عصرآزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
در طول روزهای بعد از اعلام نتایج انتخاب نهمین رئیس جمهور ایران و موفقیت دکتر پزشکیان در این انتخابات، تلاش های زیادی برای ارزیابی وضعیت سیاسی ایران از لحاظ داخلی و خارجی مورد بحث و مداقه قرار می گیرد. اما در این بین صد البته با توجه به بحث های سازنده، شاهد یک سری ارزیابی ها و یا نظر دهی توأم با غرض و غیر سازنده ای هستیم که باعث می شود افکار و اذهان عمومی نسبت به سیر تکاملی شرایط سیاسی ایران و سکان دار فعلی در چهار سال آینده دچار خدشه شده و شخصیت دکتر پزشکیان که هنوز دست به اقدام وظایف خود نشده، تخطئه شود.
ابتدای امر باید گفت که شرایط فعلی انتخاب هیئت وزیران و مشاوران وی در روندی بسیار ارزشمند و کارشناسی و برحسب علم مدیریت مدرن انجام می شود که تابع اصولی است که با نگرش به منابع انسانی برای توسعه، رهبری تحول آفرین، استفاده از استعدادهای لازم که به صورت علمی یا تجربی کسب شده و می تواند در مدیریت نوآورانه کاربرد داشته باشد، اهمیت دادن به مدیریت کیفی و همچنین گزینش های عادلانه ادامه دارد و بر اساس اظهار نظر رئیس شورای راهبری رئیس جمهور منتخب قرار است تا سوم مرداد ماه اعلام شود.
اما متأسفانه دیده می شود که علی رغم توجه به سیر حرکت اقدامات، هنوز هم برخی دنبال قضایای دیگری هستند. به طور مثال انگشت نهادن بر روی جمله “شیعه بودن امتیازی ندارد!” که از سوی دکتر ظریف بیان شد، ماجرا به جاهای دیگری و حتی مسایل دینی و اعتقادی سوق داده می شود. حال آنکه قضیه اصلی این است که عدالت در انتخاب افراد مورد توجه قرار گیرد. همه می دانیم که بیش از 90% جامعه ایران شیعه است و اگر قرار باشد به منتخبین در حال بررسی جهت سپردن مسئولیت ها امتیازی برای شیعه بودن داده شود، طبیعتاً اقلیت های دینی و مذهبی در برابر افراد شیعه از امتیاز ناعادلانه ای برخوردار خواهند بود. بنابراین منطقی و عقلانی است که در کنار جناح بندی های مختلف به گفتمان سوم اهمیت داده شود. زیرا دکتر پزشکیان در شرایطی سکان اداره کشتی اسیر در آب های مواج تحولات داخلی و خارجی را به دست می گیرد که برای عبور از آنها و رساندن کشتی به ساحل امن و اجرای وعده هایی که داده – ولو حداقل- نیازمند هم آوایی و هم نوایی است. نه اینکه از هر دهانی سخنی بر بیاید که زمینه ساز شائبه ها و یا به نهایت تغییر خط سیر مدیریت مدرن شود و آنچه که اقدام نوست، به وادی فراموشی سپرده شود. حتی در این میان، دادن القابی همچون گورباچف ایران، امیرکبیر زمانه، فیدل کاستروی ایران، رئیس جمهور تحول خواه و اصلاح طلب شجاع و مانند اینها نه تنها کمکی به دکتر پزشکیان نخواهد کرد که حتی بستر شایعه سازی ها و یا تحلیل های نابجا را در حق وی فراهم خواهد ساخت. اجازه دهیم آن طور که شایسته و بایسته است، زمام امور را به دست گرفته و به پیش ببرد.
اما چالش هایی که رئیس جمهور منتخب به جدیت با آنها مواجه است در مسایل داخلی و خارجی است. شناخت و انتخاب مسئولان و مشاورانی که بتوانند ایشان را در تعیین نقشه راه موفقیت آمیز یاوری کنند، خواهد توانست پزشکیان را در انجام رسالت مهم قانونی و اجرایی موفق سازد. بر همگان محرز است که رئیس جمهور منتخب با شرایط سخت سیاسی داخلی و خارجی مواجه است. ایران عزیزمان هم با بحران های اقتصادی دست و پنجه نرم می کند و هم با فشارهای مختلف در عرصه بین المللی رو در روست. در این دوره نیاز به رهبری قوی هست که باید برای عبور دادن کشور از تنگه های خطرناک شناختی دقیق از مسایل داشته باشد. هیچ فردی به غیر تخصص خود در همه زمینه ها نمی تواند مدعی کارآمدی مطلق باشد. از این رو انتخاب افراد و توجه به نکته نظرات آنها موجب کسب موفقیت می شود.
یکی از مهمترین مسایل مبتلابه کشورمان، چالش های اقتصادی است. لذا توجه به انجام برخی اصلاحات اولویت دار برای تضمین شرایط بهبود اقتصادی اجتناب ناپذیر است. اقتصاد ایران به دلیل تحریم های آمریکا و رکود بعد از اپیدمی کووید-19 با چالش های جدی مواجه شده است. تورم بالا، بیکاری و فقر بر اقشار وسیعی از جامعه تأثیر گذاشته است. اولین هدف رئیس جمهور جدید باید تضمین ثبات اقتصادی باشد. اصلاحاتی که باید در این راستا انجام شود شامل کاهش فساد، تشویق بخش خصوصی و افزایش تنوع اقتصادی است. علاوه بر این، اقدامات لازم برای جذب سرمایه گذاران بین المللی و تلاش های دیپلماتیک برای کاهش تحریم ها باید انجام شود. در کنار این، بنابه اظهار خود رئیس جمهور منتخب در ایام رقابت های انتخاباتی، کشورمان به شدت با فساد و رانت درگیر است که این امر اساس حکومت داری خوب را دچار چالش های جدی کرده است. به طوری که فساد اداری و سیاسی اگر برچیده نشود می تواند به تدریج ریشه دار شده و در نظام حکومتی ایران نفوذ غیر قابل چاره پیدا کند. فساد گسترده در بخش دولتی اعتماد عمومی به دولت را تضعیف می کند و مانع توسعه اقتصادی می شود. رئیس جمهور جدید باید قاطعانه با فساد مبارزه کند و از اصل شفافیت پیروی کند. شیوه های حکمرانی خوب و مکانیسم های پاسخگویی برای بازیابی اعتماد عمومی بسیار مهم هستند.
یکی از بحران های موجود در کشور عدم توجه کافی به حقوق و آزادی های مدنی است. محدودیت آزادی های مدنی در زمینه انتخاب نوع پوشش، نبود رسانه های سمعی و بصری غیر دولتی و مستقل، فیلترینگ در استفاده از اینترنت موجب شده است که انتقادات جدی در سطح ملی و بین المللی متوجه کشور و نظام شود. همان طور که رئیس جمهور منتخب مورد اذعان قرار داده اند، لزوم اصلاحات در این زمینه در قبال انتظارات اقشار مختلف جامعه انکار ناپذیر است. در کنار این، جمعیت جوان ایران خواستار آزادی، آموزش و فرصت های اقتصادی بیشتر بوده و غالب افراد مهاجر که هم خودشان به عنوان سرمایه انسانی و هم سرمایه های مادی که به خارج انتقال داده و اکنون متضرر شده اند و یا موفق هستند، مایلند به کشور باز گردند. اینها می توانند چرخ اقتصاد و پویایی جامعه را فراهم سازند. از جمله مسایلی که باز در مورد بافت جمعیت ایران باید مد نظر رئیس جمهور باشد، توجه به مناطق هم جوار مرزی است. چنانچه مناطق نزدیک به مرزها از نظر توسعه اقتصادی و صنعتی مورد توجه قرار گیرد، به هیچ وجه الگوهای آن سوی مرزها نمی تواند ذهنیت فکری، بینشی مردم را اعم از عرب، کرد، بلوچ و ترک و غیره در زمینه های تاریخی و یا فرهنگی را دچار چالش های جدی سازد. عدم توجه به مردم و اقوام متعدد در ایران از نظر فرهنگی، زبانی و هویتی موجب می شود به سادگی تحریفات تاریخی و فرهنگی در میان مردم نزدیک مناطق نزدیک مرزها مورد پذیرش قرار گیرند.
موضوع مدیریت روابط منطقه ای و بین المللی یکی از اهم موضوعات است. ایران بازیگر مهمی در پویایی پیچیده ژئوپلیتیک در خاورمیانه به شمار می رود. رئیس جمهور جدید با کمک مشاوران و کارشناسان مجرب در مسایل دیپلماسی و استراتژیست های مورد وثوق ضروری است که مذاکرات مستقیمی را در خصوص نهایی کردن توافق هسته ای با آمریکا ولو در صورت انتخاب دونالد ترامپ داشته باشد. رقابت با عربستان سعودی، تنش با اسرائیل و سایر بحران های منطقه، دستور کار سیاست خارجی رئیس جمهور جدید را تشکیل می دهد. اولویت دادن به دیپلماسی، همکاری های منطقه ای و جستجوی راه حل های مسالمت آمیز می تواند ایران را به موقعیت مثبت تری در عرصه بین المللی برساند. در عین حال تقویت روابط با قدرت های بزرگی مانند اتحادیه اروپا، روسیه و چین به نفوذ بیشتر ایران در عرصه جهانی کمک می کند.
آن طور که از شرایط روز بحران در خاورمیانه بر می آید، اسرائیل اشغالگر به دنبال فرسایشی کردن شرایط بغرنج در غزه است و به هر طریقی مایل به کشیدن پای ایران به بحران می باشد. آمدن ترامپ و هسته مشاوره ای قابل حدس، ما را مجاب می کند که اجازه ندهیم این جنگ فرسایشی بیش از این به درازا کشیده شود و فرصت های طلایی را برای بردن گوی سبقت از رقبای خودمان در منطقه خاورمیانه ایجاد کند.
اما مهمترین مسأله در این مرحله که هنوز مشاوران و وزیران انتخاب نشده اند، اهمیت بخشیدن به گفتمان سوم است. اصطلاح “گفتمان سوم” در سیاست به طور گسترده ای شناخته شده نیست، اما می توان آن را به چند طریق تفسیر کرد. به طور کلی، گفتمان سیاسی به نحوه استفاده از زبان برای بحث و شکل دادن به ایده‌ها، سیاست‌ها و اقدامات سیاسی اشاره دارد. معمولاً دو گفتمان مسلط در بسیاری از نظام های سیاسی وجود دارد: گفتمان حزب حاکم و اپوزیسیون.
“گفتمان سوم” می‌تواند به روایتی بدیل یا نوظهور اشاره کند که بازی جفت سنتی حزب یا جناح حاکم در مقابل مخالف را به چالش بکشد. از این رو، اندیشمندان، محققان، مفسران، روزنامه نگاران متعهد مکلف و مؤظف هستند تا به عنوان طرف سوم و برخاسته از نیات و اراده مستقل مردم در کمک به رئیس جمهور منتخب یاری رسانند. رئیس جمهور جدید هم به راستی، نیازمند توجه به این جریان سوم با گفتمان جدید است. زیرا گفتمان سوم دارای دیدگاه ها و ایده های متنوع، روش های نوآورانه و توصیه های اصلاحاتی است. همچنین گفتمان سوم می تواند جناح اصلی و رئیس جمهور و یاران وی را برای پاسخگویی ملزم سازد و اطمینان لازم را به جامعه بدهد که نگرانی ها و بیم های مردم دارای پاسخ مستدلی است. از همه مهم تر، گفتمان سوم رسالت تعامل و مشارکت دارد و در این زمینه قادر به ایجاد شرایط تعادل قواست.
نتیجه اینکه، رئیس جمهور جدیدمان باید طیف وسیعی از سیاست ها، از اصلاحات اقتصادی گرفته تا آزادی های مدنی، از مبارزه با فساد تا انتظارات جمعیت جوان را توسعه دهد و در عین حال، اتخاذ رویکردی متوازن و فعال در روابط منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد تا بتواند کشورمان را به موقعیت باثبات‌تر و قوی‌تری برساند و با کمک گرفتن و اهمیت دادن به منادیان گفتمان سوم، راه جدیدی از هم یاری و هم دلی و وحدت ملی را ضمانت بخشد.
