عصرآزادی آنلاین/ قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
هر روز که به 24 اردیبهشت ماه نزدیک میشویم، خبرهای عحیب و غریبی از ادعاها و وعده های طرفین شرکت کننده در انتخابات مواجه میشویم. وعده هایی که بارهای مالی و مسئولیت های بزرگی را بر دوش دولت آینده خواهد گذاشت. برخی انگار به عمد و برخی تنها به واسطه روح پوپولیستی بیان می شوند. در یک کلام، هم دولت اردوغان و هم اپوزیسیون (ائتللاف شش گانه) گویی جریان به ظاهر بی پایانی از تعهدات اقتصادی را در آستانه انتخابات سرنوشت ساز 14 مه (24 اردیبهشت) سلسله وار وعده می دهند.
آنچه مشخص است، رأی دهندگان با بدترین بحران هزینه زندگی و معیشتی روبرو هستند که در طول دو دهه نمونه اش دیده نشده است. این بار اردوغان به عنوان رئیس جمهور انگار نسبت به دوره های قبل خود را ضعیف تر حس می کند. دلیلش هم تورم شدید، فشارهای ناشی از بروز زلزله مهیب که هنوز آثار روحی و جسمی و مادی آن بر پیکره ترکیه حس می شود، تا حدودی دست حزب عدالت و توسعه را خالی گذاشته است. به همین خاطر بر اساس نظرسنجی ها، اردوغان درصدی از رقیب خود، کمال قلیچدار اوغلو عقب تر دیده میشود. البته معلوم نیست که در عرض این چند روز چه اتفاقاتی رخ خواهد داد که چرخه را تغییر دهد. ولی اردوغان به خوبی نبض ملت را کنترل کرده و از همان نقطه وارد شده است. به طوری که وعده های خود را تقریباً روز به روز گسترش میدهد و تهدید شکست را گویی از نتیجه نظرسنجی ها احساس می کند. یادمان باشد که برخی از موسسات نظر سنجی هدفدار و یا مدیریت شده اعلام نظر می کنند ولی عنداللزوم برخی از موسسات مستقل حکایت از پیشی گرفتن قلیچدار اوغلو دارند.
بودجه دولتی پیش از این در سه ماه اول سال بیش از 250 میلیارد لیر(12.9 میلیارد دلار) کسری داشته است که 38 درصد از کسری پیش بینی شده برای کل سال را تشکیل می دهد. این شکاف احتمالاً تا پایان سال به حداقل 1 تریلیون لیر یا 6 درصد تولید ناخالص داخلی خواهد رسید. دو زمین لرزه بزرگ در جنوب ترکیه در ماه فوریه به افزایش شکاف کمک کرده است و هزینه های مربوط به زلزله همچنان بودجه را در چند سال آینده تحت فشار قرار خواهد داد. بررسی برنامه های اقتصادی و بودجه تکمیلی برای برنده انتخابات اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
تبلیغات انتخاباتی اپوزیسیون بر بحران هزینه زندگی و تورم متمرکز شده است. تورم مصرف کننده در ماه مارس پس از رسیدن به 85.5 درصد در ماه اکتبر به 50.5 درصد رسید و افزایش قیمت ها همچنان گلایه اصلی اکثر رأی دهندگان است. با وجود تورم مواد غذایی حدود 70 درصد، اپوزیسیون انگشت بر مهمترین نیازهای روزانه ملت گذاشته و نان و پیاز به نمادی از اعتراض بدل شده است. اردوغان نیز در آستانه انتخابات با مصوب کردن قوانین لازم برای تسهیل در بازنشستگی پیش از موعد و حتی مجانی کردن مصرف گاز طبیعی و اشاره به منابع کشف گاز در سواحل دریای سیاه و مهیا کردن زیرساخت‌های بزرگ مانند پل‌های معلق، فرودگاه‌ها و بزرگراه‌ها سعی دارد افکار عمومی را به خود جلب کرده و موفق در انتخابات شود.
هفته گذشته، اردوغان وعده 25 متر مکعب گاز رایگان ماهانه برای خانوارها در طول یک سال را در مراسمی برای اولین ورود گاز به یک نیروگاه خشکی از ذخایر دریای سیاه داد. در دیگر تبلیغات لازم در آستانه انتخابات دست به رونمایی اولین خودروی برقی ترکیه، بزرگترین کشتی نظامی ملی و یک تانک جدید برای ارتش کرد. همچنین در روز پنجشنبه گذشته طی تله کنفرانسی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه افتتاح نیروگاه هسته ای آککویو را که در نزدیکی سواحل مدیترانه است، از طریق تمامی کانالهای تلویزیونی به اطلاع مردم رساند. در همین حال با حضور الهاام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان خبر از اعزام نخستین فضانورد ترک را در ماه های آتی بشارت داد.
تمامی اینها با توجه به اینکه در ید قدرت دولت است و تمامی رسانه ها نیز مجبور به بیان نکته نظرات دولت حاکم می باشند، تأثیر تبلیغاتی قبل از انتخابات را برای اردوغان میسر و تسهیل کرده است. اما در عوض، قلیچدار اوغلو و احزاب مؤتلف چنین امتیازی را ندارند ولی با این حال آمار نظرسنجی ها از پیشی گرفتن وی خبر میدهند. دلیلش چیست؟
اردوغان در تبلیغات خود به ندرت و تنها به صورت گذرا به بحران هزینه های زندگی و واکنش ناکافی دولتش به فاجعه زلزله اذعان می کند و اصرار دارد که ترکیه در دوران ریاست جمهوری او که به گفته اپوزیسیون به یک رژیم تک نفره تبدیل شده است، پیشرفت های بزرگی داشته است.
سیاست‌های متمرکز بر انتخابات اردوغان شامل حمایت مستقیم درآمد از گروه‌های محروم، معافیت‌های مالیاتی، و طرح‌هایی برای برنامه‌ریزی مجدد مالیات‌ها و جریمه‌های پرداخت نشده، همراه با چشم پوشی از برخی هزینه‌ها است. او در اقدامی به حدود 2 میلیون نفر از ذینفعان فوری، مقررات بازنشستگی پیش از موعد را که در سال 1999 پایان یافته بود، بازگرداند. تعهدات ویژه مرتبط با زلزله، شامل ساخت صدها هزار خانه جدید برای زلزله زدگان و ایجاد انگیزه برای بازسازی شهرها و یا نوسازی ساختمان های نامرغوب در زلزله های احتمالی می شود.
قلیچداراوغلو، به نوبه خود، برنامه گسترده ای را برای 100 روز اول ریاست جمهوری خود شامل حمایت مستقیم درآمد، بسته های رفاه اجتماعی و اقداماتی برای از بین بردن فساد و سوء استفاده از بودجه عمومی ارائه کرده است. او متعهد شد که وعده های غذایی رایگان را برای دانشجویان فراهم خواهد کرد. سالانه 15000 لیر(770 دلار) به بازنشستگان خواهد پرداخت و این را در عید قربان آینده محقق خواهد ساخت. بار مالیاتی کشاورزان و مغازه داران خرد را کاهش خواهد داد و حق بیمه تأمین اجتماعی زنان و جوانان در بخش کشاورزی را تحت پوشش قرار خواهد داد.
قیلیچداراوغلو در یکی از برجسته‌ترین نکات تبلیغاتی خود مدعی است که فساد و بدعهدی گسترده در دوران اردوغان حدود 418 میلیارد دلار برای بخش عمومی هزینه داشته است. او متعهد شده است که یک دفتر ویژه ایجاد کند تا این گونه تخلفات را بررسی کرده و مسئولین را به پای میز محاکمه بکشاند و تا آنجا که ممکن است وجوه را به خزانه بازگرداند.
او همچنین قول داده است که کاخ مجلل اردوغان را تخلیه کرده، دفتر ریاست جمهوری را به عمارت تاریخی چانکایا بازگرداند و ناوگان 16 فروندی از هواپیمای ریاست جمهوری اردوغان را به فروش برساند.
رهبر اپوزیسیون در یکی دیگر از وعده‌های مهم خود امیدوار است که بازگشت به ارتدوکس اقتصادی و حاکمیت قانون، اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را بازگرداند و تا 300 میلیارد دلار جریان سرمایه خارجی به ترکیه را به میسر سازد. از دست دادن سرمایه‌گذاری‌های خارجی به بحران ارز خارجی ترکیه و کاهش چشمگیر ارزش لیر در سال‌های اخیر کمک کرده است. زیرا اردوغان سیاست بحث‌برانگیز نرخ پایین بهره را که مزید بر تورم شده است، زیر سئوال برده است. مقامات دولتی وعده قیلیچداراوغلو را رد کرده و خاطرنشان می کنند که مجموع سرمایه گذاری های خارجی در دو دهه گذشته تنها 250 میلیارد دلار بوده است.
همچنین قلیچدار اوغلو به دو موضوع مهم و حیاتی که خیل عظیمی از اتباع ترک به آن حساسیت دارند، اشاره کرده است. نخست اینکه حق فروش اراضی ملی به خارجی ها را ممنوع خواهد کرد و دوم اینکه روابط دیپلماتیک خود با سوریه را احیاء کرده و نسبت به بازگرداندن سوری ها به کشورشان گام برخواهد داشت. هر چند این تبلیغات موجب خواهد شد که اتباع سوری که در ترکیه تابعیت گرفته اند از ترس این موضوع به اردوغان رأی بدهند ولی نباید از بخش مهم رأی دهندگانی که در سال های گذشته و در انتخابات 2018 حق رأی نداشتند و اکنون مشمول رأی دادن هستند و از گروه “زد” محسوب میشوند و از سنت گرایی و محافظه کاری دینی خرسند نیستند، غافل بود. در هر صورت انتخابات ترکیه همیشه تا روزهای آخر مبهم بوده است و این بار ائتلافاتی که در دو سوی رقیب رخ داده است، می تواند تعیین کننده نهایی شود.
