قانون هواساز نیست؟!

?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

مسئله آلودگی هوا ابعاد متعددی دارد که نمی‌توان صرفاً با داشتن یک رویکرد، آن را حل کرد لذا در هر دوره زمانی باید بر اساس شرایط موجود کشور، برای رفع این معضل اساسی برنامه ریزی کرد اما چون در سال‌های گذشته رویکرد کشور برای مبارزه با آلودگی هوا متناسب با شرایط روز به ویژه مشکلات اقتصادی گریبانگیر دولت تغییر داده نشده برای همین، کنترل این پدیده موفقیت آمیز نبوده است.

بزرگداشت ۲۹ دی ماه به عنوان “روز ملی هوای پاک” در حالی برگزار می‌شود که هوای آلوده رَمَق و جان بسیاری از شهروندان را گرفته است لذا کارشناسان ۱۰ درصد مرگ نوزادان زیر یک سال را مُنتسب به آلودگی هوا دانسته‌اند پس با این حساب، مسئولان نمی توانند هیچگونه اظهارنظری درباره این روز بر زبان جاری سازند تا زمانی که گام قابل محسوسی در راستای پیشگیری از آلودگی هوا بردارند.

کارشناسان برای رفع آلودگی هوا از مسائل فنی سخن می‌گویند؛ از اهمیت اصلاح استانداردهای سوخت در ایران و ارتقای سطح معاینه فنی خودروها گرفته تا گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی، اصلاح سوخت نیروگاه‌ها و کارخانجات برای کاهش میزان انتشار آلودگی از سوی این منابع آلاینده که متاسفانه تابحال تقریباً لاینحل مانده است.

نکته جالب توجه اینکه، قانون هوای پاک در سال ۹۶ تصویب شده و قرار بود به موارد مذکور سر و سامان دهد اما به گفته کارشناسان، در مجموع بیش از ۶۰ قانون، مصوبه، آیین‌نامه و بخشنامه درباره هوای پاک وجود دارد که پیشینه برخی از آنها حتی به قبل از انقلاب بازمی‌گردد ولی با وجود مقررات مربوط به هوای پاک شهروندان در شهرهای بزرگ کشور از هوای پاک محروم‌اند و معلوم نیست مشکل از کجاست…

▪️طرح اول

تنفس هوای پاک در روزهای سرد سال نه تنها در پایتخت، بلکه در بسیاری از کلانشهرهای کشور همچون مشهد، تبریز، کرج، اصفهان، شیراز، اهواز، قم و اراک به آرزوی شهروندان تبدیل شده‌ است به طوری که زندگی در این شرایط و تنفس انواع و اقسام آلاینده‌ها، آسیب‌های بعضاً جبران‌ ناپذیری را برای سلامت آنان در پی دارد.

از آغاز فصل پاییز که هوا رو به سرما می‌رود آلودگی به هوای کلانشهرهای ایران هجوم می‌آورد و نفس کشیدن را برای مردم دشوار می‌کند به طوری که طبق تعاریف ارائه شده در قانون هوای پاک، آلودگی هوا عبارت است از انتشار یک یا چند آلاینده اعم از آلاینده‌های جامد، مایع، گاز، پرتوهای یونساز و غیریونساز، بو و صدا در هوای آزاد، به‌ صورت طبیعی یا انسان ساخت، به مقدار و مدتی که کیفیت هوا را به‌ گونه‌ای تغییر دهد که برای سلامت انسان و موجودات زنده، فرآیندهای اکولوژیکی یا آثار و ابنیه زیان‌آور است و یا سبب از بین رفتن یا کاهش سطح رفاه عمومی شود که قابل لمس هستند.

در برخی روزها آلودگی هوا آنقدر شرایط را دشوار می‌کند که دستگاه‌های ذیربط به عنوان راهکار کوتاه‌ مدت به فکر تعطیلی ادارات، مدارس و گاهی دانشگاه‌ها می‌افتند در حالی که تعطیلی ادارات شامل حال همه نمی‌ شود و کارکنان برخی شرکت‌های خصوصی در روزهای خاکستری شهر نیز حضور پیدا می کنند که این موضوع در بلندمدت باعث ابتلای افراد به بیماری‌های قبلی و ریوی می‌شود و در آینده بار مضاعف هزینه‌های ناشی از چنین بیماری‌هایی را به سیستم سلامت کشور شاهد خواهیم بود چرا که در بلندمدت آسیب‌هایشان نمود پیدا خواهد کرد.

به گفته کارشناسان، مهمترین راهکار برای پیشگیری و کاهش خسارات جانی و مالی به شهروندان و کشور، نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی است که آن هم سالهاست در گیر و دار بوروکراسی های زائد درجا می زند.

▪️طرح دوم

یک پژوهشگر حوزه آلودگی هوا گفت: مراکز تحقیقاتی و اتاق‌های فکر مهم کشور از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس، باید به جای نوشتن توصیه‌ های کارشناسی به فکر برنامه ریزی برای اجرای راهکارهای عملیاتی در راستای مبارزه با آلودگی هوا باشند.

یوسف رشیدی ادامه داد: با توجه به مشکلات بودجه‌ای شدید دولت، ابتدا باید به فکر تدوین راهکارهای خودگردان کنترل آلودگی هوا و سپس اجرای این راهکارها به صورت آزمایشی باشیم و بعد هم وقتی به راهکارهایی عملیاتی بدون صرف هزینه مستقیم دولتی رسیدیم، تاثیر محسوس آن بر کاهش آلودگی هوا را شاهد خواهیم بود لذا این راهکارها باید به صورت قانون در مجلس تصویب شده و در نهایت به اجرای راهکارهای موثر، عملیاتی و خودگردان در سراسر کشور بپردازیم.

وی افزود: مسئله معیوب شدن کاتالیست خودروهای بنزینی و عدم تعویض آنها توسط رانندگان یکی از مشکلات اساسی است که باعث تشدید سطح آلایندگی این خودروها می‌شود به نحوی که در سال‌های اخیر این استاندارد ارتقا یافته و سازمان محیط زیست هم در زمان تولید روی رعایت این استانداردها از طرف خودروسازان نظارت دارد اما چون کاتالیست و کنیستر خودروها به مرور زمان فرسوده می‌شوند عملاً خودروهای بنزینی مدتی بعد از تولید، استاندارد آلایندگی خود را از دست می‌دهند.

رشیدی با تاکید بر لزوم در نظر گرفتن گارانتی مادام العمر برای تعویض کاتالیست خودروها توسط شرکت هوای خودروساز اضافه کرد: باید مقرراتی را تصویب کنیم که بر اساس آن خودروسازان موظف شوند که کاتالیست خودروها را به هر تعدادی که در طول عمر یک خودرو نیاز است، تا زمان فرسوده شدن یک خودرو گارانتی کنند تا رانندگان بتوانند هر زمان که نیاز شد، بدون صرف هزینه کاتالیست خودروی خود را تعویض کنند.

این پژوهشگر تاکید کرد: اگر معضل ترافیک کلانشهرها کنترل نشود، ارتقای سطح استاندارد آلایندگی خودروها عملاً نقش زیادی در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها نخواهد داشت.

▪️طرح آخر

امروزه نه بر اساس حدس و گمان، بلکه بر پایه تحقیقات پزشکی تأثیر مستقیم آلودگی هوا بر افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی و افزایش سکته‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی و همچنین نازایی و تولد کودکان نارس به‌اثبات رسیده است اما بازهم اجرای طرح‌های مختلف نتوانسته اند راهکاری برای حل این معضل در کلانشهرهای ایران باشند؛ قبلاً می توانستیم تنها به تغییرات آب‌ و هوایی امیدوار باشیم تا شاید وزش باد و بارش باران، اندکی از سیاهی آسمان کم کند که آنهم در سالهای اخیر و با خشک شدن دریاچه اورمیه و خشکسالی های اراضی به حد نگران کننده رسیده است و معلوم نیست چه بر سر سلامتی شهروندان آید!

ایران با داشتن حدود ۲۵ میلیون دستگاه خودرو که بیش از ۶ میلیون آن فرسوده و ۱۲ میلیون موتورسیکلت که حدود ۹۰ درصد آن کاربراتوری و فرسوده است، روزهای آلوده‌ای سپری می‌کند و بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد و هر موتورسیکلت بنزینی نیز بیش از ۱۲ برابر یک خودروی سبک آلودگی منتشر می‌کند؛ بنابراین مانند بیشتر کشورهای جهان متهم ردیف اول آلودگی هوا، خودروهاست اما مسئله مهم اینکه این موضوع با تمام زوایا در قانون هوای پاک دیده شده است یعنی مسئولان ما هم به این نتیجه رسیدند که باید خودروها استاندارد و تردد آنها در کلانشهرها کنترل شود تا هوای سالمی داشته باشیم اما چرا اجرا نمی‌شود؟

نظرات موافق و مخالف بیشتر است؛ عده‌ای علت آن را کمبود اعتبار در روند اجرای بندهای این قانون می‌دانند اما چندی پیش معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگاران گفته بود که دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک بهانه نیاورند زیرا پول کافی وجود دارد اما اینکه چرا طرح های کاهش آلودگی هوا همچون نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی شهرهای بزرگ و جایگزینی خودروهای اسقاطی با خودروهای نو در حال حرکت لاک پشتی است الله اعلم!