ ای که اداره‌ کل محیط‌ زیست را تحویل گرفتیم این مجموعه حدود ۴ میلیارد تومان اعتبار داشت اما این اعتبار در سال گذشته به ۳۰ میلیارد تومان افزایش یافته‌ است.

اشتری تاکید کرد: بخشی از اعتبارات این سازمان، صرف حمایت از گونه‌های مهم جانوری می شود مثلاً پارسال سازمان، اعتباری را برای مطالعه قره خروس قفقازی اختصاص داد و بخشی نیز برای ارزش گذاری اقتصادی استان از نظر اقتصاد زیست محیطی در نظر گرفته شد.

بدین ترتیب تلاش‌های مداوم حفاظتی بر اهمیت حفاظت از این پناهگاه بوم‌ شناختی آذربایجان باید تضمین کند که جنگل های ارسباران به عنوان چراغی از تنوع زیستی، منبع الهام برای علاقه‌ مندان به طبیعت و میراثی ماندگار برای نسل‌های آینده به رشد خود ادامه خواهد داد و نباید هیچگونه تهدیدگری داشته باشد.