مشکلات متعددی در جامعه فعلی ایران به‌خصوص در حوزه اقتصادی وجود دارد که حل آنها نیازمند همراهی دولت و بخش خصوصی است زیرا در اکثر مواقع، عدم هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی موجب تضعیف نقش تولیدکنندگان و صادرکنندگان استانهای تولیدمحور در پیشرفت اقتصاد کشور قابل لمس می‌باشد.
در حقیقت، ضرورت توجه جدی به توسعه استانهای صتعتی همچون آذربایجان شرقی همواره در کنار توسعه کشوری مورد تاکید کارشناسان حوزه اقتصادی قرار دارد زیرا به عنوان مثال، آذربایجان‌شرقی دارای ظرفیت ویژه‌ای به نام مس سونگون است که می تواند نجات‌بخش منطقه شمال غرب کشور باشد اما معلوم نیست چرا تاکنون ساز و کاری برای بهره‌مندی آذربایجانی‌ها از عواید آن و سایر منابع اقتصادی اندیشیده نشده و نتوانسته‌ایم از این امتیازات ارزشمند در بخش اقتصادی دیار آذربایجان بهره لازم را ببریم!
در راستای واکاوی علل عقب‌ماندگی ایران در پیشرفت های اقتصادی و اهمیت توجه به تحولات جهانی و چالش های بین المللی پیش روی کشور در آینده، چندی پیش یک نشست هم‌اندیشی در خصوص چالش‌ها و فرصتهای موجود برای اقتصاد ایران با حضور کارشناسان اقتصادی و اساتید دانشگاهی حوزه اقتصاد در اتاق بازرگانی تبریز برگزار شد که در نوع خود جالب توجه بود و همانا توجه به اقتصاد تولیدمحور را در اذهان متداعی نمود…
چالش اول
رئیس شورای راهبردی مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی تبریز با اشاره به شرایط خاص جهانی در هفته های اخیر معتقد است: یکی از وظایف بانک فدرال رزرو آمریکا کنترل تورم، ترغیب رشد اقتصادی، ثبات قیمت و اشتغال‌زایی است اما اخیراً کشور آلمان خواستار برداشت ۱۲۳ میلیارد دلار از طلای خود از این بانک شده است.
“سیدباقر شریف زاده” افزود: اگرچه ممکن است این موضوع به ظاهر بر اقتصاد آمریکا تأثیری نداشته باشد اما قطعاً آثار خود را بر جای خواهد گذاشت که از جمله این آثار می‌توان به کاهش ارزش دلار و بی‌اعتمادی به آمریکا اشاره کرد که موجب برداشت طلا توسط سایر کشورها شده و با ایجاد اثر پروانه‌ای منجر به اثرگذاری بر اقتصاد سایر کشورها خواهد شد که ایران نیز از این تغییرات مصون نخواهد ماند لذا جنگ تعرفه‌ای و کاهش رشد اقتصادی با ایجاد اختلال در زنجیره تامین و نیاز به بازتعریف آن می تواند از مهمترین تهدیدات بر اقتصاد جهان و ایران باشد.
وی با اشاره به تصمیمات دولت دونالد ترامپ در مورد تغییر تعرفه‌ها اضافه کرد: شاید این تغییرات به ظاهر بر اقتصاد ایران که جزو سازمان تجارت جهانی موسوم به WTO نیست، تأثیری نداشته باشد اما قطعاً افزایش ۱۲۵ درصدی تعرفه‌ها بر اقتصاد ایران از طریق سایر کشورها تأثیر خواهد گذاشت.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: تجربه نشان داده است که عدم تحلیل شرایط و اقدام در زمان مناسب می تواند آثار مخربی بر اقتصاد بر جای بگذارد، به عنوان نمونه در دهه ۱۳۸۰ که منابع ارزی مناسبی در اختیار کشور قرار گرفته و عملاً توانایی توسعه زیرساختها و بخصوص زیرساختهای انرژی وجود داشت، با بی توجهی به این امر سرمایه گذاری در انرژی صورت نگرفته و امروز دچار ناترازی انرژی هستیم و منابع لازم نیز برای توسعه آن وجود ندارد در حالی که منابع ارزی به دست آمده در دهه ۸۰ شمسی نیز اتلاف گردید.
چالش دوم
یک فعال اقتصادی آذربایجان شرقی با اشاره اینکه موضوع افزایش تعرفه‌ها ممکن است به عنوان اولین جنگ اقتصادی جهان محسوب شود گفت: چرا که چنین اتفاقاتی پیش‌تر بین کشورهای آمریکا و چین رخ داده و سبب شده تا اقتصاد آمریکا به فکر جهانی سازی اقتصاد باشد که امروزه این امر زیر سوال رفته است که اولی، جدا کردن تولید کالا از طراحی آن و ایده جهانی‌سازی است که کشورهای ثروتمند در زنجیره ارزش رشد کرده و کشورهای فقیر کالاهای ساده‌تری تولید می‌کنند.
“ناصر انزلی چی” افزود: مورد دوم، نیروی کار ارزان است که پیش‌تر آمریکا آن را در دیگر کشورها جستجو می‌کرد اما با ورود نیروی کار مهاجر به آمریکا، این موضوع کار را برای این کشور آسان‌تر کرده است.
وی، خروجی‌های ملموس واقعی این تصمیم را شامل افزایش احتمال رکود، کاهش محسوس واردات و سفارشات آمریکا و همچنین خروجی‌های روانی این تعرفه‌ها مانند صدور تورم آمریکا به WTO و اُفت بازارهای مالی اعلام کرد و یادآور شد: اقدامات متقابل طرف‌های تجاری از جمله چین، کشورهای اروپایی و غیره و آغاز جنگ‌های تجاری جهانی از دیگر اثرات این تعرفه‌ها خواهد بود.
انزلی چی اضافه کرد: موضع سازمان‌های بین‌المللی به صورت اساسی دلیل اصلی ایجاد و توسعه سازمان‌های تجاری و اقتصادی بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم بوده است تا اقتصادها و منافع کشورها در هم تنیده شوند و خطر جنگ‌های بزرگ کاهش یابد.
وی در خصوص موقعیت خاص ایران در این ماجرا نیز بیان کرد: ایران یک کشور در حال توسعه است و بزرگترین اتحاد غیرعضو WTO به شمار می‌رود بنابراین سرعت تأثیر این موضوع بر کشور از دیگر کشورها کُندتر خواهد بود لذا به جز عراق، تمام شرکای تجاری مهم ما عضو WTO هستند و تنش‌های اقتصادی در آنها بر اقتصاد ما نیز تأثیر خواهد گذاشت.
چالش آخر
اقتصاددان آذربایجانی و عضو شورای راهبردی مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی تبریز با اشاره به اینکه کشور چین در حال حاضر کنترل بخش عمده‌ای از منابع معدنی مهم جهان را در دست دارد گفت: حدود نیمی از نیکل و لیتیوم جهان در اختیار چین است و پس از آن کشور اوکراین قرار دارد.
“محمدباقر بهشتی” افزود: در طول تاریخ، دو مورد جنگ جهانی رخ داده که هر دو آنها توسط کشورهای اروپایی آغاز شده است زیرا اروپا در آن دوران ابتدا فکر می‌کرد که جنگ منافع یک کشور را تأمین می‌کند اما بعدها متوجه شد که تأمین منافع با صلح مؤثرتر است.
این استاد دانشگاه تبریز اضافه کرد: ایالات متحده آمریکا از نظر اقتصادی در سطح جهان بدون رقیب است و کشوری که از نظر اقتصادی می تواند با آمریکا رقابت کند فقط چین است و برای آنکه آمریکا بتواند در عرصه اقتصادی بدون رقیب بماند در حال مقابله با اقتصاد چین است.
وی تاکید کرد: اتحادیه اروپا نیز قدرت اقتصادی مشابهی با کشور چین را دارد به طوری که سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه اقتصاد قدرتمندی دارند و در اقتصاد بین الملل می توانند رقیب آمریکا باشند بنابراین آمریکا برای آنکه بتواند در عرصه اقتصادی بدون رقیب بماند سعی در برهم زدن این اتحاد دارد و اتفاقاً تشویقِ انگلیس در خروج از اتحادیه اروپا نیز از دلایل همین قضیه است.
بهشتی متذکر شد: با وجود آمدن چنین شرایط در اقتصاد بین الملل و رقابت های اقتصادی مختلف با یکدیگر می تواند تهدیدات و فرصتهای متنوعی را برای اقتصاد ایران فراهم آورد که یکی از بزرگترین سوالات ما این است که پیامدها و تهدیدات این موضوع برای ایران چه خواهد بود و اگر ضرری وجود دارد چه اقداماتی باید انجام دهیم تا از آن جلوگیری کنیم و اگر منافعی دارد چگونه می‌توانیم برای آن برنامه ریزی نماییم و این موضوع باید از سوی دولتمردان بر روی میز قرار گیرد.
