تبریز نقش قلب ایران را دارد

۳۰ نگاه پروفسور نعمت الله فاضلی به نقش تبریز و آذربایجان در حفظ وحدت ملی؛ ساخت و آبادانی ایران؛ و پیشگامی مردم نجیب آن در عرصه های مختلف تاریخی, فرهنگی, علمی و اقتصادی

عصرآزادی آنلاین/ سرویس فرهنگی- گفت و گو از محمد فرج پور باسمنجی:

پروفسور نعمت الله فاضلی ۶۰ ساله متولد اراک، انسان شناس و جامعه شناس بنام دانشگاه‌های تهران است.

تاکنون صدها مقاله علمی و بیش از ۳۰ عنوان کتاب و ترجمه آثار بزرگان علوم انسانی مطرح جهان را در کارنامه خود دارد. سال ها در دانشگاه علامه طباطبایی بوده و استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.

دانش آموخته کارشناسی دانشگاه تبریز و دکتری انسان شناسی اجتماعی از مدرسه مطالعات شرقی لندن در انگلستان است که چندی پیش به دعوت خانه توسعه آذربایجان به تبریز سفر کرده و سخنرانی هایی را در تبریز ایراد کرد که با استقبال اهل نظر و فرهنگ مواجه شد.

خلاصه گفت و گوی انجام شده با این انسان شناس و جامعه شناس برجسته کشورمان در باره نقش تبریز و آذربایجان در ساخت ایران در طول تاریخ را با هم می خوانیم:

●تبریز نقش قلب ایران را دارد و خون رگ های ملت ما با پمپاژ خون آن زنده و پاینده است.
●تبریز روح مدنیت اروپایی را دارد شبیه ترین شهر ایران به شهرهای فرهنگی و تاریخی اروپاست.
●تا قبل از شکل گیری ناوگان های هوایی، هر تاجر و گردشگری از اروپا به آسیا و از آسیا به اروپا می رفت از تبریز گذر می کرد.
●جاده ابریشم آن که از طول شهر تبریز و از شرق به غرب آن می گذشت در شکل گیری مدنیت آن نقش داشته است.
●وقتی در مسجد کبود تبریز مراسم جشن مبعث پیامبر اعظم درود خدا بر او باد برپا بود کاروان ها خبر کشف ینگه دنیا را به مردم تبریز می‌دادند.
●تبریز، شیک پوش ترین شهر ماست. هاکوپیان تبریزی نماد شیک پوشی ماست. کتاب از هامبرسون تا هاکوپیان را مطالعه کنید.
●۱۰۰۰ سال پایتختی ملی و محلی و شبه پایتختی ایران برای تبریز کافی است تا مانایی و پایایی و پویایی این شهر کهن برای ملت ایران، زنده بماند.
●سلجوقیان ۱۰۰۰ سال پیش برای شکل گیری تمدنی و کسب و کار بازار تبریز را شکل دادند و مجموعه زیبای بازار تبریز روح سرزندگی و توجه به معیشت و تامین مایحتاج عمومی ملت ما را نشان می دهد.
●۱۹ بار زلزله، سیل، حمله متجاوزان، اشغالگری روس‌ها و عثمانی‌ها تبریز را از پا نیانداخته است. مردم آن را وادار به کوچ اجباری کرده اند ولی آنها دلبسته این شهر کهن بوده اند.
●هر موقع گزند روزگار و گزند انسانی تبریز را با خاک یکسان کرده و یا ویران کرده است. روح بالندگی مردم نجیب آن تبریز جدیدی را شکل داده اند.
●من معتقدم هیچ موقع افول تبریز را نخواهیم دید. ۱۹ بار خاستن و ساختن تبریز گواه زنده ادعای ماست.
●تبریز را دست کم نگیرید در طول تاریخ ایران را ساخته است. مگر تهران را ترکان قاجار و اصفهان را ترکان صفویه آباد نکرده اند که ریشه در تبریز داشتند.
●اولین شکل گیری مدارس را به همت شادروان میرزا حسن رشدیه شاهد بودیم. مدرسه اول در تبریز ساخته شد و بعدها همین فرزند تبریز برای پاشیدن بذر آگاهی ساخت مدرسه را در شیراز و تهران و مشهد پی ریزی کرد. کودکستان نیز ریشه در این خاک پاک دارد. جبار آقای باغچه بان اولین باغچه اطفال ایران را در مرند و تبریز راه انداخت.
●تبریز مرکز خوانایی و نویسایی ماست. آخوند زاده، عبدالرحیم طالب اوف،زین‌العابدین مراغه ای پیشروان خوانایی و نویسایی ما هستتد که ریشه تبریزی و آذربایجانی دارند.
●پایه های اولین امپراطوری معاصر تاریخ ایران را صفویان در تبریز بنیان نهادند. علت اینکه امپراطوری عظیم عثمانی به قلب اروپا رخنه کرد و راه به شرق نگشود همین صفویان بودند.
●تبریز همیشه پایتخت ما بوده است. هزار سال کافی نیست. تبریز همیشه شبه پایتخت ما در افکار عمومی است.
●نمی دانم در این شهر کهن، بالندگی و سرزندگی، کار و تلاش، نو آوری و ابتکار و خلاقیت از کجا نشأت می گیرد. روح مدنیت و مانایی همیشه در این شهر کهن اوج می گیرد.
●پکن یا خان بالیغ گذشته روح قدرت سیاسی، آتن تبلور مهد تمدن غرب، استانبول تلاقی تمدن‌ها و تبریز روح مانایی دارد.
●در آمیختگی فرهنگ و هنر و تاریخ و تمدن شرق را در تبریز می توان دید ‌اگر جنگ ها و ویرانگری ها، اشغال ها و گزندهای روزگار نبود تبریز برای جهان شهری بسیار دیدنی می شد. همانطوری که الان بازار تاریخی آن در فهرست جهانی است و بزرگترین سازه آجری تجاری بهم پیوسته دنیا ست.
●نقش اصناف، کسبه و بازاریان تبریز در تحولات اجتماعی و اقتصادی ایران ستودنی است و تجار این شهر در شکل گیری صنایع و واحدهای تولیدی مایحتاج عمومی مردم ایران سرنوشت سازند.
●باید مقبره الشعرا و مقبره الوزرای آن در بافت قدیمی شهر و بازار آن راه بیافتند. در شأن ایران احیا و بازسازی شوند.

ادیبان و شاعران و پادشاهان آرمیده در تبریز بخشی از فرهنگ و ادبیات و سیاست ما در طول تاریخ گذشته بوده اند.
●بالاخره اگر تبریز بجنبد و حرکت های آتی عقلایی مثل گذشته را بروز دهد‌ ایران می جنبد. روح سازندگی ایران بزرگ در تبریز نهفته است.
●من معتقدم بخشی از تحولات آتی حکمرانی خوب ایران ما از تبریز آغاز می شود و پزشکیان نماد حرکت به سوی حکمرانی مبتنی بر دانایی و عقلایی برای ساختن سرزمین ایران ماست‌.
●مجموعه بازار تبریز به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا،نقش کلیدی در تامین مایحتاج عمومی بخش بزرگی از کشور و همچنین سازنده تاجران بزرگی چون خسروشاهی ها بانیان صنایع مینو و ده ها واحد تولیدی، تومانیان ها بانیان اولین کشتی رانی در دریای خزر، بوداغیان ها بانیان اولین بانک خصوصی در ایران و ملکی ها تاجران بازار تهران و واقفعان بزرگ بوده است.

●مکتب سیاسی تبریز در دارالسلطنه آن شکل گرفت. مردان بزرگی چون قائم مقام ها و امیرکبیرها و بزرگان وقت سیاسی از آن بیرون آمدند و عباس میرزا یکی از متفکران و عاملان و پیشگامان توسعه ایران در آن یکه تازی کرد.
●مکتب هنری تبریز نیز باید زنده بماند. هم مکتب اول و هم مکتب دوم تبریز که بخشی از آثار و مینیاتورها و تذهیب و نقاشی های آن در رونق هنر ایران زمین بی همتا بود و کمال الدین بهزاد مینیاتوریست جهان اسلام و سلطان محمد تبریزی نماد آنند.
●وجود ۱۱ کنسولگری خارجی در تبریز در ادوار گذشته و ورود و خروج هر سیاستمدار خارجی به آن که در ایران ماموریت سیاسی و اقتصادی داشت نشان گر موقعیت مهم سیاسی و جغرافیایی آن است.
●به خانه مشروطیت ایران در تبریز بروید یلان و قهرمانان و مبارزان و سیاستمداران تبریزی و آذربایجانی را ببينيد که چگونه نهضت مشروطیت را در ایران راه انداختند و هدایت کردند و همگام تهران بذر آگاهی و روشنگری پاشیدند و تغییر رویکردهای حکومت شاهی به نفع ملت کردند و مجلس شورای ملی را برای وضع قانون و رتق و فتق بیشتر ایران شکل دادند.
●ستارخان و باقرخان قهرمانان نامی متعلق به تمام ملت ایران است و دادن القاب سردار ملی و سالار ملی از سوی مجلس وقت شورای ملی به این مبارزان و مجاهدان مؤید این ادعای ماست.
●سئوال این است که چرا از مناطق مختلف ایران برای دیده شدن و بزرگ شدن به تبریز می آمدند. چون تبریز ثقل مرکزیت ایران را داشت و مراکز سیاسی خارجی از یکسو و مراکز تصمیم گیر داخلی چون خانه سلطنت در آن قرار داشت. حدود ۱۴۰ سال ولیعهد ها رادر دوره قاجار بزرگ می کرد و برای پادشاهی ایران به تهران می فرستاد.