سریال بنزین تمام شد

عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

از سالها پیش داستان بنزین به مسئله‌ای پیچیده ای تبدیل شده که حفظ نرخ فعلی آن یک درد و افزایش قیمت آن یک درد دیگر است زیرا بنزین کلید واژه‌ای است که هر از چندگاهی جنجال به پا می کتد و در صدر اخبار قرار می‌گیرد و گاهی هم منجر به اعتراضات می گردد.
طی سال‌های گذشته همواره مباحث پیرامون افزایش قیمت بنزین و تغییر شیوه و میزان سهمیه‌بندی داغ بوده است، یک دسته بر این نکته انگشت می‌گذارند که قیمت بنزین نسبت به هزینه تولید و ارائه شده در جایگاه‌ها پایین بوده و باید افزایش قیمت هر چه سریع‌تر صورت گیرد و در سوی مقابل، بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی و مسائل اقتصادی بر این باورند که هرگونه افزایش قیمت باید محاسبه شده و برنامه‌ ریزی شده باشد.
هفته‌ای که گذشت مردم مناطق مختلف کشور مُدام در پمپ بنزین ها باک اتومبیل ها را پر می‌کردند که مبادا شب بخوابند و صبح بیدار شوند و بنزین گران شده باشد و به دنبال بروز این شایعه و علیرغم تکذیب این خبر توسط مسئولان در ساعات اولیه پخش خبر، شمار زیادی از پمپ بنزین‌های سراسر کشور شلوغ‌ترین روزهای خود را پشت سر گذاشتند.
در حالی که مقامات رسمی بارها صراحتاً تاکید می کنند که دولت تا پایان سال ۱۴۰۲ هیچ برنامه‌ای برای تغییر در قیمت بنزین ندارد اظهارات غیرمسئولانه برخی افراد، بر شعله شایعات بنزینی می‌افزاید و پس از اینکه تعیین سقف مصرف سوخت لغو شد آرامش به پمپ بنزین ها بازگشت اما آنچه موجب آشفتگی هفته گذشته بود نشان از بی تدبیری مسئولان ذیربط داشت…

◾️پمپ بنزین اول

در پی انتشار شایعه گرانی بنزین در فضای مجازی، چند روزی هیجانات کاذب به بحث تأمین بنزین در جایگاه های عرضه ورود کرده و در کنار پرمصرفی و تقاضای بالای روزهای تابستانی بنزین، مراجعه بیش از نیاز برخی شهروندان به جایگاه های عرضه سوخت، موجب تشکیل صف های طولانی در برخی پمپ بنزین ها گردید.
باور شایعات کمبود و یا گرانی بنزین، خراب بودن برخی دیسپنسرها یا همان نازل های سوخت گیری، تقاضای بالای بنزین برای سفرهای درون شهری و برون شهری تابستانی، نرسیدن به موقع بنزین به برخی جایگاه های عرضه و تصمیم اخیر برای محدود شدن سوخت گیری با کارت آزاد جایگاه ها و کارت سوخت شخصی از جمله دلایلی بود که به طولانی شدن صف های خرید بنزین در برخی نقاط کشور منجر شد.
کار به جایی رسید که محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور از تعدادی جایگاه عرضه سوخت بازدید کرد و با حضور در مرکز پخش فرآورده‌های نفتی از نزدیک در جریان روند توزیع بنزین و سوخت‌گیری خودروها قرار گرفت اما با این حال به نظر می رسد تصمیم دولت برای برداشتن سقف و محدودیت استفاده از کارت سوخت در نقاط پرتردد، تأثیر بسزایی در بازگشت سریع به شرایط عادی داشته است.
گرچه چالش روزهای هفته گذشته بنزین موضوع جدیدی نیست و از انتهای سال گذشته مرتباً هشدارهایی در خصوص تشدید ناترازی در تولید و مصرف بنزین داده شد، اما اتفاقات اخیر موجب شده بار دیگر بنزین به سرخط خبرها برگردد.
آمارها نشان می‌دهد اصلی‌ترین چالش این روزهای بنزین، تشدید مصرف بنزین است، به‌ طوری‌که در ماه‌های مصرف بنزین به ۱۱۴ میلیون لیتر در روز رسیده و میانگین تولید روزانه نیز به ۱۱۰ الی ۱۱۵ میلیون لیتر رسیده است.
از قرار معلوم، گرچه تولید و مصرف به هم نزدیک است اما مسئولان حوزه تولید و پالایش بنزین می‌گویند این وضعیت بسیار شکننده بوده و با اتفاقاتی نظیر اورهال و توقف تولید یک پالایشگاه یا جهش مصرف به مناسبت‌های مختلف این تراز به‌ شدت به هم می‌خورد.
مورد دیگر اینکه بخشی از ناترازی، ناترازی منطقه‌ای است؛ از آنجایی که عمده تولید بنزین در جنوب کشور است با تشدید مصرف در مناطق مرکز و نیمه شمالی کشور سیستم توزیع از مصرف عقب می‌ماند که این موضوع منجر به کمبود بنزین در برخی مناطق می‌شود.

▪️پمپ بنزین دوم

یک کارشناس اقتصادی معتقد است سیاست‌های اقتصادی دولت نه بر استراتژی بلندمدت بلکه مبتنی بر برنامه‎های کوتاه مدتی است که به دلیل فقدان عقلانیت نظری عمدتاً نتایج غیرمطلوبی را در پی دارد و در خصوص تولید و مصرف انرژی بویژه بنزین هم استراتژی مدون مبتنی بر اصول علم اقتصاد برنامه ریزی و طراحی نشده است.
محمود جام‌ساز افزود: مسئولان مرتب در شیپور تبلیغات‌ می‌دمند که متوسط مصرف جهانی بنزین در کشور اسراف کننده و دو برابر متوسط مصرف جهانی است و چنین القاء می‌‎کنند که با افزایش بهای بنزین می‌توان مصرف را کنترل کرد زیرا شهروندان استفاده از خودرو را کاهش خواهند داد!
وی ادامه داد: ایران یک کشور نفتی است که با احتساب ذخائر تازه کشف شده گازی چالوس ۱ و ۲ در دریای خزر مجموعاً از منظر ذخائر نفت و گاز در جهان از رتبه اول برخوردار است لذا با وجود این منابع باید فرآورده‌های نفتی ارزان به شهروندان ارائه شود و دولت راهکارهایی را برای جلوگیری از قاچاق ارائه دهد اما وقتی که فساد وجود داشته باشد از هر راهی می‌توان بنزین را صادر کرد.
جام ساز اضافه کرد: در حالی‌ که با سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی و مرمت چاه‌ها می‌توان ظرفیت تولیدی را به دهه اول ۱۳۵۰ رسانید و ظرفیت تولیدی پترو پالایشگاه‌ها را هم برای پوشش مصارف داخلی و هم صادرات فرآورده‌های نفتی به جای خام فروشی افزایش داد لذا دولت باید هزینه‌های تولید و فراوری را محاسبه کرده و محصولات نفتی را با افزودن سود شرکت‌های ملی نفت و گاز به مردم عرضه نماید.
این اقتصاددان تاکید کرد: شرکت های خودروساز دولتی که محصولات بی کیفیت خود را چند برابر قیمت آن‌هم با روش‌های انحصاری و تحمیلی به مردم واگذار می‌کنند یکی از عوامل تشدید تورم‌اند، و در زمینه سامانه سوخت هم عامل اصلی آلودگی هوا و سوخت بیش از استاندارد جهانی هستند.
وی با اشاره به اینکه بر اساس یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، مصرف سوخت خودروهای داخلی ۳ برابر مصرف استاندارد جهانی است اما مصرف سرانه بنزین در کشور دو برابر میانگین جهانی است یادآور شد: لذا چنانچه خودروی پرمصرف هر ایرانی به جای ۱۰ تا ۱۲ لیتر در کیلومتر فقط ۴ لیتر مصرف کند مقدار مصرف بنزین که بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ۹۵ صدم لیتر و مصرف گازوئیل ۸۸ صدم لیتر برای هر نفر است به کمتر از یک سوم تقلیل می‌یابد.

◾️پمپ بنزین آخر

تجربه نشان داده است که مردم عمدتاً به بهای بنزین نسبت به سایر کالاها حساس‌ترند زیرا با افزایش قیمت آن، حمل و نقل کالاها گران و همچنین هزینه تردد و جابجائی مسافران افزایش می‌یابد که آثار آن بر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها بسیار زود هنگام است که این حساسیت منطقی است و به گفته کلرشناسان، در قبل از انقلاب هم بهای بنزین از ۶ ریال به ۱۰ ریال در هر لیتر افزایش یافت اما در پی اعتراضات و ناآرامی‌های مردم بلافاصله به قیمت سابق باز گشت.
شاید تجربه تکذیب‌هایی که خیلی زود رنگ واقعیت به خود می‌گیرند، باعث شده تا همچنان هر چند روز یک بار شاهد شایعه‌ای در خصوص گرانی بنزین باشیم و هرچند گفته شده تا انتخابات پیش روی مجلس، خبری از افزایش قیمت نیست ولی محدودسازی سوخت‌گیری در جایگاه‌ها، به شایعاتی دامن زد که حکایت از احتمال گرانی بنزین دارد و برخی از شهروندان همچنان نگران افزایش قیمت بنزین در سال ۱۴۰۳ هستند!
کارشناسان معتقدند ادامه وضعیت فعلی یعنی عدم تصمیم جدی برای مدیریت بنزین می‌تواند تبعات خطرناکی برای کشور داشته باشد اما به اعتقاد آنها، راه‌های کم‌خطر و کم‌ریسکی نیز برای اصلاح وضعیت فعلی پیش‌روی دولت وجود دارد که با این تصمیم‌های قیمتی و غیرقیمتی می‌توان از شرایط فعلی ناترازی عبور کرد.
به‌ هر حال اکنون که تورم کالاهای اساسی به ویژه سبد معیشت، زندگی اکثریت جامعه را به خطر انداخته و معیار خط فقر را باید در تحلیل‌ها جایگزین خط گرسنگی نمود هر گونه تفکر در مورد افزایش بهای بنزین ناثواب است و اجرائی کردن آن در چنین بازه زمانی که جامعه از فقر و تبعیض ملتهب است، عواقب بسیار خطرناک‌تری از آبان ۹۸ را در پی خواهد داشت!
بدین ترتیب، بر اساس گفته مسئولان مربوطه، اکنون مصرف بنزین و گازوئیل از تولید بیشتر است و پیش بینی می‌شود که دولت در سال جاری مجبور به واردات این محصولات شود که از این رو چنانچه روند تولید پتروپالایشگاهی بهبود نیابد وقوع واردات بنزین و گازوئیل حتمی خواهد بود که با روند افزایشی دلار، هزینه بسیاری را بر جامعه تحمیل و زندگی را بر اکثریت مردم سخت‌تر خواهد کرد که دولت باید از هم اکنون به فکر حل آن باشد!