عصرآزادی آنلاین/ دکتر قدیرگلكاريان، از چند سال پیش که ترکیه به عنوان متحد اصلی ایالات متحده و عضو ناتو از دریافت سیستم موشکی پاتریوت از آمریکا ناامید شد، ترجیح داد که سیستم دفاع هوایی خود را از روسیه خریداری نماید. ترکیه با وجود گزینه های متعددی در تأمین نیاز دفاعی خود روسیه را برگزید که دلایل موجود در آن بیشتر به روابط مشترک استراتژیک دو کشور مربوط شده و بیش از هر چیزی به بازخوانی درست تحولات سیاسی در سطح بین المللی و اقدام به بازی با آمریکا طبق قاعده موجود آن را باید مورد توجه قرار داد. ترکیه با این تدبیر به نوعی توانسته است آمریکا را نه به عنوان آمر که در موضع مذاکره کننده مجبوری قرار دهد.
گفتنی است که تحولات موجود در خاورمیانه و تهدیدات بالفوه ای که در اطراف مرزهای ترکیه شکل میگیرد موجب شده است که آنکارا بیش از هر زمان دیگری به نیازهای امنیتی به ویژه در برابر جنگهای احتمالی و دفاع از حریم فضایی خود در برابر تهدیدها به داشتن توانمندیهای پشتیبانی کننده روی بیاورد. در چند دهه گذشته ناتو علیرغم درک نیاز ترکیه، چندان موضع مثبت و قابل تقدیری در رابطه با تکمیل سیستم مستقل دفاع هوایی آن کشور انجام نداده است. ترکیه با خرید سامانه موشکی پیشرفته اس-400 روسیه توانسته است به مهمترین فناوری های نظامی، با مشخصات فنی برجسته و همچنین تمایل به انتقال فناوری و تولید همزمان سامانه در ترکیه با همکاری روسیه گامی تهاجمی در برابر ایالات متحده بردارد و در عین حال ناتو را در برابر عمل انجام شده قرار داده است. به همین خاطر ذکر شد که ترکیه بازی را بر حسب قاعده آن دنبال کرده است. با اینکه ایالات منحده از ابتدای آغاز مذاکرات مربوط به خرید سامانه اس-400 تاکنون ترکیه را مورد تهدیدهای مختلف تحریمی و سیاسی قرار داده است؛ ولی اکنون این سامانه در ترکیه نصب و راه اندازی شده و این بار سنای آمریکا برای عبور از بحران موجود میان ترکیه و ایالات متحده آستینها را بالا زده و پیشنهاد خرید این سامانه از ترکیه را کرده تا از برچیده شدن سیستم دفاع موشکی اس-400 از ترکیه آرامش خیال داشته باشد. اما سئوال اینجاست که چرا ایالات متحده به چنین صرافتی افتاده است تا سیستم مذکور را از ترکیه خریداری نماید؟ در ورای این تصمیم چه هدفی نهفته است؟
در پیش نویس قانونی بتاریخ 25 ژوئن (5 تیر ماه سالجاری) در مجلس سنا به ارتش آمریکا اختیار خرید سیستم اس-400 را که اکنون به عنوان موجودی تسلیحات نظامی نیروهای مسلح ترکیه برشمرده میشود، در صورت تضمین از سوی دولت ترکیه آنها را خریداری کند. این در حالی است که سیستمهای پدافند هوایی به هیچوجه با فناوری ناتو سازگاری ندارد.
در پیش نویس مذکور آمده است که ابتدا باید مجوزها کسب شوند و در بند دیگر با توجه به بودجه دفاعی ایالات متحده برای سال 2021 مبلغی مجاز برای این امر اختصاص داده شده است. در رابطه با مجوزها به این نکته اشاره شده است که می بایستی در این خصوص دولت جمهوری ترکیه و همچنین وزارتین دفاع و امور خارجه دو کشور ترکیه و ایالات متحده آمریکا در این رابطه تصمیم خواهند گرفت و مجوز لازم را خواهند داد.
سنای آمریکا با توجه به بحران شکننده که میرود شکاف عمیقی را میان روابط واشنگتن – آنکارا ایجاد کند دست به این چنین تمهیداتی زده است که در وهله نخست سیستم دفاع موشکی اس-400 را از موجودی نیروی هوایی ترکیه خارج سازد و در وهله دوم جایگزینی برای این سیستم به ترکیه پیشنهاد دهد که سیستم دفاعی هوایی پاتریوت را بکار گیرد. بدین ترتیب تنش بر سر موشکهای اس-400 میان دو کشور خاتمه خواهد یافت.
گفتنی است که اولین محموله ارسالی سیستم پدافند هوایی S-400 HSFS برای ترکیه بالغ بر 1.3 میلیارد دلار هزینه داشته است و برای خرید دومین محموله صادراتی S-400 ترکیه مجبور است مبلغ 1.2 میلیارد دلار به روسیه بپردازد. تضمینی که سنای آمریکا در پیش نویس مد نظر قرار داده، این است که ترکیه اگر محموله دوم را تحویل نگیرد و از خرید آن منصرف شود، حاضر به خرید محموله موجود اس-400 در ترکیه است.
در همین راستا جان تون، سناتور جمهوریخواه اصلاح قانون دفاع ملی را برای حل این مشکل از طریق دستیابی به سیستم های دفاع موشکی توسط ارتش آمریکا پیشنهاد داده است. او معتقد است که با بروز تنش میان دو کشور و ایجاد دیوار بی اعتمادی است که ترکیه مجبور به خرید سامانه روسی شده است و در صورت خرید سامانه اس-400 میتوان به سهولت بر بحران بین ایالات متحده و ترکیه غلبه کرد.
شایان ذکر است که این پیش نویس قابل بحث و نیازمند تصویب است ولی همین نگرش از سوی سناتور جمهوری خواه و جانبداران وی در سنای آمریکا خود قابل توجه و ارزیابی است. در همین حال جیم ریش، دیگر سناتور جمهوری خواه و رئیس کمیته خدمات دفاعی مجلس سنا بر لزوم موضع سختگیرانه ای علیه ترکیه در صورت عدم همکاری تأکید دارد و معتقد است که دونالد ترامپ بعد از تأیید قانون مجوز دفاع ملی لازم است که در مدت سی روز متعاقب آن در مورد اعمال قانون مجازات دفاع ملی موسوم به کاتسا را مورد اصلاح قرار دهد.
با توجه به اینکه با بروز بحران میان آمریکا و ترکیه بر سر سیستم دفاع موشکی اس-400، آمریکا حاضر نشده است که به استثنای 6 فروند اختصاص داده شده از نوع جنگنده های اف-35 بقیه را به ترکیه واگذار نماید؛ در همین راستا ماده ای در پیش نویس نهایی قانون مجوز دفاع ملی ذکر شده است که اگر ترکیه حاضر به انصراف از استفاده سیستم دفاع موشکی اس-400 نشود، آمریکا میتواند تغییراتی فنی در 6 فروند جنگنده های یاد شده بدهد و حتی محدودیتهایی را برای پرواز آنها در نظر بگیرد.
به نظر میرسد ایالات متحده در رابطه با این تصمیم گیری رفتاری هوشمندانه را در نظر گرفته است. زیرا از یک سو بحران میان دو کشور را مدیریت مثبت کرده و از سوی دیگر با توجه به بروز رسانی فناوریهای دفاعی- تهاجمی خود و حتی خرید سیستمهای پیشرفته می تواند با در اختیار داشتن سیستم پدافند هوایی اس-400 و مطالعه بر روی فناوری موجود در آنها و همچنین اجرای آزمایشهای تاكتیكی قادر به تسلط بر دانش روسیه در این خصوص شود.
حالا توپ در میدان آنکاراست. زیرا این نگرش یقیناً در نگاه آنها و مقامات روسی نیز متصور است. ترکیه یا باید دعای آمریکا را اجابت کند تا ضمن عبور از بحران موجود میان دو کشور از سیستم پاتریوت مورد نیاز خود و جنگنده های پیشرفته اف-35 نیز برخوردار شود یا اینکه باید نسبت به عواقب بازیهای دیپلماتیک و مقابله به مثلهای متعدد کرملین بی تفاوت باشد و در لیبی، سوریه، مدیترانه شرقی و سایر مناطق و موارد دیگر با روسیه مسابقه زور بازو انجام دهد.
