محرم محمدزاده: گنجینه‌های گذشتگان ما بدون محافظت به حال خود رها شده‌اند!
عصرآزادی آنلاین،
✍ گفتگو از: شهرام صادق زاده
? عکس از: وحید پوررضوی
در حالی که مقبره بسیاری از شاعران بزرگ ایران همچون حافظ، سعدی، خیام، باباطاهر، عطار و سایرین از طریق تملک محوطه پیرامون آنها به بهترین شکل ممکن ساماندهی شده است اما، در تبریز و در مکانی که به مقبره شعرا معروف است وضعیت فرق می کند.
مقبره‌الشعرای تبریز که مدفن بیش از 400 شاعر و ادیب نامدار است همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است، اما در سال‌های اخیر محوطه این بنای فرهنگی با شرایط نامناسبی دست و پنجه نرم می‌کند که بیش از همه، مغفول ماندن این بنای ارزشمند را یادآور شده و داغ بزرگی بر دل‌های فرهنگ دوستان این سرزمین گذاشته است.
گذشته از همه اینها، استخوان ها و اشیایی که احتمال می رود هنگام گودبرداری عمیق اطراف بنای اصلی جهت ساخت پردیس فرهنگی به جای نامعلوم منتقل شده اند، حکایت از روایتی اسفناک دارد که مورد اعتراض یکی از اعضای شورای شهر تبریز نیز قرار گرفته است.
▪️از فرهنگ یک ملت اینگونه محافظت نمی کنند!
“محرم محمدزاده” چندی پیش در صحن علنی شورای شهر تبریز خطاب به مسئولان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی از ناپدید شدن استخوان ها و اشیای تاریخی کشف شده در حفاری‌های اطراف مقبره‌الشعرا سخن به میان آورد.
او در اظهاراتی جالب گفت: اینها درد است! از فرهنگ یک ملت اینگونه محافظت نمی کنند! نمی‌توان قبری را یافت که بگوییم اینجا، محل دفن شاعر و ادیبی است که از چند قرن پیش در مقبره الشعرا آرمیده است…
محمدزاده تاکید کرد: چه کسی را باید مجازات کرد؟ آن زمان چه کسی دستور تخریب اطراف مقبره الشعرا را صادر کرده است؟ کدام عقل سلیم می گوید که اطراف یک بافت تاریخی را به اندازه دو طبقه حفاری کنیم؟ استخوان آن شاعران کجا رفته است؟
▪️احداث ساختمان های بلند در مجاورت بنای تاریخی بی معنی است
این عضو شورای پنجم شهر تبریز در گفتگو با “عصرآزادی” از ضرورت تملک قطعه های پیرامون مقبره الشعرا سخن به میان آورد و با انتقاد از ساخت ساختمان های بلندمرتبه در مجاورت آن گفت: آیندگان از ما خواهند پرسید چرا اطراف مقبره الشعرا را حفاری نمودید و اشیای تاریخی به دست آمده از آن را چه کردید؟
وی با طرح این سوال که نمی‌توانستید به جای کَندن مقبره‌الشعرا، اطراف آن را تملک کنید ادامه داد: بسیاری از قبور محوطه مقبره الشعرا را کَندید و شبانه استخوانهای آنها را حمل کردید که چه عایدی نصیبمان شود!؟
▪️توجه خاصی به پتانسیل های توریستی تبریز نشده است
محمدزاده با اظهار اینکه گاهی از سر دلسوزی در مورد مشکلات شهری سخنانی به زبان می آوریم اما می‌بینیم گوش شنوایی وجود ندارد افزود: حرف را یک بار می گویند و برای دفعات بعدی، اثری نخواهد داشت، گردشگران به خاطر تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم ما به ایران سفر می کنند و تبریز هم پتانسیل بسیاری دارد و می تواند از لحاظ توریستی حرفی برای گفتن داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه در گذشته توجه خاصی به قابلیت ها و پتانسیل های این شهر نشده است اضافه کرد: متاسفانه گنجینه‌های گذشتگان ما بدون محافظت به حال خود رها شده‌اند، زیرا تبریز نیز مانند سایر شهرهای کشور توریست پذیر بوده و باید شرایط حفاطت از آنها ایجاد شود وگرنه توریست برای تماشای برج که نمی آید!
▪️خاک و استخوانها را باهم به خارج از شهر منتقل کردند!
نائب رئیس اسبق کمیسیون فرهنگی شورای پنجم شهر تبریز با ذکر این نکته که مقبرة الشعرایی بدین شکل شاید در هیچ جای جهان وجود نداشته باشد گفت: تبریز مهد شاعران و ادیبان بوده و باید از مقبره آنها محافظت می‌شد که متاسفانه سهل انکاری شده است، در حالی که در اطراف یکی از مساجد ترکیه که مقبره‌های مختلفی وجود دارد دور آن ها زنجیر کشیده اند و حتی اجازه کاشتن یک اصله درخت را نیز نمی‌دهند.
عضو شورای شهر تبریز از احساس خود هنگام ورود به مقبره الشعرا سخن به میان آورد و افزود: هر وقت به مقبره الشعرا می‌روم گویی قلبم از جا کَنده می شود، یعنی احساسی دارم که کسی با دستش قلبم را از جا می کَنَد.
وی ادامه داد: هرجا که مطالعه و تحقیق می‌کنیم مقبره یک شاعر و ادیب را در مقبره الشعرا می یابیم اما اکنون مشاهده می کنیم در کنار اِلِمان اصلی، مقبره هایی وجود داشت که ارزش بسیاری داشتند اما متاسفانه حفاری کردند و اکنون اثری از آن قبور قدیمی نیست و خاک و استخوانهای آن را هم با تریلی به خارج از شهر منتقل کردند!
▪️اگر سواد آن را ندارید حداقل از دیگر کشورها تقلید کنید
گزارشگر شبکه تلویزیونی سهند، اینگونه اقدامات را در راستای از بین بردن فرهنگ آذربایجان دانست و اظهار کرد: با هزینه بسیار بالایی که صرف خرید آهن و میلگرد در جهت کاربرد در زیرزمین این بنا می‌کنیم می توانستیم با تملک خانه ها و مناطق اطراف مقبره الشعرا و تبدیل آنها به فضای سبز، یک مکان توریستی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهیم!
وی با طرح این سوال که تصور کنید اگر خاک آنجا باقی می ماند و بافت بی‌روح آهن و بتن حکمفرما نبود چه لذتی داشت ادامه داد: اگر سواد آن را ندارید حداقل از دیگر کشورها تقلید می کردید مثلا در کشورهای همسایه بافت قدیمی شهر را حفظ کرده و گذشته تاریخی خود را از یاد نبرده اند! چه کسی جوابگوی تخریب گذشته تاریخی این شهر خواهد بود؟
▪️باید گِل و لای قبور باقی می ماند و یک میخ هم زده نمی‌شد!
محمدزاده با اشاره به اینکه نگران نسل آینده هستم که ما را مذمت خواهند کرد که شما با چه عقلی اینگونه کارهای سخیف را انجام داده اید و آپارتمان های بلند مرتبه را در حریم بافت‌های تاریخی احداث کرده اید گفت: جالب اینکه وقتی ماجرا را پیگیری می کنیم برج ساز می‌گوید از میراث فرهنگی استان برای احداث آن استعلام و مجوز گرفته‌ایم و میراث فرهنگی هم اعلام می‌کند که به ما استعلامی نرسیده است!
وی اضافه کرد: وقتی عنوان مقبره الشعرا مطرح می‌شود نباید در آن سرامیک کار کرد زیرا در مناطق تاریخی تمام نقاط جهان از دستکاری و دخالت‌های هویتی برحذر می شوند که در حقیقت، زیبایی و ارزش آن در قدمت تاریخی آن است وگرنه با نقش و نگارهای جدید و مصنوعی نمی‌توان کاری از پیش برد!
محمدزاده در بخش دیگری از اظهارات خود از نشست اِلِمان مقبره الشعرا سخن به میان آورد و افزود: این بنا مقداری نشست کرده است که البته به رغم انتقادهای وارد بر آن، باید قبور اطراف آن حفظ می‌شد و گِل و لای قبور هم باقی می ماند حتی باید یک میخ هم در آنجا زده نمی‌شد، همان طور که در سایر نقاط جهان اینگونه اقدام می کنند!
▪️احداث گالری و کتابخانه در کنار مقبره الشعرا قابل قبول نیست
عضو شورای پنجم شهر تبریز با ذکر این نکته که باید مسئولین استانی وقت، اجازه تخریب را نمی دادند و امروز هر حرفی زده می‌شود قابل قبول نبوده و توجیهی بیش نیست تاکید کرد: مگر می‌شود تاریخ و فرهنگ این شهر را تخریب کرد و با سازه های آهنی و بتنی، قدمگاه احداث نمود؟ حتی احداث گالری و کتابخانه هم قابل قبول نیست زیرا مگر در سایر مناطق این شهر قحطی مکانی وجود داشت؟ شهرک های اقماری و مناطق محروم تبریز مستعد احداث مراکز فرهنگی و هنری بود، حتماً باید استخوانهای شاعران و ادیبان ما را با کمپرسی به آجی چای تخلیه می کردید!؟
▪️وضعیت موجود مقبره الشعرا فقط مایه شرمساری است و بس!
در نهایت ذکر یک نکته ضروری به نظر می رسد؛ طبق وعده های مسئولان وقت، باید شاهد اتمام این پروژه در سال 97 می‌بودیم اما هنوز هم شاهد بی نتیجه ماندن این پروژه هستیم و نه تنها مقبره‌الشعرا – نگین درخشنده آذربایجان – به سامان نرسیده بلکه بدتر از گذشته، نابسامان‌تر نیز شده و شهرداری در پی تکمیل آن است تا شاید به روزهای ایده آل خود برسد!
متولیان توسعه و بازسازی مقبره الشعرای تبریز باید به حال این پروژه که جزوی از افتخارات و شناسنامه آذربایجان و ایران است چاره ای بیندیشند چرا که وضعیت موجود فقط مایه شرمساری بوده و انتقادات گسترده ای را در محافل مختلف به همراه دارد.
تصاویر گودبرداری عمیق و نا به سامان این مکان فرهنگی، حصارهای ناهمگون، جولان سگ‌های ولگرد، تجمع افراد ناباب در ساعات شبانه و مشکلات دیگر دست به دست هم داده تا بیش از همه چیز مغفول ماندن این بنای ارزشمند، داغی سوزان بر دل‌های فرهنگ‌دوستان آذربایجان بگذارد!
به راستی چه خوب گفت شهریار:
گوهرشناس نیست در این شهر شهریار،
من در صف خزف، چه بگویم که چیستم…!
