عصرآزادی آنلاین/ قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
در حالیکه روز پنج شنبه در رأی گیری مجمع عمومی سازمان ملل علیه روسیه در محکوم ساختن حمله به اوکراین با اکثریت آراء با 141 رأی موافق در برابر 7 رأی مخالف و با اکثریت آراء به تصویب رسید، 32 کشور رأی ممتنع دادند که یکی از آنها نیز کشورمان ایران بود. در این میان رژیم صهیونیستی نیز بعد از مدتها سرانجام سکوت خود را در برابر روسیه شکست و از جمله کشورهایی بود که حمله روسیه را محکوم کرد.
این در حالی است که موضع محتاطانه اسرائیل در قبال جنگ اوکراین – از جمله اجتناب از انتقاد مستقیم از مسکو و عدم ارائه کمک امنیتی به کیف – یک سال پس از تهاجم روسیه تغییر محسوسی یافته است. دلایل آن را باید ارزیابی کرد که از منظر ما بسیار اهمیت دارد.
اسرائیل بارها در دیدارهای دو جانبه میان مقامات مسکو- تل آویو همیشه یا به نعل می زد و یا به میخ و حتی چندی پیش به دولت اوکراین صراحتاً اعلام کرده بود که کیف نباید از برخی از “خط قرمزها” در زمینه تامین تسلیحات عبور کند. اما چند هفته است که تلاش‌های زیادی در حمایت از اوکراین از جانب اسرائیل دیده می شود. به طوری که کمک‌های بشردوستانه و دیپلماتیک خود را افزایش داده است.
این تغییرات را باید در روی کار آمدن دولت بنیامین نتانیاهو جستجو کرد. زیرا موضع دولت سابق به رهبری نفتالی بنت و یایر لاپید فرموله شده بود و اسرائیل از ارائه هرگونه سیستم دفاع ضد موشکی به اوکراین خودداری می کرد. اما با روی کار آمدن نتانیاهو حمایت اطلاعاتی و مستشاری اسرائیل از اوکراین رو به افزایش گذاشته و صحنه حمایت سیاسی را نیز روز پنجشنبه گذشته (دو روز پیش) به صراحت آشکار کرد. دلایل آن را باید در اظهارات اوایل هفته پیش نتانیاهو و همچنین سفر الی کوهن، وزیر امور خارجه به اوکراین و از همه مهمتر سخنان رئیس سازمان موساد پیگیری کرد که نگرانی‌های خودشان را در مورد پهپادهای ساخت ایران که توسط روسیه استفاده می شود و ارتش اوکراین را دچار چالش‌های جدی کرده اند، جستجو کرد. گفتنی است که الی کوهن ارشدترین مقام اسرائیلی است که تا به امروز به پایتخت اوکراین سفر کرده است.
چهار روز بعد، روسای گروه پارلمانی دوستی اسرائیل و اوکراین – اعضای کنست یولی ادلشتاین و زیو الکین – نیز به کیف سفر کردند و با قانون‌گذاران اوکراینی و دیگر مقامات ارشد دیدار کردند. در دهه 1970 و اواخر دهه 1980، ادلشتاین و الکین برای حقوق بشر تحت رژیم شوروی مبارزه کردند. الکین در اوکراین به دنیا آمد و بزرگ شد. به عنوان نمایندگان پارلمان اسرائیل، هر دو حمایت خود را از اوکراین در برابر روسیه ابراز کرده اند. ادلشتاین و الکین در دیدار روز دوشنبه خود با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، از موضع محتاطانه اسرائیل منحرف شدند و از دولت نتانیاهو خواستند موضع دقیق‌تر و محکم‌تری علیه روسیه و ایران اتخاذ کند.همین تحولات باعث شده است که جبهه جدید اسرائیل در راستای اهداف اروپا و اتحادیه اروپا علیه روسیه و در کنار آن ایران شکل گیرد.
همانطور که می‌دانیم رابطه سیاسی و موضع گیری‌های لازم در زمینه اتخاذ تدابیر و تصمیمات امنیتی میان اسرائیل و روسیه بسان جاده دو طرفه است. روسیه با اینکه با ایران همکاری چند جانبه دارد ولی در میدان روسیه سیاست دو استانداردی را پیش گرفته است. مواضع دقیق اسرائیل در هر چیزی که به روسیه مربوط می شود چیز جدیدی نیست. ارتش اسرائیل و روسیه چندین سال است که کانال ارتباطی را برای جلوگیری از هرگونه سوء تفاهم در آسمان سوریه ایجاد کرده اند. این امر به نیروی هوایی اسرائیل این امکان را می‌دهد تا بدون هواپیماهای روسی یا سامانه‌های دفاعی روسیه به مواضع حزب‌الله و یا اماکنی که مستشاران نظامی ایران در سوریه استقرار یافته اند، حمله کند. روسیه همچنین یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و یکی از امضاکنندگان توافق هسته ای با ایران است. همین موضع اسرائیل را وادار به هوشیاری دو چندان می کند. لذا اکنون که اسرائیل در برابر روسیه موضع مخالف و خصومتی را پیش گرفته است، شاید روسیه نیز به نحوی تقاص آن را از اسرائیل بستاند. می‌دانیم که نزدیک شدن رابطه نظامی اخیر بین مسکو و تهران به منبع بزرگی برای نگرانی اورشلیم تبدیل شده است.
برخی از کارشناسان در تحلیل‌های دو روز گذشته در رسانه های معتبر بین المللی مثل سی ان ان، سی ان بی سی و … به این امر معتقدند که چون روسیه اوایل هفته گذشته (روز یکشنبه) به شدت از حمله هوایی به سایت‌های نزدیک دمشق در سوریه که توسط نیروی هوایی اسرائیل انجام گرفته هشدار جدی داده و حتی انتقاد کرده است، لذا نتانیاهو نیز برای اینکه پوتین را نقره داغ کند، در رأی گیری روز پنج شنبه گذشته علیه روسیه رأی موافق در محکومیت آن کشور داد. ولی باید گفت که شرایط فعلی به ویژه برای نتانیاهو دشوار خواهد شد. به نظر می‌رسد واشنگتن، پاریس و بروکسل به طور فزاینده ای بر اسرائیل فشار آورده و از آن کشور می‌خواهند که به اسرائیل کمک نظامی بکند. و انتقاد پوتین از دولت اسرائیل در حمله به جنوب دمشق بهانه ای شده است تا اسرائیل علیه روسیه موضع بگیرد. اما روابط پیچیده میان دو کشور عین تار تنیده در هم است که نمیتوان به سادگی در رابطه با تبعات این اقدام گمانه زنی کرد.
باید گفت که جهل مرکب بنیامین نتانیاهو علیه ایران که بصیرت سیاسی وی را در درک مسایل بین المللی کور کرده است، باعث شده است در برابر دوست دیرین خود، روسیه موضع خطاآمیزی پیش بگیرد. یقیناً اگر حمایت‌های اسرائیل به غیر از کمک‌های بشردوستانه، اطلاعاتی فراتر برود و حتی آنطور که جو بایدن خواسته است تا اسرائیل سیستم سپر دفاعی در برابر موشک‌های روسی را به اوکراین بدهد، توافق بکند، یقین است که رابطه روسیه با اسرائیل به شرایط بغرنجی خواهد رسید که به نفع ایران تمام خواهد شد. زیرا موضع گیری مشترک روسیه با ایران در برابر اسرائیل باعث می‌شود که ایران چند گام در اقدام علیه اسرائیل پیشروی کند.
گزارش‌ها درباره کمک ایران به روسیه با پهپادهای تهاجمی موجب نگرانی شدیدی در اسرائیل شده است. حتی زلنسکی با در مصاحبه مطبوعاتیش با الی کوهن آشکارا ایران را “دشمن مشترک” خودشان نامید. یعنی، میتوان گفت که سکوت و یا عدم اصلاح چنین اظهار نظری از سوی وزیر خارجه اسرائیل خود نشان از تغییر موضع تل آویو در برابر روسیه دارد که شرایط را بیش از پیش در روابط میان مسکو- تل آویو مخدوش خواهد ساخت.
هیچ فراموش نکرده ایم که در آغاز جنگ، مقامات ارشد اوکراینی از اسرائیل به دلیل کمک نکردن کافی از دیدگاه انتقاد کردند. با گذشت زمان موضع گیری تغییر یافته است و دلیل این هم نگرانی جدی اسرائیل در نزدیکی رابطه مسکو-تهران است که حس می کنند، روسیه فرصتهای لازم را به ایران خواهد داد. از همین رو به نظر می‌رسد تهدید ایران حالا به نبردی روزمره برای دو کشور تبدیل شده است. زیرا زلنسکی فردی نیست که بتواند ایده های نوین سیاسی مطرح کند. نتیجه اینکه، اقدام دولت اسرائیل در برابر روسیه در شرایط فعلی چنین قابل ارزیابی است که “عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد!”
