“عصرآزادی” از نگرانی مردم شمالغرب کشور درباره خشکی نگین آبی آذربایجان گزارش می دهد؛

✔️ پس از شکست ایده ستاد احیای دریاچه اورمیه، اینک مرکز آینده پژوهی دریاچه اورمیه در یک‌ هزار و ۳۰۰ متر مربع محل محیط بانی رشکان اورمیه با محدوده ۲۵ هکتاری احداث شده است!

? عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت که چه بر سر نگین آبی آذربایجان آمده است که وسعت دریاچه ای که در سال ۱۳۷۷ با مساحتی حدود ۶ هزار کیلومتر مربع در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار داشت بر اثر بی تدبیری ها و بی مسئولیتی مسئولان امر اکنون به ۱۹۹۲ کیلومتر مربع رسیده است!
در بحبوحه بحرانی کم آبی این روزهای دریاچه اورمیه، اهالی سواحل شرقی دریاچه از آغاز خشم هیولای نمکی این پهنای خشک آبی خبر می دهند که می تواند آینده خطرناکی را برای منطقه پدید آورد.
از قرار معلوم، طوفان‌های نمکی در بندر رحمانلو که در جنوب شرقی دریاچه اورمیه و در ۱۰ کیلومتری شهرستان عجب‌شیر قرار دارد شروع شده است که می تواند سرعت آن افزایش یابد.
آنها با تعجب اظهار می دارند اگر به داد دریاچه نرسیم گرفتار هیولای نمک خواهیم شد و به غیر از ما، زندگی مردم ساکن در استانهای شمال و شمالغرب را مختل خواهد نمود!
کار به جایی رسیده که وحید جلال زاده – نماینده مردم اورمیه در مجلس – طی نامه ای به رئیس جمهور به وضعیت نامناسب دریاچه اورمیه اشاره کرد و هشدار داده است: حال دریاچه اورمیه خوب نیست و معیشت و زندگی میلیون ها هموطن در شمال غرب کشور و در حوضه آبریز آن به ادامه حیات دریاچه گره خورده است!

▪️ستاد احیای دریاچه اورمیه نتوانست مرهمی بر آلام دیرین نگین آذربایجان باشد!

از حدود ۱۵ سال گذشته در پی اطلاع‌رسانی و هشدار کارشناسان نسبت به وضعیت دریاچه اورمیه اکنون دیگر کسی نیست که نگران حیات این دریاچه نباشد، ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت یازدهم نیز برای رسیدگی به وضعیت این دریاچه در سال ۹۲ آغاز به‌ کار کرد و از نخستین اقداماتی که در زمینه احیای این دریاچه انجام شد متوقف کردن ۳۳ سد در ‌دست اجرا و یا مطالعه در حوضه آبریز دریاچه اورمیه بود که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به توقف احداث چهار سد بزرگ ملی سیمینه، لیلان، ‌باراندوز و نازلو در کنار سایر سدهای این حوضه اشاره کرد اما این ستاد نیز نتوانست مرهمی بر آلام نگین آذربایجان باشد!
معاون امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی با بیان اینکه “مرکز آینده پژوهی دریاچه اورمیه” جای “ستاد احیا” را خواهد گرفت گفت: تصمیم به تعطیلی ستاد احیای دریاچه ارومیه در اواخر دولت گذشته گرفته شد لذا تعطیلی ستاد احیا با دستور معاون رییس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور صورت گرفت.
آیدین رحمانی افزود: در همین راستا به زودی “مرکز آینده پژوهی دریاچه ارومیه” اتمام طرح‌های نیمه تمام ستاد احیای دریاچه اورمیه را پیگیری کرده و وظیفه هماهنگی بین دستگاهی را عهده دار خواهد بود.
وی ادامه داد: طرح‌های انتقال به دریاچه ارومیه در مرحله نهایی و در آستانه بهره برداری است لذا سالانه بیش از ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب از جنوب استان به پیکر دریاچه اورمیه منتقل خواهد شد که این میزان تراز این دریاچه را سالانه یک متر افزایش خواهد داد.

▪️خشکی می تواند دریاچه اورمیه را به بزرگترین منبع گرد و غبار نمکی تبدیل نماید!

از اواسط دهه ۸۰ روند خشک شدن دریاچه ارومیه – بزرگترین دریاچه داخلی کشور – به محل نگرانی و یکی از بزرگترین دغدغه‌های زیست محیطی کشور و حتی منطقه تبدیل شده است؛ دریاچه‌ای در مرز آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی که خشک شدن آن علاوه‌ بر آثار مخربی که بر اکوسیستم و حیات اجتماعی جوامع بومی منطقه برجای می‌گذارد، می‌تواند این دریاچه را به یکی از بزرگترین منابع گرد و غبار نمکی منطقه تبدیل نماید!
دست اندرکاران، فعالان اجتماعی و اصحاب رسانه فعال در حوزه محیط زیست بر این اعتقاد هستند که با توجه به سرمایه گذاری‌های کلان سخت افزاری صورت گرفته در گذشته برای احیای دریاچه اورمیه و هزینه اعتباری آن از صندوق توسعه ملی، نیازمند توجه دولت سیزدهم برای بهره برداری از این طرح‌ است تا تراز نگین آبی آذربایجان سالانه نزدیک به یک متر افزایش پیدا کند.
اما همانطور که امروز قابل لمس است حساسیت مثبت ایجاد شده در کنار هزینه چند هزار میلیارد ریالی برای احیای دریاچه اورمیه کافی نبوده است؛ تاخیر چند ساله در افتتاح طرح‌های انتقال آب به دریاچه اورمیه سبب شده تا طی سال جاری تراز دریاچه اورمیه به طور چشمگیری کاهش یابد و موجی از انتقادات درست یا اشتباه را به نوع مدیریت احیای نگین آبی آذربایجان وارد کند!
هرچند طرح‌های مهم و چند هزار میلیاردی انتقال آب به دریاچه اورمیه تقریباً به اتمام رسیده و آماده بهره برداری هستند اما رصد فضای مجازی نشان می‌دهد که تسریع در بهره برداری از این پروژه‌های مهم علاوه بر جان بخشیدن دوباره به پیکره دریاچه اورمیه موجی از امید نسبت به نظام و تعهد مسئولان در برابر مطالبات عمومی را ایجاد خواهد کرد.

▪️از سرگیری تکمیل سدها خشک شدن دریاچه اورمیه را در پی خواهد داشت

در حالی‌ که کارشناسان حوزه آب دلایل متعددی از جمله خشکسالی، احداث اتوبان روی دریاچه، احداث بی‌رویه سد و استفاده بی‌رویه از منابع آب حوضه آبریز دریاچه را به‌عنوان علل خشک شدن دریاچه ارومیه عنوان کردند که برخی دیگر از کارشناسان سدسازی را در خشک شدن دریاچه بی‌تاثیر می‌دانستند.
یک کارشناس آب ضمن انتقاد از اجرای هرگونه عملیات سدسازی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه معتقد است: تلاش برخی مسئولان برای اجرا و تکمیل سد نازلو و سایر سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حالی است که ستاد احیای دریاچه اورمیه مدتی است که عملاً فعالیتی ندارد!
محسن موسوی خوانساری با اشاره به اینکه در سال ۹۲ و در بدو تشکیل ستاد احیای دریاچه اورمیه ۳۳ سد مطالعاتی و هفت سد اجرایی با ظرفیت یک میلیارد ۳۰۰ میلیون متر مکعب با دستور هیات دولت متوقف شد افزود: از آن زمان تاکنون مطالعه و اجرای طرح‌های سدسازی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه ممنوع بود اما متاسفانه در غیبت ستاد احیای دریاچه، برخی مسئولان در تلاش برای اجرایی کردن احداث سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز این دریاچه هستند.
وی با بیان اینکه قرار بود حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ متر مکعب از هفت میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر حوضه دریاچه اورمیه به احیای این دریاچه اختصاص یابد درباره ‌پیامدهای تکمیل سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز دریاچه اورمیه از جمله سد نازلو خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه حجم این سدها بیش از مقدار آب تجدیدپذیر مصرفی خواهد بود از این رو تکمیل آن‌ها باعث افزایش سطح زیرکشت و قطع جریانات آبی به دریاچه اورمیه به میزان بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب در سال خواهد شد و این امر خشک شدن دریاچه اورمیه را در پی دارد.

▪️هم اکنون بخش جنوبی جزایر اشک و کبودان در شرف خشک شدن هستند!

معاون فنی حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به وضعیت بحرانی دریاچه اورمیه گفت: سطح تراز دریاچه اورمیه در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته ۶۲ سانتیمتر کاهش یافته است.
حجت جباری با بیان اینکه وسعت دریاچه اورمیه نیز در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته یک هزار و ۲۶۲ کیلومتر مربع کاهش نشان می‌دهد افزود: حجم آب موجود دریاچه نیز دو میلیارد مترمکعب کاهش داشته که نشان دهنده وضعیت بحرانی دریاچه است!
وی خشکسالی و عدم تحقق حق آبه مورد نیاز دریاچه اورمیه را از مهمترین عوامل بحرانی شدن مجدد دریاچه اورمیه دانست و ادامه داد: هم اکنون بخش جنوبی جزایر اشک و کبودان در شرف خشک شدن هستند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی اضافه کرد: امسال به دلیل کاهش بارش‌ها و روان آب‌ها، تأمین حق آبه دریاچه اورمیه با مشکل مواجه شده، هرچند که محیط زیست مکاتبات لازم را انجام داده ولی تاکنون رهاسازی حق آبه این دریاچه مقدور نشده است.
وی یادآور شد: میزان بارندگی نسبت به بلندمدت ۱۸ درصد و سال گذشته ۲۲ درصد در حوضه آبریز دریاچه اورمیه کاهش دارد که حیات دریاچه را به مخاطره انداخته است لذا با وجود کاهش بارش‌ها، کشاورزان و بهره برداران حوضه دریاچه اورمیه همچنان در حال مصرف بی رویه آب بوده و کاهشی در این زمینه رخ نداده است.

▪️پس از ستاد احیای دریاچه اورمیه نوبت به مرکز آینده پژوهی دریاچه رسید!

در حالی بعضی از نمایندگان مجلس و برخی مسئولان استانی بیش از یک سال و به عناوین مختلف به‌ دنبال اجرا و تکمیل ‌پروژه‌های سد سازی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه بودند که نه تنها حق‌آبه این دریاچه کامل ‌پرداخت نشده بلکه به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی تراز آن ۶۲ سانتی‌متر و وسعت آن ۱۵۴۶ کیلومتر مربع نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است.
هرچند انتقادات زیادی به ستاد احیای دریاچه اورمیه مبنی بر عدم موفقیت در احیای این دریاچه علی‌رغم هزینه‌کرد ۱۵ هزار میلیارد تومانی این ستاد طی ۸ سال گذشته همچنین اجرای طرح انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه اورمیه علی‌رغم مخالفت بسیاری از کارشناسان وارد است اما به‌نظر می‌رسد که از سرگیری طرح‌ها رمق و جانی برای بزرگترین دریاچه شور خاورمیانه باقی نمی‌گذارد!
پس از شکست ایده ستاد احیای دریاچه اورمیه، اینک مرکز آینده پژوهی دریاچه اورمیه در یک‌ هزار و ۳۰۰ متر مربع در محل محیط بانی رشکان اورمیه با محدوده ۲۵ هکتاری احداث شده است.
تاکنون ۶۰ میلیارد ریال برای این مرکز هزینه شده و حدود ۳۰ میلیارد ریال دیگر برای اتمام کامل آن مورد نیاز است.
این مرکز در راستای پیگیری اهداف ستاد احیای دریاچه اورمیه و پایش پروژه های احیای دریاچه، هماهنگی دستگاه های اجرایی در احیای دریاچه ارومیه، مطالعات پیش بینی آینده دریاچه و برنامه ریزی جهت راهبری آن احداث شده است.
بدین ترتیب، سازمان حفاظت محیط زیست در حالی در انتظار سکاندار جدید نگین آذربایجان است که زمزمه‌ها و تلاش‌هایی برای اجرا و تکمیل پروژه‌های سدهای نیمه ساخت حوضه دریاچه ارومیه مطرح شده است که تبعاتی به همراه خواهد داشت!