عصرآزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
همه واقف به این قضیه هستند که انتخابات ریاست جمهوری ایران و نکته نظرات ارائه شده دکتر پزشکیان در دوره کمپین انتخاباتی و مناظره ها در خصوص یافتن راه های برون رفت از مناقشات بین المللی و حل بحران های ناشی از تحریم ها و همچنین منتشر شدن مقاله رئیس جمهور منتخب در نشریه انگلیسی زبان تهران تایمز، به نحوی دیدگاه و رویکرد جمهوری اسلامی ایران در دوره چهار ساله رئیس جمهور منتخب را روشن ساخته است. پیام های برگرفته از آن ها هر چند در نگاه برخی از افراد و جناح های متفاوت دارای مفاهیم معنایی تقریباً متضادی است ولی می شود بدون تعصب و با کمال بی طرفی و نگاهی خالی از علایق و سلایق سیاسی – جناحی به اصل مطلب پی برد. نه دکتر پزشکیان فردی مستأصل و بی توجه به آرمان های نظام و انقلاب است و نه فردی است که شرایط اقتدار سیاسی- امنیتی و راه بردی کشور را به مخاطره بیندازد. رویکردی با نگاهی آشنا ولی منطبق با درایت و عقلانیت را پیش روی می گذارد.
ابراز عقیده و رویکرد سیاسی رئیس جمهور منتخب در شرایط کنونی که چند ماه تا انتخابات ایالات متحده باقی است، می تواند شالوده سیاست خارجی آن کشور را نسبت به ایران مشخص سازد. در شرایط کنونی با کنار رفتن جو بایدن به نظر می رسد که دونالد ترامپ به احتمال زیاد پیروز میدان باشد. لیکن معرفی کامالا هریس به عنوان نامزد دموکرات ها و حمایت شخصیت های بسیار مهم سیاست آمریکا از وی، چرخه را می تواند برگرداند. حضور نتانیاهو، نخست وزیر درمانده رژیم صهیونیستی در سخنرانی روز پنج شنبه در جمع نمایندگان و سنا، زمینه سازی برای پیروزی ترامپ است. به طوری که مهره های همیشه جنجال برانگیز حزب جمهوری خواهان نیز با این سودای نه چندان قابل تعبیر سراپا سخنرانی بنیامین نتانیاهو را در کنگره تشویق کردند.
همان طور که عرض کردم، ظهور کامالا هریس، معاون فعلی جو بایدن در صحنه رقابت ها و حمایت های زیادی که از نظر مادی و معنوی از وی از سوی دموکرات ها انجام گرفته و می شود، همچنین ابراز عقیده اولاف شولز، نخست وزیر آلمان که روز پنجشنبه بیان داشته: “به احتمال زیاد هریس پیروز انتخابات خواهد بود!” نشان از آن دارد که اتحادیه اروپا هم چندان جانب ترامپ را نمی گیرد. چون پیروزی وی چالش های عمده امنیتی برای اعضای اروپایی ناتو ایجاد خواهد کرد و همچنین در صورت پیروزی ترامپ ضررهای مادی که به دلیل عدم رغبت به ادامه جنگ اوکراین با روسیه دارد، می تواند جامعه اروپایی را دچار بحران های جدی سازد. گمان می رود به نحوی کمپین تبلیغاتی و یا رایزنی های لابی گرایانه برخی از رهبران با دموکرات ها خواهد توانست کامالا هریس را پیش بیندازد.
به هر حال، مهم ترین بحث برای ایالات متحده و جو حاکم بر جامعه آمریکایی هم اینک دو مسأله مهم است. اول، قضیه فلسطین و به ویژه ماجرای غزه و دوم، مسأله ایران که حضور نتانیاهو در آمریکا و سخنرانی او را به فال نیک می گیرم و تصورم بر این است که اظهازات وی صرفاً علیه ایران در بین نمایندگان کنگره و سنای آمریکا باعث شد که جامعه آمریکایی به شدت به گزینه مهمی همچون ایران توجه ویژه ای داشته باشند. نتانیاهو از ایران چنان تصویری ساخت که اگر از پس ایران بر نیایند، فردا نه ایالات متحده ای باقی خواهد ماند و نه اسرائیلی! بنابراین، هر کدام از نامزدها به قدر یقین در حل معضل ایالات متحده با ایران که حل سایر مسایل خاورمیانه نیز از مسیر ایران می گذرد، خواهد توانست بر جلب آرای مردم آمریکا تأثیر بگذارد. تا به امروز دیده شده است که هر قدر تهدید ایران بزرگ نمایی شده، اهمیت کشورمان به همان میزان برجسته تر شده است. هر قدر اهمیت یافته ایم، یافتن راه حل برای رهبران سیاسی مهره کیش و مات طرف مقابل در مبارزه انتخاباتی شده است.
اما سبقه دونالد ترامپ در رابطه با ایران چندان در باور مردم ایالات متحده مطمئن و قابل اعتماد نیست و اگر هریس از این منظر ورود کرده باشد و سیگنال هایی را در پاسخ به رویکرد دکتر پزشکیان بدهد، شانس جذب آرای الکترال و سناتورهای ایالت های مهم را بیشتر دارد. نشریه پراجکت سندیکت نیز در یادداشتی اعلام کرده است که بزرگترین چالش های سیاست خارجی آمریکا در رابطه با خاورمیانه است و هر گونه ابراز عقیده نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در عبور از بحران مذکور در واقع نکته ای است که نامزدها “لحظه های حقیقت” را با مردم در میان خواهند گذاشت و این می تواند بر پیروزی آنها اثر بگذارد.
با توجه به اینکه نه جامعه آمریکا و نه جوامع کشورهای اروپایی و همچنین نه شرایط امنیتی جهان توان تحمل بحران های خانمان سوز در خاورمیانه را دارد و نه حتی کشورهای موجود در منطقه می توانند ریسک بزرگ افزایش تنش با ایران در نقطه اوج را بپذیرند، تبلیغات منفی علیه ایران از سوی نامزدها به ضرر آنها تمام خواهد شد. به طور مثال می توانم این را بیان کنم که باید ولیعهد عربستان و یا امرای امارات متحده عربی در کنار پادشاه قطر تسیار ساده لوح باشند که به دام مجدد ترامپ بیفتند. زیرا تمام طرح های رویایی و دراز مدت آنها نقش بر آب خواهد شد. از سوی دیگر به نظر می رسد ترامپ نیز همان ترامپ یک دوره قبل نیست. او حقایق لازم را می داند و یا متوجهش می کنند که نگاهی نو به جهان داشته باشد. اگر غیر از این بود، ونس را به عنوان معاون خود – زمانی دشمن جدی وی بود- انتخاب نمی کرد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، در نشست مشترک کنگره و سنا که در 24 ژوئیه (روز چهارشنبه هفته گذشته) سخنرانی کرد، با اینکه انتظار می رفت ونس به دلیل نزدیکی به ترامپ از مواضع نتانیاهو تحت تأثیر قرار گیرد، بنابه تصاویر حساس موجود در محیط، نشان می دهد که ونس کمتر از سایر سناتورها به تشویق نتانیاهو پرداخته و حتی در استقبال از وی در آستانه ورود به محل نشست، حضور وی دیده نمی شود.
هریس برای پاسخگویی به سخنرانی نتانیاهو دیدگاه همسوی خود با خانم نانسی پلوسی را بیان داشته است. شاید به نظر برسد که به دلیل عدم حمایت از نتانیاهو بهای سیاسی سنگینی در صندوق های رأی خواهد پرداخت. اما فراموش نشود که بخش‌هایی از جامعه یهودی تابع عقاید تعدادی از سناتورها و نمایندگانی یهودی هستند که در مجلس نمایندگان و سنا حضور دارند -مانند سناتور برنی سندرز، داگلاس امهاف (شوهر هریس)، و سیزده سناتور مهم دیگر که از بایدن در اجرای آتش بس در جنگ غزه اصرار نشان داده بودند.- این افراد خواهند توانست طرفداران خودشان را به رأی دادن به گزینه دموکرات ها ترغیب و تشویق کنند. حتی در برخی محافل چنین استنباط می شود که اطراف کامالا هریس پر از یهودیان متعصبی هستند که به بقای اسرائیل فکر می کنند تا طرفداری از سیاست های نتانیاهو!
نکته دوم اینکه نظرسنجی‌های گالوپ نشان می‌دهد که میلیون‌ها آمریکایی دیگر – به ویژه مسلمانان- با موضع تندرو نتانیاهو مخالف هستند. اگرچه آنها به ترامپ رأی نخواهند داد، اما ممکن است از رأی دادن امتناع کرده و این خواهد توانست تفاوت آرا را در ایالت های مختلف نوسانی کند.
گمانه زنی ها در محافل بحث های جدی سیاسی در آمریکا نشان می دهد که مسعود پزشکیان، نیز می‌تواند تغییری قاطع در بازگرداندن آرای سرنوشت ساز به سوی دموکرات ها ایجاد کند. روی کرد پزشکیان نگاه مفسرانه را در اندیشه مشاوران و خود نامزدهای انتخابات ریاست جمهوی ایالات متحده ایجاد کرده است. اینکه در کلام وی سه مفهوم ارزشمند “عزت، حکمت، مصلحت” پیوسته بیان شده است و مفسران را به این نکته مهم رسانده که در وجود وی دنبال دگرگون سازی سکولاریستی نباشند. او قانون اساسی را ملاک می داند و عزت ایرانیان برایش بیش از هر چیزی اهمیت دارد و برای کرامت والای ایرانی ها به مصلحت اندیشی و مصلحت بینی توجه ویژه دارد. این یعنی، سرفصل موضوعاتی که شاید در آینده در گفت و گوهای دیپلماسی از نگاه طرفین دور نخواهد ماند.
پزشکیان در مقاله انگلیسی زبان خود اعلام می‌کند که از تلاش‌های صادقانه برای کاهش تنش‌ها استقبال خواهد کرد و با حسن نیت متقابل رفتار خواهد کرد. این نشان دهنده تمایل به کاهش خطر مناقشه هسته ای و حل بحران هایی است که خود ایالات متحده در طول چند سال هم برای خود و هم ایران فراهم کرده است. گمان می رود در روزهای آینده- شاید این هفته- خود جو بایدن و یا آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه رویکرد جدیدی را برای صلح در خاورمیانه بعد از رجزخوانی بنیامین نتانیاهو ابراز کند. هر دیدگاهی بیان شود یقیناً کامالا هریس نیز در آینده همان روند را ادامه خواهد داد.
این را باید بپذیریم که بایدن در روزهای آتی زمینه مذاکرات مقدماتی را بعد از مراسم تحلیف دکتر پزشکیان شروع نخواهد کرد و این موفقیت را به کامالا هریس خواهد سپرد و اوست که در کمپین تبلیغاتی خود نشان خواهد داد که نگاهش به ایران به عنوان گزینه مهم چگونه است.آنچه مهم است اینکه، برای جلوگیری از خطر تشدید مناقشه هسته‌ای و فراهم شدن بستر جنگ بین اسرائیل و ایران از هیچ کوششی فروگذار نخواهند کرد. اما ماه نوامبر آبستن خیلی از تحولاتی است که زاییده ذهنیت منطقی است.
سخن نهایی اینکه، اگر کامالا هریس مایل به پیروزی است و برای اینکه پاسخ های منطقی و اطمینان بخشی به سوال رأی دهندگان خود در رابطه با ایران و بحران در خاورمیانه بدهد، شایسته خواهد بود از حالا آنتونی بلینکن را مجاب به ارسال پیام حداقل در آستانه مراسم تحلیف به ایران و دکتر پزشکیان بکند که نوع پاسخ ایران یقیناً در پیروزی هریس تاثیرگذار خواهد بود.
