منطقه آذربایجان از سالهای دور یکی از قطب های اصلی قطعه سازی در کشور بوده است که آن هم احتمالاً به دلیل فعالیت مجموعه های عظیم تراکتورسازی و ماشین سازی در تبریز باشد اما با وجود این ظرفیت ها، قطعه سازان با چالش های عدیده ای مواجه هستند به طوری که خودروسازان دُردانه با تاخیر بی تفاوتانه در پرداخت مطالبات آنها، قطعه سازان آذربایجانی را با مشکل نقدینگی مواجه می کنند.
بانک ها نیز علاقه چندانی به پرداخت تسهیلات به قطعه سازان بدشانس ندارند و فعالان حوزه صنعت قطعه سازی مجبورند مواد اولیه خود را به نرخ رقابتی پیش خرید کنند اما محصولات خود را با قیمت گذاری دستوری دولت به فروش رسانده و چند ماه منتظر بمانند تا خودروسازان مطالبات آنها را پرداخت کنند.
کارشناسان حوزه صنعت معتقدند اینگونه مشکلات که چند سال است با صنعتگران آذربایجانی قدم به قدم حرکت می کنند باعث می شود قطعه سازان نتوانند به چالش دیگر این حوزه که همانا فرسودگی ماشین آلات است، با آسودگی خاطر رسیدگی کنند و بدین سان است که صاحبان خودرو همواره از کیفیت قطعات خودرو ناراضی هستند و تاکنون نیز نسخه ای برای اصلاح آن تجویز نشده است…
قطعه سازی در چه وضعیتی است؟
آذربایجان شرقی با فعالیت حدود ۴۰۰ واحد قطعه سازی و اشتغال بیش از ۱۵ هزار نفر در این حوزه، جایگاه اول کشور را از نظر تعداد قطعه سازان خودرویی و غیرخودروییبه خود اختصاص داده است که سابقه طولانی این استان در قطعه سازی بر همگان محرز است.
خودروسازان بزرگ کشور ۵۰ درصد قطعات خود را به قطعه سازان بزرگ و خاص سفارش می دهند و قطعه سازان آذربایجان شرقی تنها در ۲۰ درصد از همان ۵۰ درصد باقی مانده، سهم قابل توجهی دارند.
مشکل قطعه سازان در حوزه تامین نقدینگی، صبر آنها را لبریز کرده است زیرا به گفته صاحبان صنایع آذربایجان شرقی، متاسفانه بانک ها همکاری لازم را در این زمینه نداشته و از محل تسهیلات تبصره ۱۸ سهم ناچیزی به قطعه سازان اختصاص می یابد.
بانک ها نیز دلیل این مسئله را ناترازی جذب منابع در مقابل مصارف عنوان می کنند اما باید گفت عملکرد بانک ها به صورتی است که اولویت ها و میزان اشتغال زایی یک صنعت را مدنظر قرار نمی دهند بلکه ترجیح می دهند تسهیلات خود را به واحدهایی ارائه دهند که وثیقه سهل الوصول تری داشته و دوره بازگشت تسهیلات آنها نیز سریع تر است.
در این اوضال و احوال، قطعه سازان مجبورند مواد اولیه موردنیاز خود را پیش خرید کنند و از سوی دیگر خودروسازان نیز، هزینه محصولات خریداری شده از آنها را با یک تاخیر ۴ الی ۶ ماهه پرداخت می کنند که این دو موضوع باعث می شود یک وقفه ۹ ماهه در تامین نقدینگی قطعه سازان ایجاد گردد لذا خودروسازان شرایط خاصی را برای خرید قطعات دارند که بسیاری از واحدهای متوسط و کوچک نمی توانند با این شرایط با آنها همکاری کنند و حل این مشکل نیازمند یک اقدام در سطح ملی است.
آگاهان قطعه سازی چه می گویند؟
یک کارشناس حوزه صنعت با اشاره به عدم نگاه زنجیره ارزشی به صنعت قطعه سازی در آذربایجان شرقی معتقد است: قطعه ساز مجبور به خرید مواد اولیه به صورت نقدی یا در کمترین زمان ممکن است اما خودروساز با تاخیر ۶ ماهه، مطالبات قطعه سازان را پرداخت می کند.
“رضا موسایی” افزود: از سوی دیگر محصولات تولیدی قطعه سازان با قیمت گذاری دستوری خریداری می شود اما مواد اولیه آنها با تغییرات نرخ ارز و تورم، تغییر پیدا می کند که این قضیه باید اصلاح شود لذا اگر قیمت گذاری دستوری در حوزه فروش قطعات نیز حذف شود باعث رونق تولید می شود چراکه نظام انگیزشی بنگاه دار اصلاح شده و سرمایه گذار به این صنعت جذب خواهد شد.
وی، آذربایجان شرقی را یکی از قطب های باسابقه کشور در زمینه قطعه سازی دانست و اضافه کرد: ایجاد کنسرسیوم های قطعه سازی با حمایت دولت، فعالان این حوزه را قادر می سازد تا وارد بازارهای صادراتی شده و فعالیت های سازنده ای در عرصه تحقیق و توسعه داشته باشند.
موسایی تاکید کرد: ایجاد کنسرسیوم ویژه، هزینه های تحقیق و توسعه را برای قطعه سازان کاهش داده و همکاری آنها با پارک های علم و فناوری را تسهیل می کند تا زمینه ورود به بازارهای صادراتی برای قطعه سازان کوچک و متوسط مهیا گردد.
این کارشناس حوزه اقتصاد با اشاره به پیشرفت های تورکیه در حوزه قطعه سازی، نزدیکی استان آذربایجان شرقی به این کشور را یک ظرفیت قلمداد کرد و توضیح داد: این قصیه می تواند زمینه همکاری بین قطعه سازان آذربایجانی و کشور تورکیه را فراهم کند که این مبادلات می تواند به تبادل فناوری های نوین نیز منجر گردد که به نفع صنعت این استان خواهد بود.
فعالان قطعه سازی چه می گویند؟
مسافت زیاد آذربایجان شرقی با خودروسازان یکی دیگر از چالش هایی است که کارشناسان اقتصادی بر آن تاکید دارند و قطعه سازان استان با حاشیه سود کم اقدام به فروش محصولات خود می کنند اما خودروسازان مبلغ قراردادها را با تاخیری چند ماهه پرداخت می کنند که این مسئله قطعه سازان آذربایجانی را در زمینه سرمایه در گردش با مشکل جدی مواجه کرده است.
یک فعال تولیدکننده گیربکس در تبریز گفت: آذربایجان شرقی یکی از قطب های قطعه سازی در کشور بود اما سیاست های نادرست و فرسودگی ماشین آلات باعث شده است تا این جایگاه برای آذربایجان شرقی از دست برود.
“علی اکبر عمرانی” افزود: هزینه بالای ریخته گری و فورج باعث می شود تا قطعه سازان این نیازمندی خود را از استان های دیگر کشور تامین کنند و همین مسئله باعث می شود تا به مرور، ریخته گری و فورجینگ به مرور در آذربایجان شرقی آسیب دیده و قطعه سازی را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
وی اضافه کرد: دولت های مختلف شعار نوسازی در زمینه صنعت را مطرح کرده اند اما در عرصه عمل اتفاق خاصی رقم نمی خورد و فرسودگی ماشین آلات سبب شده است تا واحدهای تولیدی با ظرفیتی پایین تر از ظرفیت اصلی خود تولید کنند و همان روند زیان دِه باقی می ماند!
بدین ترتیب، ضروری است رویه ای در نظر گرفته شود تا خودروسازان و قطعه سازان هر دو به منافع خود دست پیدا کنند و شاید یکی از اولین اقدامات در این مسیر، حذف قیمت گذاری دستوری در زمینه خودرو است چراکه با این رویه، تنها دلالان منتفع خواهند شد و البته بانک ها نیز حمایت خود از قطعه سازان آذربایجان شرقی را فراموش نکنند تا زمینه لازم برای نوسازی فناوری حوزه صنعت قطعه سازی منطقه پراستعداد آذربایجان مهیا گردد.
