عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
دنیای ما روندهای گوناگونی را تجربه کرده که منجر به افزایش رفاه در سطح جهانی شده است. در حالی که نابرابری ها از بین نرفته و همچنان افزایش می یابد؛ هم زمان رشد ملی گرایی و هویت طلبی، دموکراسی خواهی و دفاع از آزادیهای مدنی نیز رو به سیر افزایشی گذاشته اند. در برخی از کشورها این روند مفید و سازنده بوده و در برخی دیگر مخرب و ناکارآمد.
طی دهه های گذشته دو بحران مهم جوامع ما را به هم ریخته و چارچوب سیاست های مشترک را تضعیف کرده است. نخست عدم ظرفیت ما برای غلبه بر شوک های وارده ناشی از تحولات سیاسی- اجتماعی و حتی اقتصادی و رفع علل اصلی آنها؛ دوم، اهمال از تأمین آینده بهتر برای نسل های آینده که بسیاری مواقع چنین تجربه تلخی را حداقل در یکصد سال گذشته شاهد بوده ایم. اما در تمام این دوران به این باور رسیده ایم که چقدر به همدیگر نیازمندیم و نمیتوان بر اساس نژاد، فرهنگ، رنگ، زبان و سایر مسایل دیگر از همدیگر جدا شد. همانگونه که قرآن کریم در این رابطه نص صریحی دارد.
جدی ترین بحران ها همیشه برخاسته از جاه طلبانه ترین تصمیمات برای شکل دادن به آینده است که نظم ملی و جهانی را بر هم زده است. حال آنکه جامع گرایی و توجه به فرصتها برای بازسازی اجماع برای یک نظم داخلی و یا بین المللی مبتنی بر چندجانبه گرایی و حاکمیت قانون از طریق همکاری، همبستگی و هماهنگی کارآمد میتواند بسیاری از مشکلات را از بین ببرد. شرایط بعد از وقوع کووید- 19 دلیل بارزی بر این مدعاست. زیرا سلامتی اولین شرایط و ارجحیت اورژانسی است که توانست به عنوان اصل چند جانبه گرایی و وحدت فکری همه آحاد مردم در کشورها و حتی جوامع مختلف را در مهمترین آزمون همبستگی جهانی در میان نسلها شکل داده و تجلی دهد.
شاید بی ربط نباشد که بگوییم، بروز ویروس کرونا به نوعی عدوی بود که سبب خیر شد. زیرا با بروز این پاندمی، واکنش بین المللی و هماهنگ در تحقق شرایط قرنطینه ای، حمایتهای اقتصادی از همدیگر، رعایت مسایل متقابل و زمینه سازی برای تعاملات سیاسی در سطح بین المللی آغاز شد. حتی در شرایطی که هنوز تولید واکسنها به حد معقول و مطلوب نرسیده است، برخورداری از شرایط دسترسی به آزمایشات، درمان ها و واکسن ها، به اشتراک گذاشتن تحقیقات در رابطه با تولید واکسن به عنوان یک کالای جهانی و عمومی خود سرآغاز همگرایی و همکاری چند جانبه برای بازیابی جهانی است.
شرایط کنونی و تجربه یک سال و اندی همه کشورها ثابت می کند که میتوان در تمامی موارد حس انجام مأموریت ویژه ای را کرد و در حل مشکلات جهانی در پشتیبانی سیاسی و مالی جامع تری بود. به نظرم شایسته خواهد بود که هم در شهریور ماه که مجمع عمومی سالانه سازمان ملل برگزار خواهد شد و هم اینکه در اکتبر ماه اجلاس گروه کشورهای 20 با میزبانی ایتالبا برگزار خواهد شد، در این زمینه راهکارها و پیشنهادهایی جامعتر و با مطالعه تر را ارائه داد. همانطور که تاریخ سیاسی کشورمان نمونه این را در طرح گفتگوی تمدنها در سالهای گذشته داشته و جلب نظر جهانی را مهیا کرده بود.
با این تدبیر حتی میتوانیم در مسایل و چالشهای پیش روی کشورمان اعم از برجام، تولید موشکهای دفاعی، راهکارهای لازم برای تعامل و همکاری با کشورهای مختلف را هم به بوته تجربه و اجرا بگذاریم. شاید همین شیوه خود بتواند الگوی جدیدی از ایران عزیزمان را به دنیا به اثبات رسانده و روح خود باوری و اعتماد به نفس را در بین هموطنان نیز تقویت کند.
همانگونه که بیماری همه گیر کرونا باعث شکل گیری بدترین بحران اقتصادی جهان از زمان جنگ جهانی دوم شده است؛ تلاش برای بهبود اقتصاد قوی و با ثبات جهانی به اولویت اساسی در همه کشورها میتواند تبدیل شود و غالب تنشها و مناقشات بر اساس همین هدف به وادی فراموشی سپرده شود. در واقع، وضعیت کنونی تهدیدآمیز می تواند تجربه ای مسجل برای ما باشد که بتوانیم در سایر مسایل سیاسی و بین المللی و مناقشه ای با سایر کشورها نیز به تسامح و تساهل برسیم و به دنبال آن تعامل منطقی را محقق سازیم. فراموش نکنیم که نابرابری ها، اقتصاد ضعیف، ناامیدی اجتماعی، سرخوردگی و از دست رفتن اعتماد ملی میتواند منجر به تضعیف انسجام اجتماعی، وحدت ملی، فداکاری سیاسی، تضاد نگرشی در فلسفه سیاسی شود و به نهایت ریشه های نظام منسجم و حتی دموکراسی و مردم سالاری کشور را تهدید کند.
بدون شک همانگونه که همیاری ملی میتواند میلیاردها سرمایه را حفظ کند، میلیونها انسان را از مشکل برهاند، یقیناً همیاری جهانی و همکاری های بین المللی هم به میلیاردها نفر کمک خواهد کرد و دهها کشور را از بحبوحه شرایط سخت رهایی خواهد ساخت. فراموش نکنیم که تقریبا نیمی از جمعیت جهان هنوز برای تأمین نیازهای اساسی خود تلاش می کنند و در بسیاری از کشورها شکاف بین فقیر و غنی پایدار نبوده است. زنان هنوز از فرصت برابر برخوردار نیستند و بسیاری از مردم باید از مزایای برحق خود در جامعه اطمینان حاصل کنند. این در شرایطی است که کشورمان تافته جدا بافته از این شرایط نیست. دور اندیشی و خردورزی همه جانبه در تقویت منافع ملی می تواند برای چنین شرایطی نیز پاسخهای لازم را بیابد. ثبات نظام و حاکمیت تنها با قدرت نظامی، برخورداری از مکانیزمهای بازدارنده میسر و دائمی نمیتواند باشد. زیرا در این زمینه سایرین نیز دست به فناوریهای جدید و رقابتی خواهند زد. مهمترین مکانیزم این است که بتوانیم در نظم جهانی، گره های اقتصادی- تجاری- سیاسی زیادی در تافته بین المللی ایجاد کنیم که به نهایت ما را از تافته جدا نیندازند.
ما باید ضمن اینکه به اقتصادمان می اندیشیم، به سازماندهی در تجارت جهانی نیز فکر کنیم و موانع را از بین ببریم. از پتانسیل تجارت بین المللی برای بهبود اقتصادی خود استفاده کنیم. در چنین شرایطی خود بخود مسایلی همچون اشتغال زایی، جذب سرمایه های خارجی، حفاظت از محیط زیست و بهداشت و استانداردهای اجتماعی در قالب مدلهای اقتصاد بین المللی حل خواهد شد و روزی خواهد رسید که ما نیز به عنوان عضو اصلی پیمانهای تجاری و اقتصادی همچون شانگهای، جی 20 و غیره خواهیم شد.
ظهور فن آوری های جدید سرمایه بزرگی برای پیشرفت و توسعه کشور است که خوشبختانه به آن درجه ای رسیده ایم که حرفی برای گفتن داشته باشیم. این امر به گشودگی و مقاومت اقتصادی ما کمک خواهد کرد و در عین حال می تواند قدرت قابل توجه فناوری های جدید را برای تأثیر گذاری بر سایر کشورها تأمین نماید. کشورمان حقیقتاً با چالشهای مستعد به تهدیدی مواجه است که نیاز است قوای سه گانه در کشور با مطالعات کارشناسانه به آن توجه نمایند. کاهش سریع جمعیت، امتناع جوانان از ازدواج، مهاجرتهای متعدد، فرار سرمایه های مالی و مغزی، کاهش سطح امیدواری، از دست رفتن اعتماد به نفس در میان جوانان، بی اهمیت بودن ارزشهای سیاسی- ملی و … از جمله خطراتی است که نباید به سادگی از روی آن گذشت. چهل و اندی سال است و امسال 42مین سالگرد انقلاب اسلامی ایران را پشت سر می گذاریم و انتظار است که توسعه در همه زمینه ها اولویت نظام باشد.
