عصرآزادی آنلاین/ دكتر قدير گلكاريان
در شرایطی که نگرانی از شرایط بد اقتصادی همه کشورها را در بر گرفته است، بیم از گرسنگی و کمبود مواد غذایی نیز غالب کشورهای وارد کننده غلات را درگیر خود کرده است. در این میان نگاهها به تحولات موجود در جنگ میان اوکراین و روسیه معطوف است. در هفته ای که گذشت به نظر میرسد پیشرفت بالقوه ای در حل بحران غلات رخ داده و اولین آشتی قابل توجه بین اوکراین و روسیه در زمینه تأمین مواد غذایی از منشأ اوکراین به سایر کشورها نمود عینی یافته است. این نخستین رویکرد مثبت میان روسیه و اوکراین است که از آغاز تهاجم تقریباً پنج ماهه دیده میشود. اما هنوز نفسها در سینه ها حبس شده است و نمیتوان به وعده های روسیه چندان دلخوش کرد. زیرا روسیه در طی سالهای گذشته تا به امروز دیده شده است که بازی را تحت شرایط موجود ادامه میدهد و وعده هایی را که میدهد به دلایلی و با توجیهاتی تغییر می یابد. با اینحال، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد تاکید کرده است که “ما همچنان به حسن نیت و تعهد زیادی از سوی روسیه نیاز داریم.”
گفتنی است که این تحولات در سایه برگزاری نشستی بوده است که در استانبول برگزار شد. خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه، پس از نشست چهارجانبه اوکراین، روسیه، ترکیه و سازمان ملل که روز چهارشنبه در استانبول برگزار شد، برخی پیشرفت‌ها را برای صادرات مطمئن غلات اوکراینی اعلام کرد و بدین ترتیب بارقه امید نادری ظاهر شد. آکار گفت که کیف و مسکو بر سر یک سری مسائل فنی اساسی، از جمله ایجاد یک مرکز هماهنگی در استانبول، “بر سر اصل” توافق کرده اند. بررسی های امنیتی مشترک در نقاط ورودی و خروجی کشتی ها و تضمین ایمنی دریایی در مسیرهای کشتیرانی از جمله این توافقات است. وی افزود که طرفین قرار است هفته آینده (یعنی این هفته) در دومین گفت‌وگو با یکدیگر “تفاهم نامه” امضا کنند. با این حال، او از ارائه جزئیات در مورد موانع اصلی، از جمله درخواست حیاتی اوکراین برای تضمین های امنیتی شخص ثالث در برابر حملات احتمالی روسیه در سواحل خودداری کرد.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین هم بر این نکته تاکید کرده و در مورد پیشرفت ها اظهار نظر نه چندان قطعی بیان داشت و با لحنی محتاطانه و در عین حال خوش بینانه در حساب کاربری رسمی خود در تلگرام نوشت: “اگر بتوانیم تهدید روسیه برای کشتیرانی در دریای سیاه را از بین ببریم، شدت بحران جهانی غذا از بین خواهد رفت و یا کاهش خواهد یافت. هیأت اوکراینی به من اطلاع داده است که پیشرفت هایی وجود دارد. در روزهای آینده درباره جزئیات با دبیرکل سازمان ملل به توافق خواهیم رسید.” تمام اینها بازار مواد غذایی را تحت تأثیر قرار داده است و هنوز تفاهم نامه امضاء نشده، خیلی از اقلام مواد غذایی، مواد اولیه در تولید محصولات غذایی، حتی مواد معدنی با کاهش قیمت نسبی همراه شده است. دستیابی به موفقیت در مناقشه برای تلاش های جامعه بین المللی برای جلوگیری از یک بحران جهانی غذایی در آینده حیاتی است. جدا از بیش از 35 کشور در سراسر جهان که به صادرات غلات اوکراین وابسته هستند، غلات اوکراینی یکی از ستون های اصلی برنامه کمک غذایی سازمان ملل برای جوامع فقیر در سراسر جهان، به ویژه آفریقا به شمار میرود.
این موضوع احتمالاً یکی از موضوعات اصلی در مذاکرات آتی بین رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه است که قرار است روز سه شنبه در تهران برگزار شود. همانطور که خبرگزاریهای رسمی داخل کشور و بین المللی اعلام کرده اند، روز سه شنبه این هفته پوتین و اردوغان به تهران سفر کرده و چنین ترافیک دیپلماتیک در رده رهبران در دولت ابراهیم رئیسی نخستین بار است که اتفاق می افتد.
ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان علاوه بر اینکه مسایل اوکراین را مورد توجه قرار خواهند داد، پیرو مذاکرات آستانه که در طی سالهای گذشته به دلیل بروز پاندمی کرونا به تأخیر و یا تعویق افتاده بود، سازوکاری سه جانبه بین ایران، روسیه و ترکیه برای یافتن راه حلی سیاسی برای جنگ داخلی سوریه پیدا خواهند کرد و دیدارشان زمینه ساز کمرنگ شدن خیلی از شایعات مطرح شده در هفته های گذشته خواهد شد. برخی از نشریات و یا اتاقهای فکر در داخل کشور و یا خارج از ایران چنین وانمود می کردند که ترکیه بدون توجه به خاستگاه ایران و یا منافع همسایه مهم خود وارد سوریه شده و برخی از مواضع حساس و مورد توجه ایران را مورد تهاجم قرار خواهد داد و بدین ترتیب فضای التهاب آمیز تصنعی را ایجاد کرده بودند که گویا ترکیه با ایران سر مناقشه جدی دارد. اما سفر اردوغان به تهران و همسانی دیدار پوتین از کشورمان نشان از این دارد که سیاست عاقلانه همیشه نقطه بطلان ذهنیتهای منفی و شومی است که میخواهند به نحوی کشورمان را با همسایگانش دارای مناقشه و مشاجره نشان دهند. اردوغان، پوتین و ابراهیم رئیسی، در بحبوحه تهدید تداوم یافته ترکیه مبنی بر عملیات نظامی جدید علیه گروه های کرد سوری، درباره سوریه گفتگو خواهند کرد و در رابطه با تحولات اوکراین نیز دیدگاههای خودشان را با پوتین در میان خواهند گذاشت.
البته ذکر این نکته نیز خالی از لطف نخواهد بود که فقدان چراغ سبز از سوی روسیه و ایالات متحده به آنکارا در رابطه با اجرای طرحهای عملیاتی جدید در شمال سوریه، دلیلی بر منطق گرایی شده است. امید که روشن بینی و واقع گرایی سیاسی در بین رهبران کشورهای منطقه ای همیشه تداوم داشته باشند که نیاز انکار ناپذیر شرایط کنونی است.
