اهمیت بازارچه مرزی جلفا در رشد اقتصادی مناطق شمالی استان آذربایجان شرقی از نگاه "عصرآزادی"
کمبود زیرساخت‌های مرزی مشکل جلفا در تسهیل تجارت
عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
شهرهای مرزی همچون جلفا معمولاً در نقاط صفر مرزی و در کنار گمرک ها واقع شده اند و وجود مراکز فروش و تجاری این شهرها سبب شده تا مردم کشورهای آن سوی مرز نیز به طور آزادانه و بدون واسطه و البته با درنظر گرفتن قوانین گمرکی و ترخیص کالا روزانه بیش از صدها دلار به تجارت بپردازند و معیشت و اقتصاد ساکنان جلفا را به گردش درآورند.
گمرک جلفا در کنار رود مرزی و تاریخی ارس و در مسیر ترانزیت و تجارت بین روسیه و ایران قرار گرفته است که با جمهوری خودمختار نخجوان همسایه بوده و تنها مرز زمینی ایران با کشورهای مشترک المنافع CIS است اما متاسفانه راکد ماندن خط آهن جلفا – نخجوان صدمات و لطمات جبران ناپذیری را از حیث تبادلات تجاری واحدهای تولیدی آذربایجان شرقی در صادرات به مناطق آسیای میانه و روسیه وارد کرده است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند توجه به ظرفیت‌های مرزی و رونق بازارچه مرزی جلفا می‌تواند گزینه مناسبی برای دور زدن تحریم ها باشد به طوری که توجه به ظرفیت‌های مرزی، رونق بخشی سایر بازارچه ها، پایانه‌ها و گمرکات مرزی شمالی آذربایجان شرقی نه تنها افق‌های روشنی در زمینه صادرات، توسعه روابط اقتصادی بین المللی، بهبود معیشت و حل مشکلات اقتصادی این استان را در پی خواهد داشت بلکه در شرایط فعلی کشور می تواند گزینه مناسبی برای دور زدن تحریم‌ها باشد تا با همسایگان خود به تبادلات تجاری پرداخته و هر دو ملت منتفع گردند به شرطی که برخی جریان های جهت دار مجال بدهند…
◾️واقعیت اول
شهر جلفا از چند جهت اهمیت زیادی دارد؛ اول این که نقطه صفر مرزی است، دوم این که به خط آهن سراسری کشور متصل بوده و در میانِ خطوط ارتباطی با کشورهای آسیای میانه و قفقاز قرار دارد، سوم این که منابع طبیعی بسیاری دارد که هم از لحاظ گردشگری و هم از لحاظ موقعیت‌های مناسب تجاری، صنعتی، کشاورزی و غیره حائز اهمیت هستند و یکی از وسیع ترین بخش‌های منطقه آزاد ارس محسوب می گردد.
قدمت تاریخی شهر جلفا به عنوان منطقه‌ای مسکونی همانند سایر بخش های منطقه آذربایجانِ به هزاران سال پیش باز می‌گردد که اولین نشانه‌های تمدن در این منطقه، آتشکده کول تپه است که در علمدار جای گرفته و گفته می‌شود که قدمت آن به ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.
اکثریت ساکنان جلفا فعال و کارا بوده و از آنجایی که در مسیر راه ابریشم قرار داشت کارشان پر رونق و بسیار درآمدزا بود به طوری که اهمیت بازرگانی جلفا به سالها پیش باز می‌گردد کمااینکه تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، گمرک جلفا از فعال‌ترین مناطق تجاری به ویژه در مقوله تجارت و واردات بود و روزانه یکهزار و ۵۰۰ تن کالا از طریق گمرک جلفا وارد ایران می شد و روزانه یکهزار دستگاه کامیون کالاهای وارداتی را به جای جای ایران منتقل می کردند.
متاسفانه با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و مسدود شدن خطوط ارتباطی ایران و روسیه، وضعیت اقتصادی و تجاری جلفا و مناطق اطراف آن به شدت اُفت کرد تا این که وضعیت تجارت با کشورهای آن سوی رودخانه ارس بهبود یافته و منطقه آزاد ارس شکل گرفت؛ در واقع، بازار مرزی جلفا زاده شکل گیری مناسبات تجاری جدید ایران با همسایگان شمال غربی کشور است و ضرورت دارد همواره منطقه ای آرام جهت مبادلات مرزی حکمفرما باشد.
◾️واقعیت دوم
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس یکی از اصلی ترین چالش های بازارهای مرزی را کمبود زیرساخت‌های مناسب برای تسهیل تجارت اعلام کرد و گفت: مجتمع های تجاری منطقه آزاد ارس باید به امکانات پشتیبانی کافی، انبارهای مدرن و تاسیسات گمرکی مجهز شوند.
“هادی مقدم زاده” مبادلات تجاری را یکی از شاخص های اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و امرار معاش مردم مرزنشین عنوان کرد و افزود: باید با جلوگیری از ورود و خروج کالاهای غیررسمی و بدون پرداخت حقوق گمرکی، بازارهای مرزی از ظرفیت کامل خود بهره‌مند شوند.
وی اضافه کرد: مجتمع های تجاری مرزی زمینه ساز استفاده از فرصت ها و منابع مشترک برای مردم ساکن نواحی مرزی در این طرف و آن سوی مرز هستند.
مقدم زاده با بیان اینکه مراکز تجاری به عنوان تسهیلگران رشد و توسعه محلی عمل می‌کنند اظهار کرد: این مراکز با ایجاد بازار به تولیدکنندگان محلی، زنجیره های توزیع کالا و خدمات را تقویت کرده و به کشاورزان، صنعتگران و کسب و کارهای کوچک کمک می کنند تا از یک بازار پایدار و پویا بهره‌مند شوند.
وی، توسعه گردشگری تجاری را از مزیت های مجتمع های تجاری جلفا برشمرد و با تاکید بر اینکه گردشگری تجاری در توسعه شهری و منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت است یادآور شد: منطقه آزاد ارس به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و به خاطر تبدیل شدن به یک کانون تجارتی گردشگری مرزی، علاوه بر رونق اقتصادی این منطقه، با کالای همراه مسافر از گردشگران میلیونی که در ایام مختلف سال میهمان ارس می شوند، پذیرایی می کند.
مقدم زاده با بیان اینکه مجتمع های تجاری جلفا نقش مهمی در کاهش قاچاق و افزایش حجم تجارت رسمی ایفا می کنند متذکر شد: بسیاری از کالاهایی که در این مراکز به فروش می رسند با نظارت دقیق و تسهیل در روندهای اداری تجارت قانونی را توسعه می دهند.
◾️واقعیت آخر
بازار معروف روس‌ها همان جایی است که به بازار مرزی جلفا شهرت داشته و در مرکز شهر و نزدیک مرز جمهوری خودمختار نخجوان یا همان پل چوبی قرار دارد و از سال ۱۳۷۳ به شکل رسمی آغاز به فعالیت کرده است.
به گفته منابع محلی، علت نامگذاری بازار روس‌ها این است که در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، کالاهای روسی به شکل کانکسی به جلفا آورده می شد و به فروش می‌رسید.
بعدها، با بازسازی و جمع آوری کانکس‌ها، عرضه کالاهای روسی کاهش یافت و امروزه کالاهای چینی و تورک رواج بیشتری در این بازار دارند و اغلب شامل مواردی همچون لوازم آرایشی، اسباب بازی، پوشاک، کفش و ابزارآلات را در بر می گیرد.
بازارچه مرزی جلفا پتانسیل زیادی برای ایجاد رشد و توسعه اقتصادی دارد، می تواند با جذب گردشگران از سراسر کشور و حتی از کشورهای همسایه موجبات رونق اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این شهر مرزی و به طور گسترده تر، منطقه آزاد ارس را فراهم آورد.
از سوی دیگر، با ایجاد اشتغال و توجه به عدالت اجتماعی، علاوه بر ایجاد رفاه و کاهش بیکاری در جلفا، احساس تعلق مردمان ساکن در این مکان افزایش می یابد زیرا صنایع دستی و محصولات سایر شهرهای استان نیز از طریق این بازارچه و مراکز تجاری جدیدالاحداث می توانند بازار گسترده تری برای خود دست و پا کنند که می‌تواند از لحاظ فرهنگی و نیز رونق اشتغال زنان منطقه آزاد ارس نیز موثر باشد.
بدین ترتیب، از اهداف اصلی مجتمع های تجاری شهر جلفا می توان به ایجاد ارتباطات تجاری پایدار با کشورهای همسایه آن سوی ارس، افزایش رونق اقتصادی منطقه شمال استان، تقویت امنیت مرزهای شمالغرب، شکوفایی استعدادهای محلی و ایجاد مشاغل مولد اشاره کرد که غیرقابل کتمان هستند و بی تفاوتی به این منطقه خیانت محض به آذربایجانی هاست.
