شهر سبز شهر  زندگی است

عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

امروزه چالش های مرتبط با آب از مهمترین مسائل کشور محسوب می شوند که ظهور تَرَک های عمیق با طول های کیلومتری در اراضی، فروچاله ها، مشکل های مرتبط با تامین آب تالاب ها، آب شرب سالم و تامین آب فضای سبز محل زندگی شهروندان از جمله نمونه هایی است که می توان از آنها نام برد.
امروزه فضای سبز جزئی از نظام کالبدی تبریز و سایر شهرهای استان به‌ شمار می‌رود که نقش مهمی در زندگی اجتماعی شهروندان دارد و در حقیقت، ایجاد فضای سبز مطلوب راه حل مناسبی برای بسیاری از مشکلات حاد شهری است که علاوه بر ارتقای کیفیت منظر، می‌تواند از آلودگی هوا و ترافیک آن جلوگیری کند که بر استفاده مداوم و بهینه از آب خام بستگی دارد.
بدون تعارف باید گفت که شهرهای آذربایجان شرقی نسبت به استان های کویر نشین همچون یزد و سمنان سرانه فضای سبز پایین تری دارند که همه این اتفاقات به خاطر حذف و تخریب باغات قدیم شهرها به ویژه تبریز بوده است که امروزه به برج های تجاری و مسکونی تبدیل شده اند و بر مشکلات شهرنشینی افزوده اند.
با این حال باز هم باید از فرصت ها استفاده نموده و از مسئولان شهری استمداد کرد تا تمام قوای بدنه مدیریت شهری را به کار گیرند تا به انحای مختلف در تامین آب مصرفی فضاهای سبز شهرهای فقیر از سبزینه بودن کوشش کنند تا مبادا از حیث گسترش فضاهای سبز شهری و زندگی لذتبخش نسل آینده شرمنده شویم که البته در دوره ای از امور شهری حرفی برای گفتن نداریم…

◾️فضای اول

کم آبی، مهمترین مشکل حوزه فضای سبز شهری تبریز است زیرا این شهر با کاهش بارندگی‌ها و به دنبال آن کم شدن سطح آب‌های زیرزمینی روبرو است و از قرار معلوم، در این راستا برنامه‌ای در حال تدوین است که امیدواریم طی سال‌های آتی با این برنامه نتایج اثر بخشی را شاهد باشیم.
تمهیدات مختلفی وجود دارد که نخستین قدم، استفاده از گونه‌های گیاهی کم مصرف در سطح معابر است که نیاز آبی کمی داشته باشد، دومین اقدام نیز حذف چمن است که ۷۰ درصد استحصال منابع آبی در شهر تبریز توسط چمن‌ها است لذا با حذف چمن در برخی فضاها مثل رفیوژ میانی معابر نیاز آبی فضای سبز کاهش می‌یابد.
اما با این اوصاف، گام سوم استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری زیرسطحی است که ابتدا به طور پایلوت در ائل‌باغی در حال اجراست که این روش مانع تبخیر آب و عدم رشد علف‌های هرز و صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود که طبق مطالعات انجام شده در باغات سنجد این روش با ۶۰ درصد صرفه‌جویی در مصرف آب اجرا شده است و روش دیگر هم که کارشناسان بر آن تاکید دارند تصفیه و استفاده از پساب و همچنین توسعه شبکه آب خام شهر تبریز است که با حذف تانکرها از هدر رفت بخش عظیمی از آب جلوگیری خواهد شد.
کلانشهر تبریز دارای بیش از ۲۹۰ پارک و بوستان محلی و ۲ هزار و ۸۵۰ هکتار فضای سبز است که ۳۰۰ هتکار از فضای سبز این شهر به چمن کاری اختصاص دارد اما سرانه کمی فضای سبز تبریز شامل تمامی فضاهای سبز در اختیار شهرداری حدود ۱۶ مترمربع است در حالی که بر اساس استاندارد باید ۲۵ مترمربع باشد!
با این وجود، سرانه کیفی فضای سبز تبریز شامل پارک ها نیز حدود ۴.۷ مترمربع است که در شرایط استاندارد این سرانه حدود ۱۵ مترمربع باشد و سالهاست که کارشناسان حوزه محیط زیست بر ضرورت افزایش فضاهای سبز شهری تبریز تاکید دارند تا از این طریق بتوان، استانداردهای زندگی در این شهر را ارتقا داد.

◾️فضای دوم

یک کارشناس حوزه فضای سبز تبریز با اشاره به اینکه دفعات آبیاری درختان با تانکر و قطره ای حدود ۲۱ نوبت در سال و برای درختچه ها ۴۳ نوبت در سال می باشد گفت: اگر به عنوان مثال، تعداد یک میلیون و سه هزار اصله نهال درخت کاشته شود، با احتساب میانگین ۵۰ لیتر آب نیاز به یک میلیون و ۵۳ هزار و ۱۵۰ متر مکعب آب برای درختان و با فرض کاشت تعداد یک میلیون ۲۱۰ هزار اصله درختچه نیاز به ۲ میلیارد و ۶۰۳ میلیون لیتر یا دو میلیون و ۶۰۳ هزار و ۳۵۰ متر مکعب آب و در مجموع سه میلیارد و ۶۵۶ میلیون و ۸۰۰ متر مکعب آب مازاد بر مقدار آب لازم برای آبیاری درختان ارقام ردیفی، درختچه ها و گلکاری های موجود فعلی خواهد بود.
رسول صفرزاده افزود: این در حالی است که تعداد چاه های برداشت آب پوشش دهنده آبیاری فضای سبز شهر تبریز ثابت بوده و به دلیل برداشت بی رویه و کاهش نزولات جوی و آب زیرزمینی در سال های اخیر که منبع اصلی تغذیه کننده چاه های برداشت حساب می آیند مشکلات عدیده ای در فضای سبز مناطق در تامین آب به خصوص در ماه های پیک سال به وجود می آید و افزایش برداشت این مقدار آب اضافی از منابع آبی ثابت و غیر افزایشی موجود، عملی کاملاً غیرمنطقی و پر ریسک خواهد بود.
وی با اشاره به غیرفنی بودن طرح های کاشت میلیونی درخت اضافه کرد: بهتر است به جای کاشت یک میلیون اصله درخت در سطح شهر، که به ۹۰۰ هکتار وسعت نیاز دارد، این درختچه‌ها در ۳۰۰ هکتار از تپه‌های کوه عینالی کاشته شوند و قبل از کاشت درختان، از هویت درخت اطلاع کافی داشته و به جای کاشت درختچه‌هایی که صرفاً نیاز به آب زیادی دارند و از نظر زیبایی و تولید اکسیژن ناکام هستند از درختانی همچون سوزنی برگ ها استفاده گردد که با این اقدام می توان از اتلاف بیت المال، تضییع حقوق مردم و به خطر افتادن آینده فضای سبز شهری جلوگیری کرد.

◾️فضای آخر

توسعه فضای سبز پایدار شهری، نیاز به احداث زیرساخت‌ هایی همچون آبیاری شبکه‌ای و حفر چاه‌های عمیق و احداث سپتیک‌های ذخیره آب دارد و این در حالی است که تبریز در یک دهه گذشته علیرغم بهره‌مندی از نزولات آسمانی با مشکل کم‌آبی روبرو بوده است به طوری که کارشناسان امر همواره هشدارهایی در رابطه با منابع آبی پایین در سطح شهر داده و در برخی مناطق شهری نیاز به آب بیش از سایر مناطق است و فضاهای سبز شهری تشنه آب هستند تا موجب طراوت و پویایی اجتماعی گردند.
در حقیقت، نمی‌توان فضای سبز را از شهروندان تبریزی که میزان فضاهای سبزی آن با استانداردهای جهانی فاصله دارد دریغ کرد زیرا فضاهای سبز، مشاعات شهر هستند و در ادوار گذشته، شهرداری‌ به دلیل کمبود منابع مالی با صدور مجوز ساخت و تراکم موجب از بین رفتن باغات داخل و اطراف تبریز و خانه‌هایی که فضای سبز بزرگ داشتند، شده است و این کار سبب شده تا فضای سبز مناطقی از شهر حذف شوند اما حال باید با توجه به مشکلات کم‌آبی و تغییر اقلیم به سمت فضای سبز کم‌نیاز به آب حرکت نمود تا بحران تامین آب فضاهای سبز، موجب افزایش فقر باغشهر تبریز نگردد.
بدین ترتیب، کارشناسان می گویند شهرداری تبریز می‌تواند نهال میوه های مختلف شناسنامه دار را به صورت رایگان در اختیار مردم قرار دهد تا از این طریق درختان میوه دار در حیاط منازل و محوطه مجتمع‌های مسکونی کاشته شوند که امری در جهت فرهنگسازی توسعه فضای سبز خواهد بود و در عوض، طرحهای تشویقی را برای شهروندان در نظر بگیرد که شهروندانی که از این درختان به خوبی محافظت نمایند در عوارض شهری آنها تخفیف اعمال خواهد شد و ایده می تواند برای سایر شهرهای آذربایجان شرقی نیز مثمرثمر باشد.