فرش دستباف تبریز بِرند جهانی صنایع دستی ایران

✍ گزارش از: شهرام صادق زاده

عصرآزادی آنلاین/ سرویس فرهنگی: روز ۱۰ ژوئن به عنوان روز جهانی صنایع دستی شناخته می شود و از آنجایی که فرش ایران و مخصوصاً فرش دستباف تبریز به‌ عنوان یک برند جهانی در حوزه صنایع‌ دستی مطرح می گردد لذا در شرایط فعلی کشور می‌تواند بهترین کالا برای صادرات و ارزآوری باشد به شرطی که مقداری تدبیر اندیشیده شود!

فرش دستباف تبریز که با گِرِه تورک بافته شده و کیفیت آن در جهان بی نظیر می باشد ظرفیت بزرگی است که نیازمند برنامه‌ریزی جدی‌تر است که سالهاست در انزوا به سر برده و از بازارهای هدف صادراتی نظیر عربستان بی بهره مانده است.

با همه این اوصاف، فرش دستباف تبریز نقش و نگار ویژه ای دارد که شورای جهانی صنایع‌ دستی، تبریز را به‌عنوان شهر جهانی فرش دستباف انتخاب و معرفی کرده است؛ فرصتی که می‌تواند برای اقتصاد این کلانشهر، تأثیرگذار باشد اما صد افسوس که تاکنون از این ظرفیت در جهت ارزآوری به کشور استفاده نشده است مگر اینکه با توافقات سیاسی میان ایران و عربستان نقطه عطفی به وجود آید و عواید اقتصادی آن شامل فرش دستباف تبریز و آذربایجان گردد.

▪️پایتخت فرش دستباف جهان این روزها حال خوشی ندارد

تبریز قطب فرش ایران و جهان بوده و نفیس‌ترین فرش‌های دستباف کشور در تبریز بافته می‌شود؛ شهری که به ریزبافتی و گِرِه تورک در ایران و جهان شهرت دارد و متخصصان می گویند این گره، طول عمر فرش را افزایش می دهد.

گِرِه تورک، تار و پود خاصی دارد و باعث می شود فرش از نظر استحکام و زیبایی از گره های مشهد، یزد، قم، نائین و سایر مناطق ایران متمایز شده و کیفیت آن تا سالیان متمادی حفظ گردد.

اما قطب فرش دستبافت ایران و پایتخت فرش دستباف جهان این روزها حال خوشی ندارد و به قول تولیدکنندگان، صادرکنندگان و کارشناسان حوزه فرش تبریز، مریضِ رو به احتضاری است که باید با مراقبت‌های ویژه احیا شود که برای این منظور، باید زمینه افزایش صادرات در کنار فروش داخلی، معرفی ظرفیت‌های این بخش اقتصادی، برنامه ریزی برای حل مشکلات و ایجاد بسترهای مناسب برای سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی در بخش صنعت فرش دستبافت فراهم گردد.

با گشت و گذار در بازار مظفریه و سایر سراهای عرضه فرش دستباف بازار بزرگ تبریز مانند میرزا جلیل، توتونچیلر، حاج تقی، میرزا محمد، حاج علی اکبر، تیمچه بادامچیلار و غیره معلوم می شود که صادرات فرش طی سال‌های اخیر تقریباً به صفر نزدیک شده و در سایه تحریم‌ها و مشکلات تبادل ارزی، این هنر – صنعت ارزآور به کُما رفته است اما اخیراً و از زمان آغاز تعاملات سیاسی ایران با عربستان، موضوع صادرات فرش دستباف به کشورهای عربی بار دیگر مطرح می شود تا شاید به وضعیت سابق خود در ۷ سال گذشته بازگردد!

▪️با تحول در روابط ایران و عربستان روزهای روشنی در پیش است

نائب رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز با اشاره به اینکه وقفه در روابط سیاسی و اقتصادی بین ایران و عربستان، عرضه و فروش فرش های دستباف تبریز را دچار مشکل کرده بود گفت: اما این روزها با ایجاد تحول در روابط ایران و عربستان، افق روشنی برای آن متصور هستیم.

“ایوب بشیری” ادامه داد: باید این اتفاق را به فال نیک گرفت تا فرش دستباف ایران و به ویژه فرش آذربایجان و تبریز با توجه به عدم صادرات و ارسال تولیدات فرش به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و عربستان، نویدبخش روزهای امیدبخش باشد.

وی افزود: علی ایحال باید منتظر تصمیمات سیاسی و اقتصادی کلان مسئولان بود اما در حالت کلی بحث اقتصادی در تامین مواد اولیه، معیشت بافندگان تولید کنندگان، بحث بیمه و غیره همگی باعث می شود تا در حوزه تولید فرش دستباف تبریز با مشکلات متعددی مواجه گردد.

بشیری اضافه کرد: اگر می خواهیم در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم باید هزینه های تولید را کاهش داده و با رقبا وارد کارزار رقابتی شویم و قیمت و کیفیت مناسب را در بازارهای جهانی در دست بگیریم زیرا خوشبختانه فرش تبریز از لحاظ بافت، زیبایی و اصالت، حرف اول را در جهان می زند اما با توجه به شرایط جامعه، قیمت ایده آل را باید در نظر گرفت.

وی تاکید کرد: تحریم‌های داخلی نیز یک بحث دیگر است که باید بدانیم فرش، یک صنعت دستی بوده و محصول یک فرآیند صنعتی نیست بلکه تولید زمان‌بَر آن، مستلزم هزینه بسیار است که متاسفانه در ادوار دولت های گذشته تفکیکی بین این هنر – صنعت با سایر حوزه ها قائل نشده اند.

بشیری خاطرنشان کرد: پیمان‌سپاری ارزی موضوع مهمی است که عاملی برای از دست دادن بازارهای جهانی در دراز مدت می باشد زیرا فرش دستباف کالای روزمره ای نیست که در زمان تحویل به فروشگاه فوراً به فروش رسیده و هزینه آن به تاجر بازگردد لذا پروسه طولانی بوده و این مشکل، موجب تعلل در تولید و حضور در بازارهای جهانی می گردد.

▪️نباید بی تفاوت از کنار مشکلات فرش دستباف به سادگی گذر کرد

برخی از کارشناسان معتقدند اینکه طی ۷ سال گذشته فرش دستباف تبریز به عربستان صادر نشده نه تنها به معنی معطل بودن بازار آن کشور و انباشته شدن تقاضا نسبت به فرش ایرانی نیست بلکه نشان می دهد که در خلاء حضور فرش های ایران در بازار عربستان، سایر کشورهای تولیدکننده فرش از جمله هندوستان، افغانستان و غیره فرصت کافی برای ورود بلامنازع به این بازارها را داشته و فضای فعالیت برای تولیدات آذربایجانِ ایران را تنگ، دشوار و پرهزینه کرده اند.

آنها می گویند نباید فراموش کرد که مشکل اصلی صادرات فرش کشور، محدودیت های مناسبات مالی ناشی از تحریم است و صرف توافق سیاسی میان ایران و عربستان نه تنها این تحریم ها را رفع نخواهد کرد بلکه روندهای مبادلات مالی و تجارتِ تحت تحریم را نیز نمی تواند دگرگون سازد!

فرش دستبافت تبریز یکی از بهترین فرش‌های ایران است و به‌ سبب طرح، نقشه و نوع بافت، این هنر دستی و شاهکار آذربایجانی ها، مشتریان خوبی در داخل و خارج کشور دارد به شرطی که موانع صادرات آن از میان برداشته شده و در بازار عربستان همانگونه که در ۴ دهه اخیر مرسوم بود بدرخشد.

در حقیقت، قالیبافان آذربایجان، عشق را با هنر، خلاقیت و صنعت درهم آمیخته و شاهکاری جاودانه خلق می‌کنند اما متأسفانه این قشر از طوفان سهمگین مشکلات تولید عقب نمانده و سختی های بسیاری دارند که دولت باید در تامین معیشت آنها تلاش کند.

بدین ترتیب، بسیاری از اوقات تصاویر گویاتر از کلمات هستند به ویژه زمانی که با رنگ، طرح و نقش همراه بوده و اگر سخن از هنری همچون قالی آذربایجان باشد که در رج به رج نقشه آن مانند زیبایی باغات و جنگل‌های زیبای قره داغ طرح سبزه، گل و کبوتر نقش بسته و گره‌های تورکِ آن به صلابت کوه سهند در هم بافته شده‌اند نباید بی تفاوت از کنار مشکلات بافندگان آن به سادگی گذر کرد!