مردم آذربایجان در طول تاریخ’ دفاع از حقوق همه ملت ایران را دنبال کرده اند

مراسم بزرگداشت ۱۱۸ مین سالگرد نهضت مشروطه با حضور ۶تن از اساتید دانشگاههای تهران و تبریز و جمع کثیری از دوستداران رخداد های تاریخ معاصر ایران و علاقمندان به تحولات تاریخی ‘در مجتمع ۲۲ بهمن تبریز برگزار شد.

این نشست علمی که به همت《 خانه توسعه آذربایجان》 و با استقبال عمومی برپا شده بود ‘دکتر راد استاد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور تبریز از نهضت مشروطه بعنوان بزرگترین تحول ایران معاصر یاد کرد و گفت:بررسی موشکافانه این نهضت نشان می‌دهد که تحول خواهی و بهبود حکمرانی و تداوم دموکراسی و آزادی همواره از خواسته های اصلی مردم ایران بوده است. و حمایت توده های مردم برای حرکت بسوی حکمرانی خوب و بهبود شرایط سیاسی ‘اجتماعی-فرهنگی و اقتصادی از عمده خواسته های مشروطه خواهان بوده است. دکتر حسن حضرتی  استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران نیز در سخنانی گفت: بخشی از تاریخ مشروطه‌خواهی ایرانیان مربوط به انجمن‌هایی است که معمولاً با هم در ارتباط بودند و هرکدام به شیوه‌ای در پیشبرد تکاپوهای جنبش، ایفای نقش کردند. ایرانیان استانبول بدین منظور سه انجمن سعادت، برادران و نسوان را ایجاد کرده بودند که شاید مهم‌ترین و بزرگترین آنها انجمن سعادت ایرانیان استانبول باشد.وی گفت: تاملاتی در نقش این انجمن در تحولات نوگرایانه ایرانیان استانبول وجود داشت که تاثیر روشنفکران ایرانی  خارج ایران را در شکل گیری و تداوم مشروطه برای ما عیان می‌سازد. ولی جالب اینجاست که آغاز نهضت مشروطه در ایران ۱۹۰۶ م ولی در عثمانی ۱۹۰۸’میلادی است.

این استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران افزود; مردم و مشروطه روایتی از کنش گران و شیوه های کنش گری رابرای ما عیان می‌کند.این استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران افزود:در شکل گیری نهضت مشروطه ایران’تحولات و انقلابات در کشورهای روسیه’ژاپن’انگلستان’و عثمانی تاثیر گذار بود که نسیم بیداری و تحول خواهی را به ایران می آورد.و علاوه بر آن روابط’و ارتباطات تجاری و رفت و آمدهای مردم   تبریز با استانبول’باکو’تفلیس و ایروان موجب رشد آگاهی‌های عمومی می شد.و از همه مهمتر انعکاس تحولات قفقاز و عثمانی در جراید و مطبوعات مردم رابا تحول خواهی و تجدد طلبی در خارج از مرزهای ایران بیشتر آشنا می کرد.دکتر عباس قدیمی قیداری استاد گروه تاریخ دانشگاه تبریز از دیگر سخنرانان این همایش بود.وی با اشاره به این نکته که توده های مردم غایبان تاریخ و جریان‌های اصلی تاریخ نگاری بودند، و با مشروطه میدانی و فضایی فراهم آمد ، که توده هایی از مردمان شهری کنش گری و بازیگری سیاسی کردند،افزود: مشروطه نه تنها  این کنشگران را به میدان آورد بلکه شیوه های نوین کنشگری را هم خلق کرد. بررسی نقش آفرینی توده هایی از طبقات مختلف اجتماعی به همراه شیوه ها و روش های نوین کنش گری و محل ها و مکان‌های کنش گری آگاهی های ارزشمندی از زوایای پنهان مشروطه خواهد گشود. این استاد تاریخ معاصر ایران افزود:حتی’تحول خواهی به دانش آموزان مدارس رسید .و اعتراضات و میتینگ سیاسی دانش آموزان مدارس لقمانیه تبریز و فلاحت تهران در این راستا قابل بررسی است.وی افزود:کارکرد و رویکرد مراکز عمومی از جمله مساجد’مدارس’انجمن ها’جراید’بازار در مشروطه برای مطالبه گیری عمومی بسیار فعال شدند. دکتر مقصود فراستخواه استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران نیز در سخنانی در این نشست گفت:حس عمومی مردم در دوره مشروطه که از جراید و مطبوعات و اخبار و یاداشتهای مندرج در آنها نشأت می گرفت حرکت بسوی داشتن جامعه ای مطلوب و حکمرانی خوب و تقسیم قدرت را در ایران  پیش می کشید.و بعدها شکل گیری عکاسی’تلگراف’و تولد جراید جدید ‘ارتباطات عمومی را وارد مرحله جدیدی کردند.دکتر فراستخواه افزود:حتی مراودات اقتصادی جامعه نیز به تحولات فرهنگی و اجتماعی کمک کرد.طوریکه شرکت‌های تعاونی و تجاری زیادی در این دوره شکل گرفتند و کسب و کارهای جدید و تولید و خدمات تازه ای بوجود آوردند که این تحولات اقتصادی به نوبه خود در رفتارها و مطالبات عمومی تاثیر گذاشت طوری که تاسیس و ساخت مدارس از سوی صاحبان این شرکت‌ها در راستای حرکت بسوی بسط دانش و سواد عمومی برای بچه های مردم و تحولات اجتماعی محسوب می‌شد.

دکتر باقر صدری نیا استاد دانشگاه تبریز در سخنانی تحت عنوان 《انجمن ایالتی آذربایجان سرمشق انجمن های ایالتی و ولایتی ایران》به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخت و گفت: جنبش مشروطه خواهی در ایران علیرغم همۀ ناکامی هایش، رخداد دوران سازی در تاریخ پر فراز و فرود ایران معاصر به شمار می آید. با این جنبش بود که برای نخستین بار مردم ایران از رعایای فاقد اراده و اختیار گام درمسیر ملت شدن ودستیابی به شعور وشناخت اجتماعی وسیاسی و آگاهی ملی نهادند. تشکیل انجمن ها وجمعیت های مردم نهاد به مثابۀ تبلور ارادۀ مردم از جمله دستاوردهای ارجمند این جنبش بود. یکی از این انجمن ها که درمقطعی از تاریخ نقش بی بدیلی درسامان دادن به امور وجهت دهی به تحولات درسطح ایالتی وملی داشت انجمن ایالتی آذربایجان ویا انجمن تبریز بود. انجمن تبریز از آغاز تشکیل چنان خوش درخشید که سرمشق انجمن های ایالتی و ولایتی در مناطق دیگر ایران شد. دکتر صدری نیا افزود: سهم انجمن تبریز درالزام نمایندگان به تصویب متمم قانون اساسی مشروطه و دفاع ازآرمان های نهضت، چنان جایگاهی را برای آن فرا هم آورد که انجمن های ایالت های دیگر ایران در اتخاذ تصمیم در بارۀ مسائل کلان کشوری ونطقه ای همواره خودرا نیازمند به رای زنی ومشورت با آن می دیدند. این انجمن پس از کودتای محمد علیشاه و در دورۀ استبداد صغیرو به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی یگانه انجمنی در سطح کشور بود که نه تنها تسلیم استبداد عنان گسیخته نشد، بلکه عملا درجایگاه مجلس شورا قرارگرفت و با سازمان دهی مردم برای مقاومت در برابر یورش استبداد، سرانجام شاه مستبد قاجار وپاسداران استبدادحاکم را به زانو در آورد ونظام مشروطه را از نو احیا کرد. آنچه انجمن ایالتی آذربایجان را در آن دوره به چنین جایگاه یگانه ای در سطح ملی رسانید، درایت وهوشمندی گردانندگان فرزانۀ آن بود. آنان در آن مقطع تاریخی تنها درفکر تامین مصالح مردم شهر وایالت خود نبودند، بلکه دفاع ازحقوق و آرمان های همۀ مردم ایران را وظیفۀ انسانی وانقلابی خود می دانستند وچنین بود که مردم ایران نیز در دورست ترین نقاط کشور خودرا ملزم به حمایت از آن ومردم آذربایجان می دانستند.  نرگس بشیری وند محقق و جامعه شناس نیز به بررسی *زنان و مشروطه* پرداخت و گفت: زنان ایران در جریان نهضت مشروطه به عنوان نیمی از جمعیت جامعه برای بهبود کیفیت زندگی شان همسو با دیگر گروه های اجتماعی، در صدد بودند که نظم نوین اجتماعی را تجربه کنند. آنها با مسائل عدیده‌ای مواجه بودند:

عدم دسترسی به تحصیل و بی‌سوادی در حد قریب به اتفاق ؛

-الزام به ازدواج در سنین پایین (کودک همسری) و چندهمسری

از عوامل مهمی بودند که شرایط زیستی زنان را نابرابر و همراه باآسیب‌های روانی و شخصیتی بسیاری مواجه می ساخت. وی اقزود:

مهمتر آنکه جنسیت زنان به عامل  فرودستی آنها بدل شده بود و دیگر به قابلیت‌های فردی، هوش و ذکاوت، اراده و رشد فردیت آنان توجهی نمی‌شد.

انقلاب مشروطه اولین فرصت و امکان حضور زنان در عرصه اجتماعی و زمینه ساز تغییر وضعیت اسفبار کیفیت زندگی آنها در ایران بود.

زنان در اثنای انقلاب در سه محور اصلی به مشارکت پرداختند:

۱)حضور مستقیم نظامی و همگامی با مجاهدین در جبهه ها

۲) حمایت‌های مالی و اهدای طلا و جواهرات برای تامین مالی نهضت

۳) پشتیبانی از مجاهدین و خط مقدم باتامین غذا، لباس، پر کردن پوکه‌های خالی، پرستاری از مجروحان و انتقال اخبار و اطلاعات از سنگری به سنگر دیگر.

پس از صدور فرمان مشروطه فعالین حقوق زنان، به رغم مقاومت های گاه خشن اقشار سنتی جامعه، با نگرشی عمیق و مسولیت پذیری بالا، در جهت حل مسائل اصلی جامعه زنان، این اقدامات مهم را انجام دادند:

۱)تاسیس مدارس دخترانه و مبارزه با بی‌سوادی فراگیر زنان؛

۲)ایجاد تشکل‌های اجتماعی_ اقتصادی زنان برای پایداری حضورشان در عرصه عمومی؛

۳)انتشار نشریات تخصصی زنان که همسو با ارتقاء سواد به بالا رفتن آگاهی در جامعه انجامید.

زنان ایرانی همزمان با مطالبات نوسازی سیاسی_ اجتماعی_ اقتصادی جامعه ایران برای احقاق حقوق مدنی و بهبود شرایط زندگی شان مبارزه کردند و در دو بعد ملی (نهضت مشروطه) و بین‌المللی (جنبش جهانی زنان) اثربخش بودند و در منطقه خاورمیانه از پیشروان مطالبه گری حقوق زنان محسوب می شوند.

هرچند در قانون اساسی مشروطه مشارکت سیاسی زنان به رسمیت شناخته نشد و حق رای دادن و انتخاب شدن به آنها داده نشد، با این حال تلاش‌های زنان با تعهد به ارزش های عدالتخواهی، ملی گرایی، حفظ استقلال ایران از دخالت ها و چپاول های دول خارجی و مبارزه با استبداد شاه، مزین بود.به گزارش روابط‌عمومی خانه توسعه آذربایجان

این نشست چهار ساعته که با استقبال بی نظیر مردم و جمعیت  حاضردر سالن مجتمع ۲۲ بهمن تبریزهمراه بود با پاسخگویی به سئوالات دانشجویان و علاقمندان تا پاسی از شب ادامه داشت.