آذربایجان شرقی، مقصد ناتنی گردشگری

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

با نزدیک شدن به تعطیلات عید نوروز ۱۴۰۴ بسیاری از شهروندان برای سفر برنامه‌ریزی می‌کنند که بخشی از این سفرها به مقاصد داخلی و شهرهای ایران منتهی می‌شوند و بخشی دیگر به سفرهای خارجی اختصاص دارند که در سال‌ های اخیر به خصوص سفر به کشور ترکیه افزایش پیدا کرده و گویا شهر وان به یک مقصد دائمی تبدیل شده است که از هدایت هوشمندانه آژانس های مسافرتی و جهانگردی داخل کشور حکایت دارد.
چرا آذربایجان شرقی نمی‌تواند به‌ رغم پتانسیل‌های ارزشمند، مانند استانهای فارس، اصفهان و یزد گردشگر داخلی و خارجی جذب کند؟ چرا نمی‌تواند مانند همین استانها که با کشورهای بسیاری از جمله کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس روابط گرم و صمیمی دارند تبریز و آذربایجان نمی‌تواند با کشورهای همسایه روابط تنگاتنگی داشته باشد؟ به نظر می رسد برخی مسائل سیاسی و مواضع کلان کشوری بر این موضوع سایه افکنده است وگرنه تبریز و آذربایجان با توجه‌ به اشتراکات زبانی، قومی و فرهنگی، بیشترین و بهترین ظرفیت دیپلماسی شهری و جذب توریست خارجی را در بین استانهای ایران داراست.
متاسفانه در حال حاضر شهرهای استان آذربایجان شرقی در مسیر گردشگری شهرهای ایران نیست و آن دسته از تورهای گردشگری که به داخل کشور وارد می شوند منطقه آذربایجان را در زمره آیتم های سیاحتی خود قرار نمی دهند و فقط به اعزام مسافر از آذربایجان شرقی به سایر شهرهای ایران و جهان تمرکز کرده اند که جای بسی تعجب دارد…

◾️غفلت اول

آذربایجان شرقی از نظر داشتن جاذبه های گردشگری و طبیعی هیچ چیزی از استانهای دیگر کم ندارد و دارای بیشترین آثار و جاذبه های ثبت شده ملی است اما در عمل، نتوانسته ایم برای معرفی تبریز، مراغه، مرند، جلفا، خداآفرین، شبستر، آذرشهر و صدها شهر و روستای تاریخی خود در سطح ملی گام های موثری برداریم.
اگر به خاطر دارید در موضوع انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ نیز عملاً نتوانستیم در شناساندن این منطقه حرفی برای گفتن داشته باشیم و نظیر این مباحث را مرتباً از دست می دهیم و هیچ کاری از دست مسئولانی که همواره وعده های دهان پُرکن می دهند ساخته نیست!
در حقیقت، آذربایجان شرقی مقصد گردشگری اصلی گردشگران داخلی و خارجی کشور نیست و تورهای خارجی و داخلی، منطقه آذربایجانِ ایران را به عنوان مقصد گردشگری مطرح نمی کنند در حالی که در بسیاری از آژانس های خارجی و داخلی، تورهای اصفهان، شیراز و مشهد، تهران و حتی یزد وجود دارد ولی توری برای آذربایجان گردی وجود ندارد.
با این تفاسیر، چاره جز شناساندن دیار آذربایجان به گردشگران نداریم، نمایشگاههای گردشگری محلی هستند که از تمام شهرها و کشورها حضور یافته و داشته های خود را عرضه و شهر خود را معرفی می کنند لذا حضور در اینگونه نمایشگاهها فرصت بسیار مغتنمی برای تبریز و آذربایجان است که با حضور در آن، می توان داشته های این منطقه را معرفی نمود.
به نظر می رسد اگر سازمانها و نهادهای متولی بتوانند در معرفی قدرتمند آذربایجان شرقی اقدام نمایند در زمینه جذب گردشگر مشکل خاصی وجود نخواهد داشت زیرا معرفی و شناسناندن تبریز و آذربایجان هزینه های بالای آنچنانی و توانمندی های سخت افزار زیادی نمی خواهد بلکه آژانس های مسافرتی به ازای اعزام مسافران شهرهای آذربایجان به مقاصد، گردشگران سایر مناطق ایران و جهان را نیز به شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی ترغیب کنند.

◾️غفلت دوم

یک کارشناس گردشگری طبیعت در تبریز با اشاره به اینکه از ظرفیت های کنونی آذربایجان برای جذب گردشگران داخلی و خارجی غفلت شده است گفت: طبیعت‌گردی شکلی از گردشگری با هدف لذت بردن از نواحی طبیعی و بکر بر مبنای منابع طبیعت پایه است که به سه نوع مبتنی بر ویژگی‌های زمین شناسی، اکوتوریسم مبتنی بر حفظ ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی و گردشگری حیات وحش تقسیم می‌شود.
داوود مختاری افزود: اهمیت موضوع طبیعت‌گردی به قدری زیاد است که سازمان‌هایی همچون ملل متحد و یونسکو اقدام به شناسایی ذخیره گاه‌های طبیعی و ژئوپارک‌ها در صنعت گردشگری دنیا کرده و آذربایجان شرقی نیز حرف‌ های زیادی برای گفتن در این زمینه دارد که متاسفانه تاکنون مغفول مانده است.
وی با اشاره به اینکه اکنون تعداد ۱۹۵ ژئوپارک در دنیا و ۳ مورد در ایران از جمله ژئوپارک ارس وجود دارد اضافه کرد: این ژئوپارک ها بستری بسیار قوی برای توسعه گردشگری به شمار می روند به طوری که در ژئوپارک ارس صدها مورد ناشناخته دیگر داریم که باید توسط نهادهای علمی مورد اجرا قرار گیرند.
این استاد دانشگاه تبریز، طبیعت‌گردی را جزو علایق نسل جدید دانست و یادآور شد: جاذبه‌هایی همچون آسیاب خرابه، دریاچه اورمیه، کوه میشو، جنگل‌ ها و روستاهای بی نظیر قره داغ، قلل آتش فشانی، گردنه‌های تبریز و آذربایجان هر یک کلکسیونی از گنجینه‌های طبیعی این استان در بحث گردشگرپذیری هستند که اقدام خاصی برای شناساندن آنها انجام نشده است.
وی در خاتمه، ویژگی‌های تبریز و سایر شهرهای آذربایجان شرقی در عرصه ژئوتوریسم شهری بسیار بالا دانست و تاکید کرد: ابنیه و مناطقی همچون میدان ساعت، چهارراه آبرسان، نخستین منبع آب و قنات‌های دانشگاه تبریز از جمله ژئوتوریسم شهری تبریز هستند که متاسفانه از آنها غافل شده و در مناطق دیگر استان نیز به وفور یافت می شود اما فقط چند مکان بر سر زبانها جاری شده است.

◾️غفلت آخر

واقعیت این است که علیرغم وجود هنر، صنایع دستی، ادبیات و موسیقی آذربایجانی، قرار گرفتن تبریز و استان آذربایجان شرقی در رتبه های آخر نظرسنجی های کشوری جای تامل بسیار دارد در حالی که این منطقه تاریخی در تمام موارد گردشگرپذیری یک سر و گردن از استان های گردشگرپذیر فعلی کشور بالاتر دارد.
طبق آمارها، تهران به تنهایی یک چهارم درآمدهای گردشگری کشور را به خود اختصاص داده و شهرهای مشهد، اصفهان و شیراز در رده های بعدی قرار دارند، که این موضوع به وضوح نشان می دهد متاسفانه صنعت گردشگری در کشور ما نه تنها نتوانسته به رفع نابرابری ناحیه‌ای کمک کند بلکه به آن دامن زده است که این موضوع ناشی از الگوی سفر است.
عدم وجود مرکزیت، اثرات منفی فصلی بودن، بازار اقتصادی سنتی و میزبانی به معنی اخص و فقدان آموزش عمومی در استقبال از گردشگران داخلی و خارجی از جمله چالش‌های مقصد گردشگری نبودن آذربایجان شرقی است که در تحقیق انجام شده اخیر، حدود ۸۶ درصد پرسش شوندگان، آذربایجان شرقی را اولویت آخر خود برای سفر اعلام کرده اند که با این شرایط رقابت این استان با استانهای همتراز در حال از دست رفتن است.
به اعتقاد کارشناسان حوزه گردشگری، اینکه کهن شهرهای آذربایجان شرقی با برخورداری از انواع ظرفیت های مهم، موثر و منحصربفرد گردشگری پس از استانهای تهران، خراسان رضوی، اصفهان و فارس در اولویت های بعدی گردشگران داخلی و خارجی قرار داشته باشد نشان دهنده کم کاری های مدیران گذشته در معرفی این منطقه بِکر و زیبا در داخل و خارج از کشور است.
بدین ترتیب، بررسی های علمی نشان می دهد بیش از ۵۳ درصد گردشگران از طریق مسافران قبلی با مقاصد آشنا می‌شوند و اگر دیدگاه توریست‌هایی که از تبریز و آذربایجان بازدید می‌کنند، منفی باشد بالغ بر ۶۴ درصد بازار آینده صنعت گردشگری ایران توسط آذربایجان شرقی از دست می‌ رود!