گزارش “عصرآزادی” از مشکلات ماماهای کشور در چرخه نظام سلامت به مناسبت روز جهانی ماما؛ دستهای ناجی، خالی مانده است!
? عصر آزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
تولد، باشکوه‌ترین و بحرانی‌ترین لحظه زندگی و قدیمی‌ترین تجربه بشریت است که در این میان، مامایی نیز از قدیمی‌ترین مشاغلی است که مادران را در تجربه این معجزه خلقت همراهی می‌کند و علاوه بر کار بالینی، در امر آموزش نیز نقش موثر خود را ایفا می کنند به طوری که ماما یاری دهنده حمایت‌های روحی و روانی به مادر و حتی خانوادهِ مادرِ باردار است.
بی‌شک حذف یا کم رنگ کردن نقش ماماها از چرخه نظام سلامت خسارت‌های جبران ناپذیری را به جامعه وارد می‌کند به خصوص در بین اقشار ضعیف جامعه که توانایی پرداخت ویزیت‌های سنگین متخصصان زنان و زایمان را ندارند که این روال با طرح تحول نظام سلامت نیز مغایرت خواهد داشت.
پنجم ماه مِی مصادف با 15 اردیبهشت روز جهانی “ماما” نامگذاری شده است که از سال ۱۹۹۲ به صورت رسمی اعلام گردیده و هدف از آن، افزایش آگاهی و تبادل اطلاعات مابین ماماها در راستای سلامتی مادر و نوزاد است.
در واقع، روز جهانی ماما فرصت مناسبی برای جلب توجه هرچه بیشتر مردم و مسئولان نسبت به جایگاه و اهمیت حرفه مامایی در ارتقای سلامت خانواده و تامین سلامت جامعه و از آن رهگذر، ساختن بستری مطمئن برای ترسیم آینده‌ای روشن می باشد.
▪️عدم عقد قرارداد دفاتر خصوصی و سازمان های بیمه مشکل ماماهاست
کار ماما باید شامل آموزش دوران بارداری، آماده کردن والدین برای پذیرش وظایف پدری و مادری بوده و به تنظیم خانواده و مراقبت‌های کودک و بعضی از موارد بیماری‌های زنان گسترش یابد.
طبق نظر عموم، ماما مترادف با کلمه زایمان و مراقبت دوران بارداری است، در حالی که حیطه خدمات مامایی بسیار وسیع‌تر و از ابتدای تولد تا انتهای عمر است و ابعاد مختلف بهداشتی در زمینه بهداشت باروری، مشاوره، آموزش و آگاهی در دوران بلوغ، ازدواج، بارداری و یائسگی را شامل می‌شود که ضامن سلامت خانواده است.
مامایی رشته کهنی است که از آغاز تولد بشر مفهوم پیدا کرده و امروزه به یک حرفه و حرکتی عالمانه همراه با دانش نوین تبدیل شده است لذا ارائه مراقبت‌های مامایی با کیفیت بالا و تلاش در بهبود مستمر آن، عامل مهمی‌در کاهش مرگ و میر مادران است.
متاسفانه این حرفه علیرغم تاکید سازمان جهانی بهداشت هر روز در کشور ما کمرنگ تر می‌شود و روز جهانی ماما فرصت مناسبی است تا نگاهی دوباره به جایگاه این حرفه در نظام سلامت کشور پرداخته شود.
به مخاطره افتادن استقلال حرفه مامایی از مهم‌ترین مشکلات کنونی جامعه مامایی در کشورمان است که بنابر تعاریف سازمان بهداشت جهانی و دستورالعمل‌های وزارت بهداشت، رشته مامایی کاملاً مستقل تعریف شده و می‌تواند بدون نیاز به سرپرست، وظایف خود را انجام دهد.
اموری که در حیطه کاری ماماها قرار دارد شامل تمام مراقبت‌های عادی دوران بارداری، مشاوره های دوران بلوغ، تشخیص و درمان بیماری‌های شایع دستگاه تناسلی و مشکلات دوران سالمندی می‌شود.
به گفته فعالان این حرفه، عدم عقد قرارداد دفاتر خصوصی، اداری و سازمان‌های بیمه با آنها مشکل دیگری است که در تمام دنیا خدمت دهنده زیر پوشش بیمه قرار می‌گیرد؛ چه خدمت از سوی پزشک انجام شود و چه ماما، اما در کشور ما اینگونه نیست!
عدم عقد قرارداد سازمان‌های بیمه‌گر و پذیرش سونوگرافی در دفترچه بیمه از سوی ماماهای کشور موجب می‌شود بیماران نتوانند از بیمه خدمات درمانی و تأمین اجتماعی استفاده کنند، به طوری که قرارداد نداشتن بیمه‌ها با ماما موجب می‌شود میل خانواده‌ها که ترجیح می‌دهند برای کوچک‌ترین مشکل به پزشک متخصص مراجعه کنند، تشدید گردد.
به اعتقاد آنها، این موضوع از نظر اقتصادی پرهزینه بوده و وقت متخصصان را به امور ساده‌تری که از عهده ماما هم به راحتی بر می‌آید اختصاص می‌دهد و حتی برای سازمان‌های بیمه‌گر نیز هزینه‌های بیشتری به وجود می‌آورد!
▪️ماماها اجازه تجویز دارو دارند اما نسخ تحت پوشش بیمه نیست!
یک مطلع حوزه سلامت با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۵۰ دانشکده دولتی و آزاد در کشور مشغول تربیت ماماها هستند گفت: سالانه ۲ تا ۳ هزار ماما جذب و به همین تعداد از دانشگاه‌ها فارغ التحصیل می‌شوند لذا نیاز کشور به ماما در حال حاضر بسیار بیشتر از این میزان است ولی مشکلی که گریبانگیر این حوزه است عدم وجود سیاست‌گذاری‌های صحیح و کمبود بودجه می باشد که امکان جذب ماماهای موردنیاز کشور وجود ندارد!
ن.سعادت ادامه داد: بسیاری از ماماهای فارغ التحصیل در بخش‌های دیگر غیر از رشته مامایی مشغول به کار هستند و بسیاری دیگر هم بیکارند در حالی که اگر قرار باشد در سیستم سلامت خدمات استاندارد به زنان ارایه گردد بسیار بیشتر از این‌ها به ماما و خدمات مامایی نیازمندیم.
وی در خصوص محدودیت‌هایی که در مورد نسخه‌نویسی ماماها وجود دارد افزود: براساس شرح وظایف مشخص شده اجازه تجویز دارو، درخواست خدمات پاراکلینیکی و اقدامات تشخیصی و درمانی در حیطه اختیارات مشخص ماماهاست اما متاسفانه بسیاری از این نسخ تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد و زنان را از دریافت خدماتی که ارزان، موردنیاز و در دسترس آنهاست محروم می‌کند.
سعادت اضافه کرد: نکته قابل تامل تر آن که بیشترین لطمه این مشکل متوجه زنان است در حالی که سازمان‌های بیمه‌گر باید همه خدمات بهداشتی و درمانی مورد نیاز زنان را بدون در نظر گرفتن خدمت‌دهنده بیمه کنند لذا ماماها اجازه تجویز دارو دارند، اما این نسخ تحت پوشش بیمه نیست!
وی ضمن ابراز خرسندی از اینکه در حوزه درمان از پتانسیل‌های ماماها به خوبی استفاده می‌شود تاکید کرد: در سال گذشته ۶۱ درصد زایمان‌های طبیعی در کشور توسط ماماها انجام شده است ولی مشکلی که وجود دارد این است که ماماها از منافع مالی این زایمان‌ها برخوردار نیستد؛ به طوری که تعرفه زایمانی را که ماما در بیمارستان انجام داده به متخصص زنان پرداخت می‌شود در حالی که اگر مشکل قانونی پیش آید ماما هم پا به پای متخصص زنان محاکمه و متمحل پرداخت دیه می‌شود!
سعادت اظهار کرد: در نظام پرداختی بیمارستان های دولتی مشکل داریم زیرا ماما زایمان انجام می‌دهد، پزشک پرونده را امضا کرده و تعرفه را دریافت می‌کند و اگر مشکلی پیش آید ماما مواخذه می‌شود لذا انتظارمان از معاونت درمان وزارت بهداشت این است که معضل فعلی برای همیشه حل گردد.
▪️مامایی اولین رشته دارای مجوز مطب در مقطع لیسانس است
حرفه مامایی و تخصص زنان دو حرفه مستقل اما مکمل یکدیگرند به طوری که، مامایی زیر شاخه‌ای از علوم پزشکی است که به مادران باردار و نوزادان خدماتی را ارائه می‌دهد در واقع، ماما وظیفه دارد قبل از بارداری، در طول بارداری، هنگام زایمان و پس از زایمان مراقبت‌های لازم را از مادر و نوزاد انجام دهد و هدف اصلی او حفظ سلامت مادر و جنین است.
اما متخصص زنان و زایمان مشکلات و بیما‌ری های مربوط به زنان را تشخیص داده و درمان می‌کند، او تست‌های مختلفی را با هدف سلامت زنان از جمله تست پاپ اسمیر، STD، آزمون سینه و کنترل باروری انجام می دهد که در واقع تمام بیماری‌ها و مشکلات مربوط به زایمان، بارداری، قاعدگی، باروری، عفونت‌های مقاربتی، اختلالات هورمونی و غیره را شامل می گردد.
بنابراین، وظایف ماماها در جامعه تنها به دوران بارداری و مراقبت از مادر و جنین خلاصه نمی‌شود بلکه موضوعات بیماری‌های زنان، جنین‌شناسی، نوزادان و مراقبت‌های مربوطه، بهداشت، تغذیه مادر و کودک، تنظیم خانواده و بیماری‌های داخلی و جراحی را هم در برمی‌گیرد.
مامایی از پرطرفدارترین رشته‌های دنیا به خصوص در بین بانوان است ضمن اینکه اولین رشته دارای مجوز مطب در مقطع لیسانس می باشد که حق تجویز دارو، آزمایش و سونوگرافی را دارد اما متاسفانه امروزه اغلب ماماها مانند دیگر اقشار جامعه از وضعیت شغلی خود راضی نیستند زیرا مسائلی همچون واقعی کردن تعرفه های خدمات، رفع مسائل مربوط به مالیات، مشکلات همکاری ماماها با سازمان‌های بیمه‌گر و اشتغال فارغ‌التحصیلان مامایی به عنوان مهم‌ترین مباحث فعلی مطرح می‌گردد.
▪️سیستم سلامت کشور پتانسیل جذب ماماها را ندارد!
رئیس انجمن مامایی کشور با اشاره به اینکه عمده خدمات نظام شبکه توسط ماماها ارائه می‌شود که در دل آن خدمات سلامت باروری هم وجود دارد گفت: اما خلط شدن خدمات عمومی با خدمات سلامت باروری در نظام شبکه یک مقدار ماماها را دچار محدودیت کرده برای اینکه اختصاصی به این موضوع بپردازند، به همین دلیل تقاضای ما این است که ماما با نام حرفه‌ای خود شناخته شود تا مردم با اعتمادی که به این رشته دارند خدمات مربوط به فرزندآوری را از این قشر دریافت نمایند.
ناهید خداکرمی ادامه داد: در بخش فرزندآوری اقدامات بسیار مهمی توسط ماما انجام شده است؛ در مراکز مشاوره مامایی کلاس‌های آموزشی توانمندسازی دختران و زوج‌های جوان به صورت مشاوره پیش از ازدواج ارائه می‌شود، در دوران بارداری انگیزه فرزند پروری افزایش یافته و پس از زایمان با مراقبت‌های ماما از مادر شیرده می‌بینیم که میل به باروری مجدد در مادران را افزایش داده است؛ چراکه علاقه‌مندی به لحظه تولد با زایمان طبیعی در مادر ایجاد شده است.
وی اشاره به اینکه کمبود نیروی انسانی در مراکز زایشگاهی زیاد است افزود: تعداد ماماهای تربیت شده تقریباً متناسب با جمعیت کشور است اما سیستم سلامت ما پتانسیل جذب آنها را ندارد؛ چراکه کمبود منابع، سیاست‌های غلط و غیره همچنان بر سر راه بوده و جذب نیرو به درستی صورت نمی‌گیرد.
خداکرمی در خصوص میزان اختصاص حق زایمان به ماما در بیمارستان‌ها هم تاکید کرد: از زمان دولت هشتم بخشنامه‌ای توسط وزیر وقت صادر شد که طبق آن ۱۵ الی ۲۰ درصد تعرفه زایمان به ماما اختصاص پیدا می‌کرد لذا در زمان طرح تحول سلامت از آنجایی که یکی از اهداف آن ترویج زایمان طبیعی بود این عدد به ۳۰ درصد افزایش یافت و قرار شد ماماهای شاغل در زایشگاهها ۳۰ درصد تعرفه کل زایمان‌های انجام شده در آن بیمارستان‌ها را دریافت کنند که موضوعی طبیعی است چراکه حتی اگر مادر به صورت سزارین زایمان کند، باز هم مراقبت‌های لازم توسط ماما صورت می گیرد.
وی اضافه کرد: در زایمان طبیعی نیز کل پروسه توسط ماما انجام می‌شود اما متاسفانه پرداخت های ما ناعادلانه است و پس از مدتی این نحوه از پرداختها متوقف گردید یعنی زایمان را ماما انجام می‌دهد و در برخی موارد متخصص، مُهر خود را زده و تعرفه به او اختصاص می‌یابد و گاهی مواقع نیز حتی اگر شخص ماما از مهر خود استفاده کند بازهم تعرفه زایمانی به ماما تعلق نمی‌گیرد!
رئیس انجمن مامایی کشور اظهار کرد: اگر ماما زایمان را انجام دهد حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد تعرفه زایمانی به ماما پرداخت می‌شود لذا حل این مشکل در بخش دولتی می تواند سبب افزایش انگیزه ماماها شود؛ گرچه تا امروز مشکلات پرداختی تاثیری در میزان خدمات ماماها نداشته است اما می‌تواند سبب ایجاد فرسودگی شغلی شود!
