“عصرآزادی” از وضعیت آشفته تولید گندم و تاثیر آن بر محصولات غذایی کشور گزارش می دهد؛ چالش گندم ایران در ماراتُن جهانی
یک کارشناس کشاورزی می گوید به دلیل اهمیت منابع آبی نباید اصراری در تولید گندم در تمام مناطق کشور وجود داشته باشد!
📌 عصر آزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
با وجود چند سال خودکفایی و بی نیازی از واردات گندم اما، وقوع خشکسالی شدید و گرانی نهاده های تولید محصولات کشاورزی طی دو سال اخیر مجدداً پای گندم های وارداتی را به کشورمان باز کرد زیرا با حذف ارز ترجیحی و افزایش چند برابری قیمت نهاده ها، بسیاری از کشاورزان توان خرید کود، بذر و سموم را نداشتند و این امر عملکرد در واحد سطح را تحت تاثیر قرار داد.
این در حالی است که بسیاری از دست اندرکاران بخش کشاورزی براین باورند که با مساعد بودن شرایط تولید و قیمت منطقی نهاده ها، از دو میلیون هکتار اراضی آبی می‌توان ۱۰ میلیون تُن گندم تولید کرد که با این وجود دیگر نیازی به تامین گندم از آن سوی مرزها و خروج ارز از کشور نیست!
در حقیقت، با اجرای حذف ارز ترجیحی و واقعی شدن قیمت ارز دیگر واردات گندم صرفه اقتصادی ندارد و با این وجود نیاز است در زمینه زیر ساخت ها سرمایه گذاری بیشتری صورت گیرد تا گندم مورد نیاز از تولید داخل تامین گردد!
▪️به دلیل قیمت تمام شده بالای محصولات کشاورزی توان رقابت جهانی وجود ندارد!
یکی از بزرگترین معضلات بخش کشاورزی، تولید با هزینه‌های بالاست یعنی کشاورزان محصول خود را تولید میکنند اما از آنجا‌یی که قیمت تمام شده بالایی دارند نمی‌توانند در بازارهای جهانی رقابت کنند.
علت بالا بودن هزینه‌های تولید عمدتاً مربوط به عملکرد پایین است یعنی زمانی که میزان تولید کشاورزان نمونه با کشاورزان عادی را مقایسه می‌کنیم این حقیقت را متوجه می‌شویم که تفاوت چند برابری وجود دارد و اگر این کشاورزان معمولی هم بتوانند سطح تولید را افزایش دهند، هزینه‌ها سرشکن خواهد شد به طوری که عمده کاهش عملکرد بستگی به نوع بذر و عملیات کشاورزی که صورت می‌گیرد، دارد.
در این خصوص مسئولان امر مکرر اعلام کردند ۹۷ درصد در تولید بذر خودکفا هستیم اما دو اشکال عمده در این میان وجود دارد؛ نخست اینکه بیش از ۹۰ درصد بذر سبزی و صیفی را هنوز وابسته‌ایم و دوم اینکه، اگرچه بذر مناسب هم در کشور وجود داشته باشد اما همچنان به دلیل جزیره‌ای کار کردن بخش تحقیقات با بخش کشاورزی، ارتباط کاملی بین این دو بخش وجود ندارد و بسیاری از امور تحقیقاتی از سوی کشاورزان اجرایی نمی‌شود!
مسئله دوم که باعث بالا رفتن هزینه‌های تولید می‌شود، خُرد بودن اراضی کشور است که امکان انجام مکانیزاسیون کشاورزی را نمی‌دهد، بنابراین هزینه‌ها افزایش می‌یابد و دلیل سوم، اجرایی نشدن شرکت‌های سهامی زراعی به‌صورت کامل در بخش کشاورزی است که این بخش امکان چانه‌زنی ندارد.
در این میان کارشناسان معتقدند که وزارت جهاد کشاورزی در دوره‌های مختلف، برنامه دقیق و کارشناسی شده برای خودکفایی در کالاهای اساسی نداشته و تنها ابزار حمایتی این مجموعه برای افزایش تولید، افزایش بی رویه قیمت‌های خرید تضمینی است.
به اعتقاد آنها، زیرساخت‌های بخش کشاورزی ایرادات و نواقص زیادی دارد ضمن اینکه مفهوم خودکفایی به این صورتی که مسئولان وزارت عنوان میکنند نیست و در معنی و مفهوم واقعی کلمه، کشور هیچگاه در هیچ محصول استراتژیکی خودکفا نبوده است!
▪️سال بعد به یکی از بزرگترین واردکنندگان گندم جهان تبدیل می شویم!
یک کارشناس کشاورزی گفت: با توجه به اینکه کشور با بحران آب مواجه است نباید دولت به دنبال خودکفایی در برخی از محصولات کشاورزی همچون گندم باشد!
شاهرخ ظهیری افزود: آنچه ما در عمل می بینیم این است که خودکفایی در گندم عملاً غیرممکن می باشد، درست است که یک سال کشور از نظر بارندگی با سال آبی خوبی رو به رو می شود ولی در مقابل، ایران در شرایط خشکسالی قرار داشته و در این شرایط خودکفایی معنی ندارد!
وی ادامه داد: با یک نگاه عمیق تر مشاهده می کنیم که یک سال دولت جشن خودکفایی گندم را می گیرد و سال بعد به یکی از بزرگترین واردکنندگان گندم در سطح جهان تبدیل می شویم، اتفاقی که سال هاست شاهد آن هستیم!
ظهیری با بیان اینکه دولت نباید روی تولید گندم تعصب داشته باشد و ضرورتی در خودکفایی آن هم وجود ندارد اضافه کرد: اگرچه گندم کالای استراتژیک است ولی منابع آب کشور از اهمیت بسیار حیاتی تری برخوردار هستند و لذا نباید اصراری در تولید گندم در همه مناطق کشور وجود داشته باشد!
وی تاکید کرد: اگر مناطقی از کشورمان آب به اندازه کافی دارند کشت گندم منطقی است اما اگر این موضوع نیست نباید به نوعی برخورد کرد که کشاورزان به سمت کِشت گندم بروند زیرا در گندم نمی توانیم خودکفا باشیم و بیشتر گندم کشاورزی ایران به صورت دیم است و نه آبیاری و ما که با کمبود آب رو به رو هستیم نمی توانیم ادعایی روی تامین ذخایر گندم داشته باشیم البته ممکن است یک یا چند سال این اتفاق بیفتد ولی بعد باز می بینیم که مجبور به واردات می شویم.
پیشکسوت صنعت غذایی کشور با اشاره به اینکه به حمایت از کشاورزان و خرید تضمینی گندم از آنها معتقد هستم یادآور شد: این امر باید با قیمت بسیار بالاتر از قیمت جهانی نباشد زیرا فسادزا بوده و باعث بروز تقلب می شود به طوری که شاهد هستیم که برخی ها گندم را وارد کرده و بعد با قیمت بالاتر به دولت می فروشند و این تنها به دلیل دو نرخی بودن قیمت آن است!
▪️رانت خواران از به هم ریختگی‌های مدیریتی کلان کشور سوءاستفاده میکنند!
یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در خصوص راهکارهای خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک گفت: خودکفایی در تولید کالاهای اساسی امری ضروری است و باید بتوانیم مایحتاج غذایی کشور را تولید کنیم اما در تولید برخی از این محصولات از نظر اقلیم و منابع آبی دارای محدودیت‌هایی هستیم.
غلامرضا نوری قزلجه با تاکید بر لزوم تولید روغن مورد نیاز کشور گفت: میزان تولید داخلی روغن در شرایط فعلی قابل قبول نیست، سیاستگذاری‌ها در این زمینه باید به گونه‌ای باشد که سطح زیر کشت دانه‌های روغنی افزایش یابد.
وی عدم خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک را ناشی از سوءمدیریت، محدودیت های اقلیمی و منابع دانست و افزود: این عوامل موجب شده عمده واردات کشور در بخش کشاورزی مربوط به روغن و شکر باشد و در تامین نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی هم باید برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد تا بخشی از این کمبودها از طریق کشت ذرت و سویا در کشور تامین شود.
نوری با بیان اینکه برای دستیابی به خودکفایی در تولید محصولات مهم و اساسی نمی‌توان محدودیت‌های اقلیمی را تغییر داد اضافه کرد: شرکت‌های دانش بنیان با اصلاح نباتات و اصلاح روش های تولید محصولات کشاورزی می‌توانند گامی مهم برای خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی بردارند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با بیان اینکه خودکفایی کامل در زمینه تامین کالاهای استراتژیک در کوتاه مدت قابل تحقق نیست یادآور شد: توقع نداریم که دولت در کوتاه مدت ۱۰۰ درصد در تولید محصولات استراتژیک به خودکفایی دست یابد اما افزایش ۲۵ تا ۳۵ درصدی تولید محصولات استراتژیک در کوتاه مدت اقدامی اساسی و مهم است.
وی با اشاره به مافیای پشت پرده عدم خودکفایی در تولید کالاهای استراتژیک گفت: شاید مافیا برای وضعیت موجود کیسه دوخته باشد اما نمی‌تواند در سیاستگذاریهای کلان کشت و تنظیم بازار دخالت کند لذا رانت خواران گاهی از به هم ریختگی‌های مدیریتی کشور سوءاستفاده میکنند که اگر سیاستگذاریهای حاکمیت در این زمینه تقویت شود نمی‌توانند به اهداف خود دست یابند!
▪️با اصلاح قیمت‌های محصولات کشاورزی قاچاق گندم از کشور رو به کاهش است!
تولید گندم مهم‌ترین بخش زراعت و اقتصاد کشاورزی است که همه کشورها متناسب با مزیت‌های طبیعی و نسبی تلاش میکنند جدی‌ترین و دقیق‌ترین حمایت را از تولید این محصول پراهمیت به انجام رسانند تا رُکن مهم امنیت غذایی کشورشان حفظ گردد.
در تولید محصولات کشاورزی از جمله گندم مسائلی همچون میزان بارش، قیمت‌گذاری محصول تولیدی و استقبال کشاورزان از کِشت تاثیرگذار است، به همین دلیل سرمازدگی در اوایل فصل کِشت، نرخ تعیین شده غیرمنطقی خرید تضمینی گندم و خشکسالی های اخیر سبب کاهش تولید گندم کشور در سال جاری شده است.
از سوی دیگر، قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله کود، سم و آفت‌کش نیز تا ۷۰۰ درصد گران‌تر شده که دلیل اصلی آن حذف ارز ترجیحی بوده است، به همین دلیل بسیاری از کشاورزان در سال زراعی گذشته نتوانستند در مزارع خود از کود‌های فسفاته و پتاسه که در عملکرد تولید تاثیر زیادی دارد، استفاده کنند.
در سال جاری مجموع این عوامل باعث شد تولید گندم کشورمان با ۳۰ درصد کاهش نسبت به سال گذشته روبه‌رو شود، این در حالی است که کشورمان اراضی کافی و آب مورد نیاز کشاورزان برای خودکفایی در تولید گندم را دارد، اما سوء مدیریت در بخش کشاورزی، استفاده از اراضی و آب برای کشاورزی را با مشکل مواجه جدی کرده است که باید چاره ای برای آن اندیشیده شود.
این روزها به واسطه خشکسالی های جهانی تولید گندم روند کاهشی دارد بنابراین برخی کشورها هستند که به دلیل این وضعیت آشفته بازار، دلالی و واسطه‌گری بین‌المللی میکنند و جنس را گران میکنند یا گروکشی انجام می‌دهند؛ بنابراین ایران به دلیل تحریم‌ها در بحث تأمین گندم می‌تواند با چالش روبرو شود.
کارشناسان هم می گویند گندم قاچاق نمی‌شود بلکه فرآورده‌های تولید شده از گندم یارانه‌ای تاکنون به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شد که با اصلاح قیمت‌ها این موضوع کمتر اتفاق می‌افتد و ضرورت دارد تا حقوق مصرف کنندگان محصولات منشعب از گندم پاس داشته شود!
