گزارش “عصرآزادی” از ابهام در پیگیری مذاکرات احیای برجام و حواشی آن؛ برجام، بدون سرانجام؟!
? عصر آزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
امضای توافق برجام در حالی ۶ ساله شده است که طرفین این توافق در چارچوب مذاکرات وین برای احیای آن تلاش کرده و پس از ناکامی در رسیدن به یک توافق ضمنی، هنوز تاریخی برای دور هفتم و احتمالاً نهایی این مذاکرات پیرامون احیای برجام هنوز مشخص نشده است.
دلیل برگزاری این مذاکرات طولانی مدت، خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ بود، زیرا آمریکا پس از خروج از برجام، تحریم‌های شدید یکجانبه‌ای را علیه کشورمان اعمال کرد و این امر سبب گردید تا ایران یک سال پس از خروج آمریکا، در مسیر کاهش تعهدات برجامی خود گام بردارد.
به گفته آگاهان سیاسی، از جمله دلایل پیچیده شدن مذاکرات وین، تحریم‌های چند لایه اعمال شده علیه کشورمان توسط آمریکاست، به طوری که شمار تحریم‌های جدید یا مجدد اعمال شده علیه ایران در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ به رقم هزار و ۶۰۰ مورد رسید و برای همین منظور، کشورمان خواهان لغو تحریم‌ها و تعهد آمریکا بر عدم خروج از توافق در آینده شده است!
با همه این اوصاف، رئیس جمهور کشورمان روز پنجشنبه با بیان اینکه اگر قانون مجلس جلوی ما را نگرفته بود قبل از عید نوروز تحریم را برداشته بودیم گفت: در گزارش ارسالی وزیر امور خارجه به مجلس روشن است که چه به دست آورده‌ایم!
این اظهارات با واکنش تند سخنگوی هیئت رئیسه مجلس مواجه گردید که در آن از بررسی های هیئت تطبیق شورای عالی امنیت ملی سخن به میان آورده شده که نشان دهنده آن است که مذاکرات وین اساساً قادر به لغو موثر تحریم ها به گونه‌ای که منجر به انتفاع اقتصادی برای کشور شود نبوده و موضوع مذاکرات و لغو تحریم ها شکست خورده است!
▪️از همان ابتدای مذاکره زمانی برای پیگیری آن در دور هفتم در نظر گرفته نشده بود!
برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به “برجام” یک توافق بین المللی است که بر سر برنامه هسته‌ای ایران بین کشور‌های گروه ۱+۵ شامل آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان با کشورمان در تاریخ ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ و در شهر وین پایتخت اتریش رقم خورد.
این مذاکرات یکی از طولانی‌ترین مذاکرات بین المللی بر سر یک موضوع مشخص بود که از سال ۲۰۱۳ میان ایران و ۶ قدرت جهان آغاز شد و در نهایت در سال ۲۰۱۵ به نتیجه اولیه رسید.
با اینکه توافق اولیه موسوم به برجام در ماه ژوئیه به نتیجه رسید اما مذاکرات دو طرف ادامه یافت تا سرانجام در آوریل ۲۰۱۵ به “تفاهم لوزان” به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند.
بر اساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل ۱۵ سال کاهش خواهد داد.
همچنین بر اساس توافق برجام، کشورمان غنی سازی بیش از ۳,۶۷ درصد را متوقف کرده و هیچ تاسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین را نخواهد ساخت.
دور ششم مذاکرات چندجانبه برای احیای برجام در وین در حالی به پایان رسید که از همان ابتدا، زمانی برای پیگیری آن در دور هفتم در نظر گرفته نشده بود و حال نیز معاون وزیر امور خارجه کشورمان در یک پیام اعلام کرده است که ادامه مذاکرات به پس از استقرار دولت سیزدهم موکول شده است!
▪️اگر برجام احیا نگردد کمبود منابع در کشور مشکلات جدی را به وجود خواهد آورد!
از قرار معلوم مذاکرات وین برای بازگشت به برجام و رفع تحریم‌های کشورمان معلق مانده و سخنگوی دولت هم صریحاً اعلام کرده که تصمیم گیری از عهدۀ آنها خارج است!
کارشناسان سیاسی معتقدند برخی محافل مایل هستند مذاکرات تا پایان عمر دولت دوازدهم در بن‌بست بماند و معلوم نیست که با آغاز ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی گره‌های کور گشوده شوند یا خیر! قضیه ای که مدیرکل آژانس انرژی اتمی هم در این مورد تردید دارد!
یک فعال سیاسی با اشاره به اینکه برجام، FATF و کمبود منابع از چالش های اصلی رئیس جمهور بعدی خواهد بود گفت: این مشکلات باید حل شوند زیرا اگر برجام احیا نگردد کمبود منابع در کشور مشکلات جدی را به وجود خواهد آورد.
جواد امام با اشاره به برخی مشکلات کشور از جمله وضعیت معیشتی جامعه، وضعیت اشتغال، اعتراضات کارگری و کمبود برق افزود: به علت گرمای هوا و تولید ۱۰ درصد بیت کوین های جهان در ایران و نبود زیرساخت کافی برای آن، شاهد قطعی برق مصرفی منازل هستیم لذا تحریم ها هم به صنعت برق فشار آورده و با کمبود سرمایه گذاری در این زمینه مواجه هستیم!
وی ادامه داد: در حال حاضر سایر قوا و نهادهای کشور همراه با رئیس جمهور منتخب هستند، اما رئیسی هم باید با دنیا تعامل داشته باشد تا منابع لازم برای سرمایه گذاری وارد کشور شده و همچنین کشور از شرایط تحریم عبور کند، به هر حال وضعیت اقتصادی و معیشتی مشکل اساسی کشور است و اگر رئیسی بر این مشکل فائق نیاید، شرایط کشور تغییر نمی کند و هزینه آن به کل کشور وارد می شود.
امام اضافه کرد: باید دعا کنیم تا رئیس جمهور آینده موفق شود مشکلات کشور را حل کند تا بیش از این شاهد وارد شدن خسارت به کشور و مردم نباشیم!
▪️نتیجه مذاکرات به گونه ای بود که هیچ گشایش اقتصادی واقعی ایجاد نمی کرد!
سخنگوی هیات رئیسه مجلس هم در واکنش به اظهارات حسن روحانی و سخنگوی دولت در سنگ اندازی مجلس با قانون مربوطه گفت: بررسی های هیئت تطبیق شورای عالی امنیت ملی نشان داد مذاکرات وین اساساً قادر به لغو موثر تحریم ها به گونه‌ای که منجر به انتفاع اقتصادی برای کشور شود نبوده و موضوع مذاکرات و لغو تحریم ها شکست خورده است!
سید نظام الدین موسوی با بیان اینکه واقعیت با اظهارات مقام های دولت فاصله فراوان دارد افزود: قانون مجلس، مهم ترین دارایی تیم مذاکره کننده در مذاکرات ماههای اخیر بوده و مراجعه به متن مذاکرات که در اختیار مجلس هست نشان می دهد اگر قانون مجلس نبود اساساً تیم مذاکره کننده چیزی برای چانه زنی نداشت.
وی ادامه داد: از زمانی که قانون مجلس تصویب و اجرا شد فضای مذاکرات کاملاً متحول گردید و غربی ها نه تنها نتوانستند تهدیدات خود را عملی کنند بلکه ایران در موقعیتی قرار گرفت که می توانست امتیازهای جدی از غرب بگیرد اما دولت به خاطر عجله در احیای برجام – که آن هم اهداف انتخاباتی داشت – در استفاده از این فرصت، کوتاهی غیرقابل بخششی به عمل آورد.
موسوی اضافه کرد: یافته های هیئت تطبیق نشان می دهد نتیجه مذاکرات به گونه ای بود که هیچ گشایش اقتصادی واقعی برای کشور ایجاد نمی کرد و با حفظ تحریم هایی مانند کاتسا که دولت در این باره کوتاه آمد، ارزش توافق را از نفت در برابر غذا هم پایین تر می آورد.
وی تاکید کرد: در صورت صلاحدید شورای عالی امنیت ملی پیشنهاد ما این است که متن جمع بندی هیئت تطبیق منتشر شود تا همه ملت شریف ایران در جریان موضوعات قرار گرفته و واقعیت های مذاکرات اخیر برای افکار عمومی روشن شود.
سخنگوی هیئت رئیسه مجلس در پایان تاکید کرد: مجلس نه تنها مخالف یک توافق خوب نیست بلکه هم رئیس و هم نمایندگان مجلس عقیده دارند با تولید قدرت و دیپلماسی عزتمندانه می توان به هدف لغو موثر تحریم ها نائل آمد!
▪️بی‌اعتمادی دو طرف موجب شده تیم مذاکره کننده جدید نتوانند آن را نادیده بگیرند!
یک کارشناس مسائل بین‌المللی در این باره گفت: تا زمانی که وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی جدید در جایگاه خود در دولت سیزدهم مستقر گردند مذاکرات وین عملاً در حالت تعلیق بوده و احتمالاً دور بعدی مذاکرات در صورت تداوم در شهریور ماه برگزار خواهد شد.
رحمان قهرمان‌پور افزود: خبر توقف مذاکرات و موکول آن به دولت آینده کشورمان را یک هفته قبل بلومبرگ منتشر کرده بود گرچه هنوز ما از جزئیات آن و اینکه چه اتفاقی افتاد که چنین تصمیمی اتخاذ شد اطلاع نداریم.
وی ادامه داد: شخصاً معتقدم که شاید دولت سیزدهم تمایلی به ادامه مذاکرات نداشته باشد و واقعیت هم این است که پرونده هسته‌ای با این پیچیدگی‌هایی که پیدا کرده، برای حل و فصل به یک توان مضاعف مذاکراتی احتیاج دارد و دولتی مانند دولت آقای رئیسی که می‌خواهد کار را آغاز کند و در ابتدا با چنین پرونده بزرگ و پیچیده‌ای مواجه شود قاعدتاً بخش بزرگی از توان خود را باید در این حوزه خرج کند و شاید پاسخی مناسب دریافت نکند!
قهرمان پور اضافه کرد: فکر می‌کردم توافق در همین دولت حاصل شود که به دولت بعدی سپرده شده است و این مسئله، عدم قطعیت را بیشتر می‌کند چرا که نمی‌دانیم چه تفکری سُکان تیم مذاکره کننده دولت سیزدهم را به عهده خواهد گرفت.
این تحلیلگر سیاست خارجی تاکید کرد: در خصوص موانع احیای برجام، یکی از مواردی که در گزارش وزارت امور خارجه هم به آن اشاره شده مسئله بی‌اعتمادی میان تهران و واشنگتن است که تیم مذاکره کننده جدید نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد و قاعدتاً در چنین شرایطی انتظار نداریم که برجام – چه در گذشته و چه در آینده – کامل و دقیق اجرا شود.
قهرمان پور اظهار کرد: نکته‌ای که در گزارش وزارت امور خارجه هم به آن اشاره شده این است که اگر ما می‌خواهیم همه تحریم‌ها برداشته شود، پیش نیاز و مقدمه آن این است که در خصوص همه موارد اختلافی با آمریکا وارد مذاکره شویم که تا امروز تیم مذاکره کننده تنها مجوز مذاکره در خصوص مسئله هسته‌ای را در اختیار داشت و این یکی از گره‌هایی است که اکنون نیز با آن درگیر هستیم.
