عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
عراقی ها روز یکشنبه در انتخابات پارلمانی که تعداد زیادی از احزاب و گروههای فعال آن را بایکوت کرده بودند، شرکت کرده ولی اشتراک جمعی رأی دهندگان خیلی کمتر از آن بود که تصور می رفت. در جریان پخش مصاحبه هایی که از مردم در شبکه های خبری و یا فضای مجازی دست به دست میشود، مشخص است که مردم اعتقاد خود را به اجرای سیستم دموکراتیک از دست داده و حتی حضور آمریکا از سال 2003 تا به امروز را نیز دلیل نابسامانیها، ترورها، ناامنیها و تنشهای قومی و مذهبی می دانند.
اما آنچه بیش از هر چیزی به صورت برجسته رخ می نماید، موفقیت حضور نخبگان احزاب و گروههای شیعه عراقی است که به عنوان قدرتمندترین بالهای سیاسی- نظامی در این انتخابات است. جنبش ائتلاف به رهبری مقتدی صدر به عنوان روحانی شیعه که مخالف همه دخالت های خارجی است توانسته است تعداد کرسیهای پارلمانی را افزایش داده و قدرت سیاسی آن بطور محسوسی قابل درک است. در این میان نوری المالکی، نخست وزیر اسبق عراق نیز که ائتلاف گروههای شیعه دیگری را رهبری میکند، توانسته است در ردیف دوم صاحبان اکثریت کرسیهای پارلمانی باشد. طبیعتاً در این میان گروه های شیعه دیگری مثل حشدالشعبی که پیشتر از قدرت و حاکمیت بر مجلس عراق برخوردار بودند این بار با کاهش آراء مواجه شده اند.
مقامات عراقی، دیپلمات ها و تحلیلگران خارجی چنین ارزیابی می کنند که تغییرات محسوس در توازن قدرت نه تنها در عراق که حتی در خاورمیانه در سطح وسیع ایجاد نخواهد شد و احزاب قدرتمند و شناخته شده باز بازیگران اصلی صحنه سیاست عراق خواهند بود. اما نتیجه کنونی انتخابات برای عراقی ها می تواند به این معنی باشد که رهبر سابق شورش و اسلامگرای محافظه کار می تواند قدرت خود را بر دولت افزایش دهد و چالشهای جدی در شرایط آتی فراهم بیاورد.
ناگفته نماند که این بار بر خلاف سایر مراحل انتخاباتی تبلیغات بیشتر بود و حتی از بلندگوهای مساجد مردم را پیوسته برای انتخابات دعوت می کردند ولی با این حال مشارکت مردم کاهش چشمگیری داشته است. هر چند میزان مشارکت 41درصد بوده و کمترین آمار در طول دوران بعد از سقوط رژیم دیکتاتور صدام حسین محسوب میشود ولی شهر صدر از استان بغداد بیشترین آرای لازم را در صندوقهای متعلق به ائتلاف مقتدی صدر کسب کرد. جالب این است که بر اساس خبرهای منتشر شده در سایتهای خبری خبرگزاریهای رسمی مشخص است که این بار حضور جوانان عراقی آزمون جدیدی را پیش روی سپهر سیاسی عراق متصور ساخته است. حتی تحلیلگر بی بی سی در ارائه گزارش خود در بی بی سی نیوز به صراحت به این نکته اشاره دارد که زمان حرکت لوکوموتیو جنبش صدر فرا رسیده است.
آنچه در رابطه با کاهش میزان مشارکت مردم در انتخابات میتواند دخیل باشد به نظر میرسد تصویب قانون جدیدی است که چند ماه پیش برای کمک به نامزدهای مستقل طراحی شد و دولت الکاظمی انتخابات پیش از موعد را برنامه ریزی کرد. مردم در واکنش به این مصوبه و اعتراضات گسترده ضد دولتی که دو سال پیش اتفاق افتاد، نسبت به مشارکت خود در تصمیم گیری سیاسی مأیوس شدند. وجود فساد سیاسی، آرزوی ایجاد شرایط بهتر برای اشتغال زایی، کوتاه کردن دست نیروهای نیابتی کشورهای رقیب در عراق و ناامیدی از نمایندگان احزاب در صحنه سیاسی در طول سالهای گذشته موجب شده است که جوانان رویکردی جدید داشته و فضا را برای نامزدهای مستقل باز کنند. بطوریکه شاهد هستیم خالد سلطان هاشم فرزند وزیر دفاع زمان صدام در انتخابات پیروز شده و وارد مجلس میشود. برخی از شرکت کنندگان نیز در مصاحبه های پخش شده از کانالهای تلویزیونی عراق نشان میدهد که نسبت به پنجمین مرحله انتخاباتی عراق بعد از سال 2003 امیدوار هستند و انتظار بهبود قابل توجهی در مسایل اقتصادی- سیاسی- اجتماعی را دارند.
شایان ذکر است که 167 حزب و بیش از 3200 نامزد برای کسب 329 کرسی مجلس رقابت داشتند که بر اساس اعلام نظر کمیسیون انتخابات عراق در روز دوشنبه بار دیگر احزاب شیعی بیشترین کرسی را از آن خود کرده اند. با این اوصاف هادی العامری، دومین جناح صاحب کرسی در مجلس با تنزل شدید نمایندگان در مجلس مواجه شده و حیدرالعبادی، نخست وزیر سابق عراق دیروز سه شنبه نسبت به نتایج انتخابات اعتراض کرده و طی بیانیه ای آن را مهندسی شده دانستند.
گفتنی است که مصطفی الکاظمی نخست وزیر کنونی عراق که به دلیل غرب گرا بودن از سوی هیچ حزبی مورد حمایت قرار نمیگیرد، اگر نتایج انتخابات مخدوش شده اعلام گردد بار دیگر برای چند مدتی در صدر قدرت خواهد بود. در همین حال کردهای عراقی در منطقه خودمختار کردستان از احزاب خودشان دفاع کرده و نسبت آرای آنها تغییر محسوسی نداشته است.
باید یاد آور شد که عراق نسبت به سالهای قبل ایمن تر است و فرقه گرایی نیز کاهش یافته است. از زمانی که عراق با کمک نیروهای ائتلافی شیعی توانست وضعیت نامناسب را سر و سامان بدهد و رفتارهای وحشیانه داعش محکوم به شکست شد، انتظار میرفت که این بار نیروهای بسیج مردمی بار دیگر بیش از هر زمان موفق به حضور در مجلس عراق شوند ولی حوادث اتفاق افتاده در سالهای گذشته در بصره، نجف و سایر شهرها و فرافکنی مقصدانه علیه ایران و متهم کردن ایران به نفوذ در ساختار سیاسی عراق باعث شده است که جوانان این بار به زعم خودشان که افق جدیدی را آغاز خواهند کرد بر خلاف انتظارات رأی داده اند. غافل از اینکه فساد عمومی و سوء مدیریت در ساختار سیاسی موجب آشفتگی در انتظام سیاسی- اجتماعی- اقتصادی شده و امروز چندین میلیون عراقی بیکار بمانند و یا از امکانات لازم بهداشتی و آموزشی محروم گردند.
آنچه به عنوان حقیقت محض است و نمیتوان انکار کرد، اینکه عراق صحنه نفوذ دولتهای خارجی و رقابت قدرت آنها در سراسر عراق است. ایالات متحده، کشورهای عربی خلیج فارس و رژیم اسرائیل از یک سو و کشورمان برای تثبیت مواضع خود در راستای تحقق سیاستهای راهبردیش از سوی دیگر در عراق با هم رقابت می کنند. بی تردید عراق سنگر مطمئن برای ایران است که خطرات نفوذ رژیم صهیونیستی و یا نیروهای نیابتی آنها را مسدود کند. از سوی دیگر عراق دریچه ای برای حمایت از نیروهای طرفدار تهران در سوریه و لبنان است. بعد از شهادت قاسم سلیمانی در عراق به همراه مهندس ابومهدی در فرودگاه عراق حمایتهای مردمی از جریان همبستگی تهران- بغداد اوج گرفت و بر همین اساس بود که نیروهای آمریکایی بعد از مدتها و به ویژه حادثه پایگاه الاسد، حاضر به کاهش و خروج نیروهایشان از عراق شدند. اما نتیجه انتخابات اعلام شده را باید به درستی تشریح و تحلیل کرد که چرا با وجود چنین روحی، میزان محبوبیت و نفوذ نامزدهای نیروهای ائتلافی و نیابتی کاهش یافته است؟
