فقر سینما در آذربایجان شرقی

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

ورود نخستين دوربين فيلمبردارى و نمايش فيلم به ایران در سال ۱۲۷۹ شمسی برابر با ۱۹۰۰ میلادی توسط مظفرالدين‌ شاه قاجار صورت گرفت که در حقیقت، نخستين فيلمبردار آن نيز ابراهيم ‌خان عکاس‌ باشى بود و تبریز نیز از این منظر دارای جایگاه ویژه ای در تاریخ سینمای کشور به خود اختصاص داده است که باز هم به کلاس آن کم لطفی می شود.
در سال ۱۳۷۹ همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران بود که ۲۱ شهریور ماه به عنوان روز ملی سینما شناخته شده و این رویداد به عنوان روزی نمادین وارد تقویم گردید و فرصتی فراهم آورد تا مشکلات عرصه سینما هرچند برای یک روز هم که شده، مورد بررسی قرار گیرد.
تبریز مهد سینما و تئاتر ایران بوده‌ است زیرا نخستین سالن سینمای ایران در سال ۱۲۷۹ یعنی ۵ سال پس از اختراع جهانی آن توسط برادران لومیر با نام سینما سولی که توسط کاتولیک‌ها در این شهر تأسیس شده بود آغاز به کار کرد.
بر پایه استاندارد بین‌ المللی باید برای هر یک میلیون نفر ۱۶۰ باب سالن سینما وجود داشته باشد؛ در حالی که برای هر یک میلیون شهروند تبریزی تنها ۳،۵ باب سالن سینما وجود دارد که این وضعیت در سایر شهرستانهای استان بسیار پایین است و در رتبه ششم کشوری قرار دارد.
برای نجات صنعت سینما در تبریز، مجتمع سینمایی این شهر فعالیت خود را از سال ۱۳۸۶ خورشیدی آغار نمود و دو سینمای آن به پردیس سینمایی تبدیل شدند اما قرار بود از یک دهه قبل، دومین شهرک سینمایی ایران در تبریز تأسیس شده و توسط داریوش ارجمند به بهره برداری برسد که گویا باز هم به ورطه فراموشی سپرده شده است…

◾️پرده اول

در هر دوره‌ ای از مدیریت فرهنگی و سینمایی دولتی، غفلت از این موضوع مهم خودش را به ‌خوبی نشان داده و می‌توان گفت به معضل تمام نسل‌ های سینما تبدیل شده است، در زمانی که مدیران تمام همّ و غمّ خود را مشغول اعمال ممیزی و تشریح و پررنگ کردن خطوط قرمز در آثار سینمایی می‌کنند، مشکل بزرگ و نخ‌ نمای نامتناسب بودن عرضه و تقاضا در مجموعه بزرگ سینما خودش را به رخ می‌ کشد.
در حالی که وجود سینما در کشورهای مهم جهان از جمله ایران، یکی از مظاهر تمدن و فرهنگ است بسیاری از شهرهای کشورمان از داشتن سینما بی ‌بهره مانده و یا تعداد سینما متناسب با جمعیت شهرها نیست، در برخی از شهرستانها به ازای چند شهر یک سینما وجود دارد. در گوشه و کنار پایتخت و شهرهای دیگر کشورمان سینماهای متروک، معدوم و فرسوده ‌ای را می‌بینیم که به دلیل کهنه‌ شدن و امکانات قدیمی، سالن‌ ها و صندلی‌ های نامناسب، به‌ تدریج مخاطبان خود را از دست داده و برای همیشه تعطیل شده‌اند. نمونه‌ های دیگری نیز داشته ‌ایم که حتی با حفظ سردر قدیمی و رعایت حس نوستالژیکشان تبدیل به انبار یا مراکز تجاری شده‌ اند.
ورود بخش خصوصی به حوزه‌ های مختلف کشور، تا حد زیادی با کمک ‌رسانی به اقتصاد این بخش ‌ها بار دولت را از دوشش برداشت. نمونه‌ های ورود بخش خصوصی و سرمایه غیر دولتی به حوزه هنر و سینمای کشور، با تمام حواشی و مشکلاتش با موفقیت همراه بوده است.
گسترش تأسیس و تجهیز پردیس‌های سینمایی و زیرساخت‌ های مربوط به آنها تا حدودی از مشکلات تعداد سالن و ظرفیت سینماها کاست و موجب افزایش تعداد سینماها و سالن‌های مدرن شد که مخاطب را ترغیب به تماشای فیلم در محیطی مناسب با امکانات رفاهی بیشتر و هماهنگ با فضای هنر سینما می‌کرد. سینماهای مدرنی که به مدد بخش خصوصی ساخته و راه‌اندازی شد، مخاطبان واقعی زیادی را به سمت سالن ‌ها کشاند.

◾️پرده دوم

شهر تبریز و منطقه آذربایجان به عنوان مهد سینمای ایران از ۱۳ سالن سینمای استان که اکثراً نیز در سالهای قبل از انقلاب احداث شده اند فقط ۶ سالن فعال را در اختیار دارد.
در حقیقت، گرچه اولین سالن سینمای ایران در تبریز با نام سولی احداث شده است اما در چند سال گذشته شرایط سینماهای آذربایجان شرقی چندان مطلوب نبوده و در صورت ادامه این روند تا ۱۰ سال آینده شاهد تعطیلی بیشتر سالن‌های سینمای این استان خواهیم بود.
یک فعال حوزه فرهنگ و سینما در آذربایجان شرقی با اشاره به اینكه بیشتر مشكلات موجود از نبود سند مالكیت سینماها در حوزه هنری نشأت می‌ گیرد گفت: مسئولان ذیربط پیگیر این مسئله هستند و امیدواریم در دولت چهاردهم مشكل اسناد ملكی سینماها حل و حوزه هنری دوباره مالک سینماهای استان شود.
شهرام خزرایی افزود: با روند فعلی، سینماهای آذربایجان شرقی كه در مالكیت برخی ارگانها قرار دارند دوباره باید به حوزه هنری بازگردانده شوند و مسئولان حوزه فرهنگی و هنری این استان وظیفه رفع مشكلات آنها را بر عهده دارند.
وی با بیان اینكه غیر از سینما ناجی تبریز بقیه سینماهای موجود در آذربایجان شرقی فرسوده و بیش از ۵۰ سال عمر دارند اضافه کرد: هرچند برخی سالن‌های سینمای ما در چند سال گذشته شاهد بازسازی بوده و به سیستم دیجیتال و مدرن مجهز شده‌اند اما باز هم از نظر فیزیكی و كیفیت پخش و دیگر امكانات رفاهی همچون صندلی‌ها در سطح مطلوبی قرار ندارند.
به گفته این فعال حوزه سینما، اُفت فضای فیزیكی سینماهای آذربایجان شرقی و قدیمی بودن آنها از یک سو و تولید آثاری بدون توجه به ذائقه تماشاچی از سوی دیگر باعث شده رفته ‌رفته تعداد تماشاچیان سالن‌های سینمای استان کاهش یافته و سینماهای منطقه آذربایجان جایگاه خود را از دست بدهند.

◾️پرده آخر

استان آذربايجان شرقی با حدود ۴ میلیون نفر جمعیت فقط ۷ سینما دارد و سینماهای ۲۹ بهمن یا همان آسیای تبریز دو سالنه و 1275 صندلی، سینما فرهنگيان تبریز تک سالنه و با 418 صندلی، سینما انقلاب تبریز که فعلاً در تعطیلی به سر می برد، سینما فلسطين تبریز تک سالنه 650 صندلی، سینما قدس تبریز 2 سالن 750 صندلی، سینما ناجي تبریز تک سالنه 1314صندلی و سینما ارشاد مراغه تک سالنه با 564 صندلی، این اماکن فرهنگی را در بر می گیرد.
کارشناسان فرهنگی می گویند به منظور بها دادن به خواسته‌ های فرهنگی شهروندان، باید با همكاری شهرداری شهرهای بزرگ از جمله تبریز از فضاهای موجود در مجتمع‌های تجاری ساخته شده در سطح شهر، مكانی برای تعبیه سالن‌های سینما استفاده شود اما در اصل خبری از این آپشن وجود ندارد.
یكی از فعالان سینمایی در تبریز معتقد است پیشتر قرار بود سینما كریستال به مجتمع سینمایی و تجاری تبدیل شود اما متاسفانه این سینما فقط به مجتمع تجاری تبدیل شد و کاربری سینمایی آن به خاطره ها پیوست هرچند که باز هم در میان مردم اصطلاح نوستالژیک سینما کریستال را یدک می کشد که قربانی طمع کاری شهردار وقت تبریز شد.
محمد پورعبدالله افزود: باید توجه داشت سینما آزادی تبریز نیز كه با هدف مجتمع تجاری ـ سینمایی دوباره ‌سازی شد حداقل توانست خاطره دهه های پیش را یادآوری کرده و برای علاقه مندان این فرصت را ایجاد نماید که در کنار هتل و کاربری تجاری آن، از سینما نیز غافل نشود.
بدین ترتیب، استقبال از فیلم ‌های محصول سینمای ایران در پردیس ‌های مدرن و با کیفیت بالا توسط مخاطبان و دوستداران سینما، این نکته را یادآوری می‌کند که علاوه بر ارتقای سطح کیفی فیلم‌ ها از نظر محتوایی و فنی، با بهره‌ گیری از ظرفیت سینماها و سالن‌ های سینمایی فرسوده یا با امکانات رفاهی کم و اختصاص هزینه برای به‌ روز رسانی و تجهیز آنها می‌تواند پروژه‌ ای یک تا چند ساله باشد که در صورت بازسازی و نوسازی، می‌‌تواند نتایج خوبی برای سینما رقم بخورد و تحولی اساسی در آمار اسقبال از سینما ارائه دهد.