فراموش شدگان نفس گیر

یک کارشناس می گوید برای اسقاط خودرو‌های فرسوده باید گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی خودرو‌های داخلی در مجلس و دولت به تصویب برسد تا خودرو‌ها استاندارد شوند!

 

?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

فصل سرما از نظر طبیعت اقلیم شناسی، بستر ساز افزایش غلظت آلاینده‌هاست که جوّ سرد و خشک هوا را پایدار کرده و سیستم اتمسفری آن، تازه مسئولان را به این فکر می‌اندازد که مشکلات بسیاری در حوزه‌ آلودگی داریم و جلسات بی نتیجه برگزار می شود.

خودروهای فرسوده سواری با سیستم کاربراتور و خودروهای سنگین دیزلی نقش بسزایی در افزایش آلودگی هوا دارند اما متاسفانه تاکنون در خصوص اسقاط این نوع خودروها تصمیم موثری گرفته نشده است به طوری که با وجود ۶.۵ میلیون دستگاه اتومبیل سواری فرسوده در سطح کشور فقط ۲۹ هزار دستگاه از این خودروها در سال ۱۴۰۰ از رده خارج شده اند!

به گفته کارشناسان، یکی از دلایل سرعت پایین فرآیند اسقاط خودروهای فرسوده، افزایش شدید نرخ خودرو در سال‌های اخیر و پایین بودن مبلغ تسهیلات اسقاط است و بخشی دیگر نیز در جلوگیری از واردات خودرو در چند سال گذشته ریشه دارد زیرا در گذشته تصویب شده بود که به ازای هر خوردروی وارداتی باید بسته به حجم موتور، سه خودروی فرسوده اسقاط شود اما متوقف کردن واردات خودرو عملاً باعث از کار افتادن این مصوبه شد و آمار اسقاط خودروهای فرسوده را به شدت پایین آورد.

برآوردها نشان می‌دهد نهادهای مختلف در سال ۱۴۰۲ برای عمل به تکالیف مربوط به قانون هوای پاک، در مجموع به بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار ریالی به علاوه ۳ میلیارد دلار دیگر اعتبار ارزی نیاز دارند و با حرکت لاک پُشتی فعلی معلوم نیست تحقق اوتِ out خودروهای فرسوده چند سال دیگر به طول انجامد…

▪️مسئله اول

سال‌هاست که قضیه آلودگی هوا به یکی از اساسی‌ترین معضلات محیط زیستی و بهداشتی کلانشهرهای کشور تبدیل شده و با وجود تصویب قوانین و مقررات بسیار زیاد برای مبارزه با این پدیده در دهه‌های گذشته، این معضل معمولاً سال به سال تشدید می‌شود چرا که اغلب مفاد قانونی تصویب شده برای حل مشکل آلودگی هوا به دلیل‌ عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز و عدم وجود اراده لازم برای مقابله با این پدیده، روی زمین مانده است.

با این اوصاف موضوع آلودگی هوا امسال نیز در فصل پاییز و زمستان کلانشهرهای کشور تکرار می شود و از چند هفته‌ پیش، ساکنین تهران، اصفهان، تبریز، اراک، کرج و اهواز ناچار هستند به آسمان خاکستری شهرهای خود نگاه کرده و هوای کثیف را وارد ریه‌های خود نمایند.

در حالی که آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران به یک بحران انسانی تبدیل شده و خودروهای فرسوده سبک و سنگین نقش محوری در این تراژدی دارند اما به نظر می‌رسد اسقاط خودروهای فرسوده قبل از مدل ۸۵ در اولویت برنامه‌های دولت قرار ندارد و دلیل اصلی آن نیز بی‌پولی دولت است.

در حال حاضر وسایل نقلیه متحرک بیش ‌از ۷۰ درصد در آلودگی هوا نقش دارند و خودروهای فرسوده در کنار مازوت سوزی برخی نیروگاه ها از جمله در تبریز، یکی از بازیگران اصلی این تراژدی به شمار می‌روند و پس از گذشت سالها، هنوز هم در اجرای قوانین جاری برنامه ریزی مدونی صورت نگرفته است.

از سوی دیگر، خودروسازان هم معتقدند آنها متولی اسقاط نیستند و این، مقام اجرایی است که باید به موضوع اسقاط خودروهای فرسوده ورود کند، حتی واردکنندگان اتومبیل نیز به دلیل ممنوعیت واردات از سال ۹۷ در این خصوص اقدامی انجام نداده اند و من حیث المجموع می‌توان گفت در حال حاضر پروژه اسقاط خودرو به نوعی روی هواست و در جدال سیاستگذار با متولیان امر، این آلودگی هواست که به‌ خصوص در کلانشهر‌ها جولان می‌دهد و نفس شهروندان را تنگ می نماید!

▪️مسئله دوم

یک کارشناس آلودگی هوا درباره لزوم بازنگری مکانیزم اسقاط خودروهای فرسوده گفت: در حال حاضر ساز و کاری برای اسقاط خودرو وجود ندارد زیرا در گذشته یک نوع قانون وجود داشت که واردات و شماره‌گذاری خودرو‌های صفر کیلومتر منوط به ساز و کار اسقاط خودرو بود اما اکنون منتفی شده است.

یوسف رشیدی افزود: زمانی که واردات خودرو ممنوع شد عملاً اسقاط خودرو‌های فرسوده انجام نگردید و حتی مراکز اسقاطی که بر آنها کار و سرمایه گذاری شده بود هم تماماً تعطیل شدند چرا که هیچ ساز و کاری برای اسقاط خودرو‌های فرسوده یا بخش‌های اجرایی کشور دیده نشد!

وی درباره خارج شدن خودرو‌های فرسوده از چرخه مصرف با یک ذکر مثال اضافه کرد: فناوری خودرو‌های ما خیلی تغییر نمی‌کند، به عنوان نمونه جابجایی خودروی پژو ۲۰۶ فرسوده با پژو ۲۰۶ نو از نظر تکنولوژی موتور و غیره تفاوت چندانی ندارد در حالی که تبدیل به احسن کردن خودرو به این معناست که فناوری موتور خودرو و سیستم‌های کنترلی آن به‌ طور محسوسی ارتقا یابد که متاسفانه اینگونه نیست!

رشیدی درباره تاثیر اسقاط خودروهای سواری و سنگین بر کاهش آلودگی هوا تاکید کرد: با افزایش طول عمر خودرو، تاثیر آن بر آلودگی هوا بیشتر می‌شود، به‌ ویژه اینکه اگر کاتالیست خودرو را عوض نکنند ارتباط سِنّ موتور با آلودگی هوا بیشتر و بیشتر می‌شود.

او مهم‌ترین راهکار لازم برای اسقاط خودرو‌های فرسوده را گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی در خودرو‌های تولیدی داخل دانست و یادآور شد: مهم‌ترین کار برای اسقاط خودرو‌های فرسوده، تصویب گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی برای خودرو‌های تولیدی در مجلس و دولت است زیرا با این کار کسی نگران خراب شدن کاتالیست خودرو نیست، معاینه فنی خودرو‌ها وضع بهتری خواهد داشت و خودرو‌های استاندارد در سطح خیابان‌های کلانشهرها تردد می‌کنند که سالانه بر تعداد فرسوده های سواری و دیزلی افزوده می شود.

▪️مسئله آخر

هر سال با آغاز فصل سرما و بروز پدیده وارونگی هوا موسوم به اینورژن، تکاپو در خصوص عوامل ایجاد آلودگی‌ هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی کشور افزایش می‌یابد اما متأسفانه بعد از گذشت چند ماه و فرا رسیدن فصل بهار، به فراموشی سپرده می‌شود در حالی که دولت باید یک‌ بار برای همیشه موضوع آلودگی هوا، سیاست‌های کلی در خصوص توسعه حمل و نقل پایدار و تعیین تکلیف خودروهای فرسوده سواری و سنگین را حل و فصل نماید تا ضرر و زیان های وارده از این منظر ختم به خیر گردد!

در برخی کشورهای اروپایی و حتی عربی، خودروها معمولاً بعد از ۷ یا ۸ سال به نوعی از رده خارج شده و محصولاتی با استاندارد روز جهانی جای آنها را می‌گیرند لذا رعایت این موضوع سبب شده بیشتر کشورهای صاحب صنعت خودرو از بحران خودروهای فرسوده در امان بمانند زیرا خودروها قبل از اینکه به مرحله حاد آلایندگی و مصرف شدید سوخت برسند، از چرخه مصرف خارج می گردند.

اما متاسفانه در ایران خودروهایی وجود دارند که با عمر بیش از ۱۵ سال و حتی بیشتر از ۲۰ سال در جاده‌ها و خیابان‌های کلانشهرها تردد کرده و علاوه بر هدررفت سوخت، کلی آلایندگی نیز ایجاد می‌کنند کمااینکه برخی ها به نگهداری خودروهای کلاسیک بیش از ۳۰ یا ۴۰ ساله می پردازند که عدم استفاده روزانه از آنها بحثی جداگانه محسوب می گردد.

حال پرسش این است که با رسانه ای شدن دوباره مبحث اسقاط خودروهای فرسوده و اجرایی شدن این طرح آیا می‌توان به اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده سبک و سنگین امیدوار بود؟! کارشناسان معتقدند با توجه به بی‌پولی دولت، تصویب این طرح نیز نمی‌تواند چرخه اسقاط فرسوده‌ها را تکانی جدی بدهد زیرا جایگزینی فرسوده‌های سبک و سنگین نیاز به منابع مالی فراوان برای ترغیب مالکان این خودروها دارد.

بدین ترتیب، طبیعی است که وقتی دولت بودجه کافی برای ارائه تسهیلات به مالکان خودروهای سبک و سنگین فرسوده را نداشته باشد آنها نیز انگیزه لازم را برای اسقاط خودروهای خود نخواهند داشت و لذا مشخص است امیدواری به تحقق طرح اسقاط خودروهای فرسوده در سال آینده، شاید نوعی سراب باشد!