تخریب خلعت پوشان؛ سوءتفاهم یا مجادله!؟

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

برج خلعت‌ پوشان از بناهای تاريخی شهر تبریز است که برای گردشگران کمتر شناخته شده است که در منطقه کرکج یا همان کرگه قرار داشته و مربوط به دوره‌‌ صفويه است؛ یک برج آجری که در همسايگی رودخانه ميدان چايی و در دره ای سرسبز قرار دارد.
گویا اين عمارت در ادوار گذشته محل برگزاری مراسم خلعت‌ پوشي بوده است به طوری که اين برج در زمان سلسله صفويه و قاجار، محل دادن انعام و خلعت از طرف حکومت به شاهزادگان و حُکام شهرها و عموم مردم بود که اين مراسم، با حضور وليعهد مقيم تبريز انجام می شد.
اما اين روزها عمارت زیبای خلعت پوشان به محل اختلاف بر سر نحوه نگهداری و نوع کاربری آن تبدیل شده و شهرداری و دانشگاه تبریز به عنوان طرفین مجادله، خود را از اعمال و اقدامات خویش مبری می دانند در حالی بر هر دوی آنها انتقاد وارد است؛ یکی به سبب اجرای طرح شبدری در محدوده عمارت و دیگری به سبب اجرای طرح ساخت مسکن که دقیقاً هر دوی آنها به تحت الشعاع قرار گرفتن محوطه خلعت پوشان می انجامد.
واقعیت این است که باید از وارد شدن آسیب جدی به فضای سبز، زیرساخت‌ ها و حتی عمارت تاریخی خلعت‌ پوشان جلوگیری شود زیرا بسیار اسفناک است که در صفحات تاریخ بنویسند در سال ۱۴۰۳، محوطه یک عمارت تاریخی را فدای طرح شبدری یا طرح مَسکن کردند و کسی ککش نگزید…

◾️تاریخچه خلعت پوشان

عمارت خلعت‌ پوشان تبریز دارای ۳ طبقه و به شکل يک منشور بلند است که دارای قاعده‌ ای کثيرالاضلاع با ۱۶ ضلع و قطر ۹،۵ متر است، طبقه‌ اول دارای سقف گنبدی شکل بوده و سقف طبقه‌ دوم هم در ابتدا فرو ریخته بود که بعدها با پوشش تيرآهن مرمت شده است و البته طبقه‌ سوم نیز بدون سقف می باشد.
بر اساس متون و سفرنامه های دوره قاجار، گویا این عمارت در داخل یک استخر قرار داشته كه با عبور از روی پل آن، ورود به داخل بنا ميسر می شده اما متاسفانه با سهل انکاری های امروزی، اكنون كانال اطراف عمارت پُر شده و به صورت پياده روی فرش شده‌ در آمده است.
“سر جان مالکُلم” در کتاب خود به نام تاريخ ايران می نويسد: چون وضع حکومت چيره بر ايران چنان است که می بايست در هر امري ملاحظه شئونات سلطنت بشود بسياري از آيين‌ها در ايران از اين سبب رواج يافته است، هر چيز که نام پادشاهي بر آن است يا از آنِ شاه است بايد با احترام و آزرم با آن عمل نمايند و به گونه ويژه‌اي ادای لوازم آداب کنند، براي نمونه اگر خلعتي از سوي پادشاه به حکام بلد يا کسي ديگر حتي شاهزادگان خانواده پادشاهي فرستاده شود، بايد به مسافت چند مايل به پيشواز آن رفته و با سپاسگزاري بسيار، خلعت را بپوشد آنگونه که هر ایالت حاکم نشين جاي ويژه‌اي در بيرون شهر دارد که آن را خلعت پوشان گويند.

◾️مجادله خلعت پوشان

اخیراً روابط عمومی دانشگاه تبریز از نقض حریم این مرکز علمی توسط عوامل شهرداری خبر داده و طرح شبدری محدوده این عمارت را تهدیدی جدی برای محیط زیست قلمداد کرده است.
طبق اعلام دانشگاه تبریز، صبح روز جمعه ۲۵ خرداد ۱۴۰۳ عوامل شهرداری کلانشهر تبریز با ورود بدون مجوز به حریم دانشگاه تبریز در ایستگاه تحقیقاتی خلعت‌ پوشان، بخشی از حریم دانشگاه را تخریب کرده اند.
بر اساس این گزارش، دانشگاه تبریز تمام شانتاژهای رسانه‌ای ناحق علیه این نهاد علمی را محکوم کرده و مخالفت خود را با اجرای طرح شبدری و به تبع آن آسیب دیدن زیرساخت‌ های ایستگاه تاریخی – تحقیقیاتی خلعت‌ پوشان اعلام داشته که به هیچ عنوان از حق و حقوق قانونی خود در این خصوص عدول نخواهد کرد.
روابط عمومی شهرداری منطقه ۹ تبریز نیز اعلام کرده است: طی بازدید میدانی استاندار فقید آذربایجان شرقی در مورخ ۵ فروردین ماه ۱۴۰۳ از محل پروژه و تأکید بر رفع موانع و تسریع در اجرا به منظور بهره برداری در بهمن ماه سالجاری، بعد از جایگزینی لوله های آب شرب تبریز با لوله های ۷۰۰ و ۸۰۰ اینچی جدید در محل اجرای پروژه پل خلعت‌ پوشان توسط شرکت آب و فاضلاب استان و انسداد حد شمالی محل اجرای پروژه و هدایت تردد وسائط نقلیه به مسیر انحرافی احداث شده در آخرین روز هفته گذشته، عملیات عمرانی در ضلع شمالی پروژه با هدف استفاده حداکثری از فصل کاری و تسریع در اجرای پروژه از سر گرفته شده است.
در این جوابیه تاکید شده که قید عدم موافقت دانشگاه تبریز با اجرای عملیات عمرانی پل شبدری خلعت پوشان در خارج از محدوده، موضوع جدیدی است که ضروری می نماید دانشگاه تبریز با وجود تفاهم نامه منعقده، در خصوص این سوءتفاهم سوال برانگیز اعلام نظر قطعی نماید.

◾️خلاصه خلعت پوشان

از قرار معلوم، سال ۱۳۹۰ دانشگاه تبریز با درخواست شهرداری کلانشهر تبریز مبنی بر تعریض جاده‌ خاوران موافقت نموده و شهرداری نیز مکلف به دیوارکشی کل حریم ایستگاه تحقیقاتی خلعت‌ پوشان می‌شود اما با وجود اینکه دانشگاه تبریز نهایت همکاری را با شهرداری انجام می‌دهد، شهرداری تبریز تنها قسمت‌هایی از حریم ایستگاه تحقیقاتی خلعت‌ پوشان را دیوارکشی کرده و بخش زیادی از این حریم بدون دیوار کشی باقی می‌ ماند.
بعدها شهرداری تبریز بدون اخذ مجوز از دانشگاه و تنها با استناد به تفاهم‌ نامه‌ مابین رئیس وقت دانشگاه و شهرداری – که بدون صدور مجوز هیأت امنای دانشگاه ضمانت اجرایی ندارد — علیرغم مخالفت آشکار رؤسای سابق و فعلی دانشگاه تبریز، اجرای طرح شبدری خاوران را آغاز می‌ کند که بر اساس نقشه‌های موجود، در صورت اجرای کامل و عبور این طرح از داخل حریم ایستگاه تحقیقاتی خلعت‌ پوشان، نه تنها زیرساخت‌های تحقیقاتی اعم از باغات، قنات‌ها، گاوداری‌ها و غیره مورد آسیب جدی قرار خواهد گرفت، حتی برج تاریخی خلعت‌ پوشان که دقیقاً در مسیر این طرح قرار دارد نیز آسیب خواهد دید.
بدین ترتیب، بررسی میدانی خبرنگار “عصرآزادی” حاکی از آن است که این عمارت تاریخی در حاشیه قرار گرفته و مظلوم واقع شده است زیرا به دلیل عدم تکمیل عملیات باکس گذاری و اجرای طرح ساماندهی میدان چایی، بوی گندیده فاضلاب دل هر رهگذری را از فاصله چند کیلومتری برهم زده و فضای پیرامونی آن از سمت ورودی شرقی نیز با وجود پارکینگ خودروهای سنگین، کارگاه های آلومینیوم سازی و غیره بسیار ناهمگون است که نمونه آن در هیچ کلانشهری وجود ندارد.