عصرآزادی آنلاین/ سید فرید پیمان، مدیر مسئول
بر اساس اطلاعات منابع رسمی، در دو سال اخیر، در دریای خزر حدود ۶۰ سانتی متر عقب نشینی (در سواحل ایران) رخ داده است. در سمت قزاقستان این عدد چند ده کیلومتر است. ایران در بهترین قسمت خزر قرار گرفته است و عمق دریا، در سمت ایران بسیار زیاد وحدود ۹۰۰ متر است، به همین دلیل نیز نسبت به چهار کشور دیگر، دیرتر متوجه تبعات این اتفاق می‌شویم. اما زمانی که این مسئله دربخش ایران تشدید شود، بالاترین خسارت را هم خواهیم دید. ما جنگل‌های هیرکانی را داریم که ریشه آن متاثر از دریای خزر است و اگردریا خشک شود یا عقب نشینی کند با بالاترین موج مهاجرت جانداران این جنگل‌ها و چه بسا نابودی تدریجی جنگل‌ها رو به رو خواهیم شد.
بحرانی که در مورد دریاچه اورمیه انجام شد شاید در خصوص دریای خزر هم تکرار شود. در ایران ده ها رودخانه از البرز شمالی به دریای خزر می ریزد که روی این رودها ده ها سد ساخته شده است و این باعث شده تا ورودی آب به این دریا کمتر شود به طوری کهسلاجقه رییس سازمان محیط زیست کشور گفته «ورودی دریای خزر کاهش یافته و تراز آب این دریا در حال پایین رفتن است، موضوعیکه زنگ خطری زیست محیطی را برای زیست بوم کشورهای منطقه به صدا در می‌آورد. در واقع دریای خزر، در هر پنج سال یک متر عقبنشینی کرده است.» بر اساس گفته‌های رئیس سازمان محیط زیست ایران، «بسته شدن ورودی رود ولگا که از روسیه به دریای خزر جاریمی‌شود، یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش تراز و عقب نشینی دریای خزر محسوب می‌شود.»
منبع اصلی آب دریای خزر ولگارود بوده که کارشناسان می گویند این رودخانه عظیم بالغ بر ۹۳۰ میلیارد متر مکعب آورد سالانه دارد کهاگر آن را با کارون به عنوان یکی از بزرگترین رودخانه های ایران می باشد با میزان آورد سالانه ۱۴ میلیارد مترمکعب مقایسه کنیم بهبزرگی آن پی می بریم.
بنابر روایتی روسیه قصد دارد ده ها سد بر روی ولگا رود احداث کند بدین ترتیب شاید در آینده آبی از ولگا رود به دریای خزر وارد نیاد وفاجعه دریاچه اورمیه در خزر تکرار گردد.
دریای خزر بزرگترین پهنه آبی محصور در جهان و به عبارتی بزرگترین دریاچه جهان به شمار می آید. پنج کشور روسیه، قزاقستان،ترکمنستان، ایران و آذربایجان، مستقیما در حاشیه این پهنه آبی قرار گرفته اند و در نتیجه چندین کشور اطراف این پهنه آبی نیز متاثراز وضعیت این دریا خواهند بود. تاجیکستان، ازبکستان و حتی بخش‌هایی از اروپا و چین و افغانستان نیز از این پهنه آبی تاثیرمی‌گیرند.
متاسفانه اکنون با توجه به پروژه‌های سدسازی متعددی که دولت روسیه روی ولگارود اجرا می‌کند، احتمال این که یک بحران جدی دردریای خزر ایجاد شود زیاد است.
البته به دلیل اینکه روسیه نتوانسته از بانک جهانی برای این سدسازی ها وام بگیرد هنوز این پروژه ها مسکوت مانده است. ولی کسی دلیل بستن و کم شدن ورودی آب ولگارود از ناحیه روسیه را نمی داند و این سؤال پیش می آید که آیا روسیه درصدد فشار بر کشورهایی است درگیر این وضعیت هستند؟
در هرصورت بهترین راه کار برای ایران و کشورهای درگیر در این حوضه آبی این است که پشت میز مذاکره نشسته و تعیین کنند که هریک از این ۵ کشور چه درصدی از حق آبه را پرداخت کنند. همچنین باید تعیین شود اگر کشوری فاضلاب خام وارد این دریا کرد، چگونهباید جریمه شود. همه باید سهم خود را پرداخت کنند. طبیعتا روسیه با دارا بودن گسترده‌ترین مرز مشترک و این که مهمترین تامین کنندهآب دریا است، سهم مهم تری دارد، اما سایر کشور‌ها هم باید مشارکت موثر خود را اثبات کنند.
بنابراین اگر این اتفاق بیفتد می‌توانیم به این پهنه آبی بزرگ امیدوار باشیم ولی اگر هر کسی فقط به فکر منافع خود باشد، موفقیت ودستاورد مثبتی نخواهیم داشت و امکان دارد در آینده نزدیک شاهد بحرانی دیگر از نوع دریاچه اورمیه در شمال کشورمان باشیم.
