خلف وعده شهرداری تبریز در عمل به تعهدات تفاهم نامه ربع رشیدی

با یک گریز به سالهای گذشته می توان دریافت که در ۱۳ آبان ۱۳۹۵ شهردار وقتِ تبریز در مقام جایگاه حقوقی نسبت به امضای تفاهمنامه و پروتکل بین المللی چهارجانبه ربع رشیدی اقدام کرده تا کاوش های باستان شناسی بین‌ المللی ربع رشیدی در محوطه این اثر تاریخی انجام گیرد.

امروزه و پس از گذشت چند سال و تغییرات مدیریت ارشد شهری تبریز، عمل به مفاد این پروتکل چهارجانبه بین المللی مسکوت مانده است در حالی که قرار نیست به دلیل تغییر شهردار، پروتکل چهارجانبه بین المللی ربع رشیدی هم متوقف شده و فراموش شود.

در حقیقت، صادق نجفی – به عنوان شهردار وقت تبریز – به عنوان یکی از ارکان چهارگانه تنظیم این پروتکل بین المللی، در کنار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و موسسه باستان شناسی آلمان مشارکت داشته و ضرورت دارد تا این پروژه بین المللی به حالت اجرا درآید.

آنطور که متولیان مجموعه تاریخی ربع رشیدی می گویند شهرداری تبریز از زمان امضای این پروتکل بین المللی تا موعد پایان آن در سال ۱۴۰۱ یک ریال هم به پیشرفت این موضوع کمک و یا هزینه نکرده و متاسفانه اخیراً و در کمال ناباوری، حتی در بخشی از محوطه ربع رشیدی که کاوش‌های باستان شناسی در آنجا انجام گرفته و منجر به پیدا شدن گرمابه تاریخی و آثار معماری دوره ایلخانی شده است مجوز ایجاد فروشگاه زنجیره‌ای صادر کرده است!

از قرار معلوم، این فروشگاه زنجیره ای قرار است در خیابان عباسی و در پشت محل شارژ کپسول‌های گاز راه اندازی شود که با این واگذاری و صدور بدون کارشناسی جواز احداث فروشگاه زنجیره‌ای، اکنون شهردار جوان تبریز باید توضیح دهد که چگونه صدور مجوز توجیه پذیر است؟ مگر به تعهدات قبلی عمل شده است که اکنون وعده تعهد جدید را می‌ دهند؟ به فرض محال که این واگذاری، صحیح باشد پس مکاتبات و امضاهای مسئولان آن کجاست!؟

در حالی که این موضوع، متولی دارد و با هیچ یک از متولیان و کارشناسان حوزه تاریخی و باستان شناسی مذاکره ای نشده و گویا، یعقوب هوشیار به عنوان رئیس بلدیه تبریز از برگزاری جلسه مذاکره جهت حل و فصل این موضوع طفره می‌ رود که این امر جای تاسف و تامل دارد.

بدین ترتیب باید مشخص شود که تعهدات سال ۱۳۹۵ در خصوص امضای پروتکل چهارجانبه بین المللی ربع رشیدی که شهرداری تبریز یکی از اضلاع مربع آن است به کجا ختم شد و به کدام یک از آنها عمل شده است؟ ثانیاً چگونه نسبت به صدور مجوز در محوطه کاوشگاه ربع رشیدی جهت راه‌ اندازی فروشگاه زنجیره‌ای اقدام شده است؟ و ثالثاً چرا شهردار تبریز به درخواست‌های مذاکرات قبلی ربع رشیدی پاسخگو نیست و پیگیری مطالبات آن بلاتکلیف مانده است؟!

شایان ذکر است شهرداری تبریز همچنان بی توجه به ضوابط عرصه و حریم یک اثر ملی همچون ربع رشیدی که مدعی ثبت در میراث جهانی یونسکو و آیسسکو است، کماکان به صدور مجوز بناهای چند طبقه و ساخت و سازهای مرتفع نه فقط در محدودهٔ حریم منظری بلکه حتی محدوده عرصه این اثر جهانی نیز ادامه می‌دهد!

در دو فصل کاوش های انجام شده در شهرک تاریخی دانشگاهی ربع رشیدی، باقیمانده آثاری از دوران ایلخانی، کشف و مشخص شد که کاشی کاری های زیبای مسجد کبود که آن را به نام فیروزه اسلام در جهان معرفی کرده است ریشه در فعالیت کارگاه های سفال و کاشی سازی ربع رشیدی دارد.

به گفته کارشناسان، این مطالعات همچنین نشان داد که آثار شهرک دانشگاهی ربع رشیدی سه متر پایین تر از سطح فعلی اراضی این سایت تاریخی و باستانی قرار دارد.

خرابه های فعلی ربع رشیدی، باقیمانده شهرک علمی و دانشگاهی زمان غازان خان ایلخانی است که توسط وزیر نامی ایران – خواجه رشید الدین فضل الله همدانی – در سال ۷۰۰ هجری قمری در شمال شرق باروی شهر تبریز در محله رشیدیه ساخته شد.

این دانشگاه شامل چهار دانشکده در چهار طرف بود و شهرت آن به نام ربع رشیدی برگرفته از نام اربع یا عدد چهار عربی است؛ بر اساس مستندات تاریخی این شهر بیش از ۳۰ هزار خانه، حجره و دیگر بناهای شهری داشته است.

این شهرک در دوران اوج حیات خود، مورد مراجعه مستقیم دانشمندان معروف جهان، از جمله پزشکان و محققین یونان، رُم، مصر، چین و دیگر ممالک آن روز آسیا و اروپایی قرار می گرفت و اگر سازنده این مجموعه می دانست که در دنیای مدرن امروزی که شهرداران تبریز قادر به خلق یک صدم مشابه آن هم نیستند و دائم با منفعت طلبی به دنبال سوء استفاده از آثار به جا مانده از اعماق تاریخ آذربایجان هستند به طور حتم ذره ای به احداث چنین مجموعه عظیمی نمی اندیشید.

باید بدانیم زمانی که اروپا در تاریکی و جهل قرون وسطی و حاکمیت کلیسا به سر می برد، مجموعه ربع رشیدی در تبریز به عنوان نخستین شهرک دانشگاهی بنا نهاده شد؛ علم و دانش به زبان های عربی، تورکی، سانسکریت، یونانی و چینی در آن تدریس می‌ شد.

بدین ترتیب، مجموعه تاریخی شهرک دانشگاهی ربع رشیدی که در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده، به همراه وقف نامه ربع رشیدی که یکی از معدود آثار ایرانی ثبت شده در فهرست میراث یونسکو است همچنان مورد بی مهری متولیان و مسئولان این شهر قرار گرفته و حقیقتاً که قدرش را نمی دانند زیرا به بهانه های واهی از گزند بی تدبیران دنیای مدرن در امان نیست!