تفکر توسعه در دو سوی مرز

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

منطقه آذربایجان و شهر تبریز از گذشته های دور مهد علم، فرهنگ و تجارت بوده و بزرگان بسیاری را در دامن پرمهر خود تربیت کرده است به طوری که ۲۰۰ سال پیش و در اوایل قرن ۱۹ میلادی دارالسلطنه تبریز از کانون‌های مهم تجاری ایران در دوره‌ قاجار تشکیل یافت.
در آن روزگار، تبریزِ ولیعهدنشین مرکز فعالیت‌های تجاری و سیاسی و مرکز پرجمعیت‌ترین ایالت کشور بود؛ ایالت آذربایجان که حاصلخیزترین ایالت ایران به شمار می‌رفت و عمده‌ ترین محصولات کشاورزی و دامپروری منطقه در آن به‌ دست می‌آمد.
در آن سالها، هند بعنوان مستعمره‌ انگلستان، روسیه و عثمانی سه مقصد صادرات کالاهای ایرانی بود و تبریز، دروازه‌ صادرات و واردات از عثمانی و روسیه شناخته می‌شد.
دو مسیر عمده‌ ترانزیتی دریای سیاه – ترابزون – تبریز و قفقاز – تبریز در کنار نقش آن در مبادلات تجاری، دروازه‌ ورود علوم و دانش نوین به کشور بود و تبریز، نقطه مبادله اصلی کالاهای ورودی به کشور به‌ شمار می‌رفت به طوری که کالاها بعد از ورود به این شهر به دیگر نقاط کشور انتقال می یافتند.
قابلیت شرکت های بخش خصوصی آذربایجان شرقی تا آن حد زیاد است که ۷۵ درصــد مقصـد صادراتـی این اسـتان بـه کشـورهای عـراق، ترکیـه، آذربایجان، گرجسـتان و ارمنسـتان بوده و جالب اینکه همه سـاله حداقـل ۴ شـرکت از این استان به عنـوان صادرکننـدگان نمونـه کشـوری انتخاب می گردند اما باید شرایطی فراهم شود تا امثال اینگونه شرکت های توانمند در اقتصاد کشورهای همسایه مشارکت داشته باشند تا به توسعه اقتصادی آذربایجان شرقی نیز منجر گردد…

◾️مشارکت اول

آذربایجان شرقی طی ۵ دهه اخیر نرخ مهاجرفرستی بالایی داشته است به طوری که سهم جمعیتی آن در کل کشور به ۵،۲ درصد کاهش یافته ولی با این وجود دارای ساختار جمعیتی توانمندی به لحاظ اقتصادی است.
عدم بهره برداری صحیح از ظرفیت های آذربایجان شرقی، بر تولید ناخالص داخلی و سطح رفاه اقتصادی استان تأثیرگذار بوده و موجب عملکرد ضعیف اقتصادی استان در زمینه ایجاد رشد اقتصادی پایدار شده است.
بررسی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت و مقایسه آن با سطح ملی بیانگر این موضوع است که در اغلب سالها نرخ رشد اقتصادی در آذربایجان شرقی کمتر از میانگین کشوری بوده و سطح رفاه در این استان نیز حدود ۲۴ درصد پایین تر از متوسط کشوری بوده است.
کاهش سهم اقتصادی و پایین بودن درآمد سرانه آذربایجان شرقی نسبت به متوسط کشوری یکی از عوامل اصلی مهاجرت فرستی استان بوده و آن را در یک دور باطل قرار داده است.
بخش بازرگانی آذربایجان شـرقی نیز بـه دلیـل همجـواری بـا کشورهای آذربایجـان، جمهـوری خودمختــار نخجــوان و ارمنســتان و ارتبــاط نزدیک بــا کشــور ترکیــه از طریــق مــرز بــازرگان، موقعیــت اســتراتژیک متنابهی بــرای تبدیل شدن به یک مرکز عمـده تجـاری بین المللی را دارا می باشـد.
سـابقه طولانـی و سـهم بـالای منطقه آذربایجان در تجــارت خارجــی در طــول ســالیان متمــادی نیــز قابلیــت ایــن اســتان بــرای ایفــای نقـش مهـم در ایـن عرصـه را نشـان می دهـد.
هرچنـد در سـال های اخیـر بـه دلیـل پاره ای مسـائل و مشـکلات کـه برخـی از آنهـا خـارج از حیطـه اختیـارات اسـتانی در آذربایجان شرقی بــوده، ســهم این اســتان از تجــارت خارجی کشــور تنزل کــرده اما، بررسـی ترکیـب تولیـدات صـادر شـده از سطح اسـتان نشــان می دهــد کــه حجم صادرات آذربایجان شرقی حـدود ۷ درصـد از صـادرات غیرنفتـی کشـور بوده است.

◾️مشارکت دوم

نماینده وزیر و مدیرکل امور اقتصادی و دارایی آذربایجان‌ شرقی در این جلسه با اشاره به نقش روابط اقتصادی با کشورهای همجوار در توسعه اقتصادی استان معتقد است: روابط اقتصادی خارجی و نقشی که سرمایه گذاری خارجی در ایجاد رشد و توسعه اقتصادی دارد غیرقابل انکار است، رشد سرمایه گذاری خارجی باعث ایجاد رقابت در بین تولیدکنندگان برای تولید یک کالای مناسب خواهد شد و همچنین باعث کاهش محدودیت ها و افزایش مبادلات تجاری اقتصادی در سطح جهان می شود.
واقف بهروزی افزود: چشم انداز این طرح، توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همجوار با نقش آفرینی استان آذربایجان‌ شرقی به عنوان نقطه کانونی کشور می باشد و کشورهای ترکیه، عراق آذربایجان، ارمنستان و گرجستان از جمله کشورهایی هستند که می‌ توانند در توسعه روابط اقتصادی استان به عنوان کشورهای هدف مشخص شوند.
نائب رئیس مرکز خدمات سرمایه‌ گذاری آذربایجان ‌‎شرقی اضافه کرد: مقاوم‌ سازی و افزایش تاب آوری اقتصادی و تولید کالاهای راهبردی، توسعه روابط اقتصادی، سرمایه‌ گذاری‌های مشترک، توسعه صادرات و تامین واردات، رفع مشکلات و محدودیت های مالی و مراودات بانکی، تحقق استراتژی برون گرا با نگاه به داخل از جمله اهداف طرح توسعه روابط اقتصادی استان با کشورهای همجوار می باشد.
مدیرکل امور اقتصادی و دارایی آذربایجان شرقی یادآور شد: تفویض برخی از اختیارات ملی به دستگاه استانی، استقرار رایزن اقتصادی آذربایجان‌ شرقی در نمایندگی های ایران در کشورهای هدف با هماهنگی وزارت امور خارجه، استقرار کنسولگری های کشورهای هدف در استان جهت تحقق اهداف و تصویب امور، توسعه حمل و نقل هوایی از تبریز به کشورهای هدف، ایجاد پایانه ویژه و تعریف مسیرهای سبز از الزامات کلی این طرح است.

◾️مشارکت آخر

یک کارشناس اقتصادی در آذربایجان شرقی با اشاره به نقش محوری تبریز در توسعه مناسبات ایران با کشورهای حوزه قفقاز بر اهتمام جدی برای افزایش مبادلات تجاری تاکید کرد و گفت: توسعه ارتباطات با کشورهای همسایه همواره یکی از اولویت‌های اساسی استان بوده است.
علی جهانگیری با اشاره به تأثیرگذاری ایران در تمام معادلات منطقه‌ای افزود: توسعه همکاری‌های مشترک با کشورهای همسایه شمالی ضروری است و در صورت بی‌توجهی به این موضوع، زمینه برای حضور کشورهای رقیب و شاید حتی دشمن در اینگونه کشورها فراهم گردد.
وی با اشاره به منطقه قره‌باغ کوهستانی تاکید کرد: در جلسات متعدد اعلام شده ایت که آماده حمایت و مشارکت همه‌ جانبه در بازسازی اراضی آزاد شده قره‌باغ و تشویق شرکت‌های آذربایجان شرقی برای فعالیت در این زمینه هستیم.
جهانگیری با اشاره به اینکه افزایش حجم تجارت با کشورهای همسایه باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته و از ظرفیت شرکت‌های فنی مهندسی، خدماتی و سایر شرکت‌های استان در بازسازی قره‌ باغ استفاده شود متذکر شد: توانمندی‌های آذربایجان شرقی در ۱۳ بخش برای حضور در مأموریت بازسازی قره‌باغ، شناسایی و تدوین شده و نمایندگان شرکت‌های فعال در هر یک از بخش‌های فوق در آذربایجان حضور می‌ یابند.
بدین ترتیب و به اعتقاد کارشناسان اقتصادی از جمله اقدامات پیشنهادی جهت توسعه در بخش اقتصادی آذربایجان شرقی می توان به تشکیل بانک ایده های تجاری – فعالیتی در بخش های مختلف، تهیه و تعریف بسته های سرمایه گذاری در نواحی کمتر توسعه یافته، تدوین برنامه جامع ارتقای رقابت پذیری و بهبود فضای کسب و کار استان و تنوع بخشی به روش های اجرایی و تامین مالی طرح های عمرانی و زیرساختی از طریق زمینه سازی برای اجرا در قالب قراردادهای مشارکت عمومی – خصوصی اشاره کرد.