عصرآزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
همان طور که مشخص است چند روزی تا آغاز انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده در سال 2024 باقی نمانده است. دو نامزد از دو حزب ایالات متحده قرار است تأثیر قابل توجهی بر سیاست آمریکا و حتی سیاست بین‌المللی داشته باشند. به تبع آن، نگاه‌های تحلیل‌گران داخلی هم به حادثه انتخابات پیش روست که پیروزی کدام‌یک از طرفین می‌تواند تأثیری بر روند تحولات آتی آن کشور با ایران، جامعه جهانی و به ویژه رویکرد وی به خاورمیانه داشته باشد. حضور کاملا هریس، معاون رئیس‌جمهور فعلی از حزب دموکرات و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین و نامزد مورد حمایت جمهوری‌خواهان توجهات را به خودشان جلب کرده‌اند.
طبیعتاً متحدان اروپایی به دلیل تأثیر بالقوه آمریکا بر ناتو و درگیری بین روسیه و اوکراین، نتایج انتخابات را از نزدیک زیر نظر دارند. انتظار می‌رود دولت هریس حمایت فعلی از اوکراین را حفظ کند و به تعهدات ناتو پای بند باشد. برعکس، پیروزی ترامپ می‌تواند با یادآوری انتقادات قبلی او از ناتو و مواضع مبهم در مورد اوکراین، که به طور بالقوه منجر به تیرگی روابط ایالات متحده و اروپا شود، ابهاماتی ایجاد کند. در همین حال، ترامپ در اظهارات جنجالی اخیر خود مدعی شده است که در صورت پیروزی، حمایت خود را از زلنسکی قطع کرده و نسبت به خاتمه جنگ بین اوکراین با روسیه گام‌هایی بر خواهد داشت. حتی چندین بار این جمله را بیان داشته است که “سربازان آمریکایی چرا باید در جاهای دیگر جان خود را از دست بدهند و یا مالیات های مردم آمریکا به جای صرف شدن در توسعه کشور، در حمایت از اوکراین مصرف شود!”
در بررسی دیدگاه های متفاوت از نگاه بنگاه‌های خبری و نوشتارهای منتشر شده در سایت های تحلیلی و برگرفته از اندیشکده‌های سیاسی کشورهای متعدد نشان می‌دهد که به طور قطع هنوز هیچ کدام از کشورها گمانه زنی قطعی در مورد آینده روابط ایالات متحده با رقبای جهانی و یا درمیادین پر مناقشه ندارند. به طوری که سایت خبری اسپوتنیک روسیه در تحلیلی مدعی است که نتیجه انتخابات بر روابط آمریکا و روسیه تأثیر خواهد گذاشت. پیش‌بینی می‌شود که هریس به مقابله با روسیه در زمینه حقوق بشر و حمایت از اوکراین ادامه خواهد داد؛ در حالی که ترامپ ممکن است لغو تحریم‌ها و شرایط مذاکره را در نظر بگیرد که برای اوکراین چندان مطلوب نیست. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با لحن طعنه‌آمیزی به نامزدها اشاره کرده است که نشان‌دهنده دیدگاه متفاوت کرملین در مورد انتخابات است.
در چنین شرایطی یکی از نقاط مهمی که برای ایالات‌متحده اهمیت دارد و باید استراتژی خود را روشن نماید، هند و اقیانوس آرام است. در منطقه هند و اقیانوس آرام، انتظار می رود که هر دو نامزد موضع رقابتی خود را در قبال چین حفظ کنند. هریس ممکن است تعامل چندجانبه عمیق‌تری را دنبال کند و چارچوب‌هایی مانند چارچوب اقتصادی هند و اقیانوس آرام برای شکوفایی (IPEF) را برای متوازن کردن نفوذ چین دنبال کند.
اما مهم ترین منطقه در صحنه بین‌المللی طبیعتاً خاورمیانه است. منطقه‌ای که همیشه درگیر مناقشات و ناملایمات سیاسی و رقابت های کوری بوده است. به ویژه از سال گذشته تا به امروز با بالا گرفتن بحران در سرزمین‌های اشغالی که می‌توان گفت خواب از چشمان اعضای احزاب دموکرات و جمهوری‌خواه را ربوده، برای هر دو نامزد آمریکایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. کاملا هریس و دونالد ترامپ در مورد نگاه آینده‌شان به منطقه خاورمیانه و بحران غزه و لبنان و تنش بسیار حساس بین ایران با رژیم صهیونیستی حکایت از آن دارد که با وجود سیاست کلان یکسان در میان نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا نسبت به رژیم صهیونیستی، روش های متفاوتی از همدیگر در مدیریت سیاست خاورمیانه دارند. آنچه مشخص است خاورمیانه همچنان عرصه پیچیده‌ای برای سیاست خارجی ایالات‌متحده محسوب می‌شود. کاملا هریس احتمالاً به تلاش‌های دیپلماتیک و حمایت از توافق‌های موجود ادامه خواهد داد و با اینکه حمایت خود را از اسرائیل کاهش نمی‌دهد ولی تلاش خواهد کرد که التهاب موجود را به نحوی به حداقل برساند و یا از شدت آن بکاهد. این در حالی است که ترامپ ممکن است سیاست‌های قبلی خود را مجدداً ادامه دهد و یا اینکه با شکل دهی هسته مشاوران خارجی – البته اگر جمهوری‌خواهان تندرو بر گزینه‌های وی دخالتی نکرده باشند که بعید می‌نماید- بررسی مجددی در سیاست خارجی خود در رابطه با کشورهای منطقه خاورمیانه انجام داده و به طور بالقوه آن را تغییر دهد و بر روابط با کشورهایی مانند ایران و اسرائیل تأثیر بگذارد. باز روز چهارشنبه گذشته ترامپ طی اعلام نظری آشکار خواستار پایان یافتن جنگ بین لبنان- اسرائیل تا گام نهادن وی در کاخ سفید شده است.
مهم ترین بخش از سیاست ایالات‌متحده از دیدگاه دو نامزد در زمینه تجارت جهانی و اتحادهای شکل گرفته در سطح بین‌المللی است که اخیراً بریکس برای ایالات متحده حساسیت ویژه‌ای پیدا کرده است. به قدر یقین نتیجه انتخابات بر پویایی تجارت جهانی و اتحادهای شکل گرفته در نقاط مختلف جهان تأثیر خواهد گذاشت. انتظار می‌رود کاملا هریس از توافقات تجاری فعلی حمایت کند و اتحادها را از طریق نهادهای چندجانبه تقویت نماید. در مقابل وی، دونالد ترامپ ممکن است به دنبال مذاکره مجدد در مورد قراردادهای تجاری و اتخاذ رویکرد “اول آمریکا” باشد که بر روابط اقتصادی بین‌المللی تأثیر می‌گذارد. او با اهداف مقابله با مهاجران، واکنش نسبت به دلارزدایی در سطح جهان، بالا بردن تعرفه‌های گمرکی در برابر واردات و مانند این ها نشان می‌دهد که سال های پر تنشی از نظر اقتصادی و تجاری بین ایالات‌متحده با سایر قدرت ها و اتحادهای اقتصادی در سطح بین‌المللی تجربه شود.
آنچه برای هر فرد ایرانی در شرایط فعلی اهمیت دارد، حدس زدن رویکرد هر دو نامزد ریاست جمهوری نسبت به سیاست‌های خود با جمهوری اسلامی ایران است. قدر مسلم نتیجهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در روزهای آتی تأثیر مستقیمی بر سیاست‌های این کشور نسبت به جمهوری اسلامی ایران، از جمله تحریم‌ها و توافق هسته‌ای (برجام)، خواهد داشت. چنانچه کاملا هریس در انتخابات پیروز بشود به احتمال زیاد سیاست‌های مشابه دولت بایدن را ادامه خواهد داد. این به معنای تمایل به بازگشت به برجام و کاهش تحریم‌ها در صورت پای بندی ایران به تعهدات هسته‌ای است. اما همه می‌دانیم که امروز حساسیت ایالات‌متحده در مسایل ایران تنها به موضوع پیشرفت هسته ای و یا توانایی تولید سلاح هسته ای محدود نمی‌شود و با بالا گرفتن تنش میان ایران با رژیم صهیونیستی و تأثیر غیر قابل انکار نیروهای نیابتی مورد حمایت ایران از جمله مسایلی است که ایالات متحده طالب است در رابطه با آن ها نیز مذاکره و به نتیجه برسد. در کنار این مسائل منطقه‌ای و حتی به ادعای سیاسیون آمریکایی موضوع حقوق بشر نیز در تصمیم‌گیری‌ها مؤثر خواهند بود.
در صورت پیروزی دونالد ترامپ، احتمال بازگشت به سیاست فشار حداکثری وجود دارد. می‌دانیم که مشکلات عدیده و شرایط نابسامان اقتصادی کشور و عدم حصول موفقیت در عرصه اقتصاد بین‌المللی ناشی از اقدام دونالد ترامپ در دوره گذشته از توافق هسته‌ای بوده است که نه تنها تحریم‌های برداشته شده دوباره اعمال شدند، بلکه در دوره جو بایدن نیز به دلایل متعددی بر تعداد آن ها نیز افزوده شده است. بنابراین، بازگشت مجدد او به کاخ سفید می‌تواند به معنای ادامه یا تشدید تحریم‌ها و کاهش احتمال احیای برجام باشد.
در مجموع، سرنوشت تحریم‌ها و برجام به نتیجهٔ انتخابات و سیاست‌های دولت آیندهٔ آمریکا بستگی دارد. تا زمان اعلام نتایج و مشخص شدن رویکرد دولت جدید، نمی‌توان با قطعیت دربارهٔ آیندهٔ تحریم‌ها و برجام و سایر مسایل مترتب بر آن اظهار نظر قطعی داد. لیکن حقیقت انکارناپذیری را هم نباید فراموش کرد. اینکه، ایران و ایالات‌متحده به شدت نیازمند مذاکرات بدون واسطه و مستقیم در حل مشکلات مابین خودشان هستند که باید بستر آن فراهم آید.
به طور خلاصه، انتخابات ریاست جمهوری 2024 ایالات‌متحده پیامدهای عمیقی بر سیاست بین‌المللی خواهد داشت که بر اتحادها، تجارت و استراتژی‌های امنیت جهانی تأثیر می‌گذارد. رهبران و تحلیل گران جهانی از نزدیک انتخابات را رصد می‌کنند و تغییراتی را پیش‌بینی کرده‌اند که چشم انداز ژئوپلیتیکی را در سال‌های آینده شکل خواهد داد.
همانطور که می‌دانیم رقابت برای کاخ سفید در محدوده داخلی آمریکاست و دو نامزد (کاملا هریس و دونالد ترامپ)، در حال رقابت تنگاتنگی هستند. آن طور که مؤسسات نظرسنجی اعلام نظر کرده‌اند، ترجیح و توجه مردم ایالات‌متحده در انتخاب رئیس‌جمهور جدید بیش از هر موضوعی به برجسته‌ترین موضوع ، یعنی اقتصاد مربوط است. هر چند در این زمینه کاملا هریس در این روزها فاصله خود را با رقیب خود کاهش داده است ولی ترامپ هنوز با کمی پیشتازی امید زیادی به پیروزی خود دارد.
