اهمیت حفاظت همسایگان از رود مرزی ارس به بهانه تهدید آلایندگی آن به روایت "عصرآزادی"
شایعه آلودگی ارس؛ دغدغه افکار عمومی!
عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
نگرانی از آلودگی آب ارس به دلیل ورود پساب از خاک ارمنستان در سال های گذشته، موجب نگرانی مردم منطقه، رسانه ها و تشکیلات دوستدار محیط زیست را به وجود آورده و مسئولان و متولیان استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان‌غربی و اردبیل را وادار به پاسخگویی کرده؛ امری که به دلیل بهانه های واهی و فرصت سوزی های معمول، همچنان دغدغه شهروندان منطقه شمالغرب کشور است.
در حقیقت، دغدغه آلودگی آب ارس، فارغ از نگاه های دیپلماتیک و مصلحت گرایانه، چالش مهمی برای افکار عمومی، نمایندگان مجلس، نهادهای مسئول و رسانه ها از اواسط دهه ۱۳۸۰ تا به امروز بوده است؛ در این میان انتشار گاه و بیگاه تصاویر هدایت پساب سبز رنگ از خاک ارمنستان به رودخانه ارس، بازتاب گسترده ای در افکار عمومی داشته و آنان نهادهای مسئول را به کم کاری و مماشات در برخورد با آلودگی یکی از مهمترین رودخانه های مرزی کشور متهم می کنند که آلودگی زندگی بیش از ۷ میلیون انسان را تهدید می کند.
البته برخی از نهادهای مسئول مانند حفاظت محیط زیست و آب منطقه‌‍ای آذربایجان شرقی اصل هدایت پساب و املاح کارخانه ها و معادن از خاک ارمنستان به رودخانه ارس را تایید کرده و از تلاش برای حل این مشکل سخن می گویند اما تا به امروز نتیجه ثمربخشی نداشته و افکار عمومی استان های شمالغرب ایران همواره از آلودگی آب این رودخانه مرزی تاریخی و عواقب جبران ناپذیر آن نگرانند و به وقت پیگیری، موضوع جنبه دیگری به خود می گیرد که همانا عدم شفاف سازی است…
ابتدای ارس
اَرَس یا به نام اصلی، آراز Araz نام یک رود نسبتاً پرآب و خروشان است که از کوه‌های بین گول در منطقه آناتولی ترکیه سرچشمه می‌گیرد، رود آرپا در نزدیکی مرز ترکیه و ارمنستان به رود ارس می‌ریزد، سپس مرز مشترک نخجوان را به طول ۱۱ کیلومتر ترسیم کرده و پس از گذر از مرز ایران و نخجوان، از مرز میان ایران و ارمنستان عبور کرده و دوباره مرز مشترک میان ایران و کشور آذربایجان را شکل داده و در منتهی‌الیه شمالی شهرستان پارس‌آباد در استان اردبیل وارد کشور آذربایجان شده و به رود کورا می‌ریزد؛ این رود یکهزار و ۷۲ کیلومتر طول دارد و از طولانی‌ترین رودهای داخل ایران، یعنی کارون هم طولانی‌تر است.
این روزها هم سد قیز قلعه سی به صورت مشترک با کشور آذربایجان بر روی رود ارس احداث و به اتمام رسیده تا آبگیری آن با حضور روسای ایران و آذربایجان افتتاح گردد و زیبایی های خاص ارس دوچندان شود کمااینکه پنج پل آهن جلفا، پل شوسه جلفا، پل پلدشت، پل خداآفرین و پل نوردوز در مرز ارمنستان نیز صفای دیگر بر منطقه داشته است.
حوضه آبریز ارس در کشورهای ایران، ترکیه، ارمنستان و آذربایجان قرار دارد و وسعت آن تقربیاً ۱۰ هزار و ۳۲۰ کیلومتر مربع بوده و حدود سه هزار و ۹۰۰ کیلومتر مربع آن را اراضی متعلق به ایران تشکیل می دهد و از یکهزار و ۷۲ کیلومتر طول رود ارس، ۴۱۰ کیلومتر آن، نوار مرزی بین‌المللی را تشکیل می دهد و ۱۲ درصد آب رودخانه ارس از خاک ایران و ۳۴ درصد از خاک ترکیه و بقیه از کشورهای آذربایجان و ارمنستان تأمین می گردد.
در حقیقت، رود ارس از مهم ترین رودهای منطقه قفقاز است که علاوه بر جذابیت ویژه گردشگری و تأثیرات مثبت اکوسیستمی، قابلیت مهمی از نظر ماهی‌های قابل صید داشته و هرگونه آلودگی آب آن می تواند علاوه بر تهدید مخاطرات طبیعی و تاریخی، به اراضی منطقه نیز صدمات جبران ناپذیری را وارد نماید.
میانه ارس
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور اخیراً در اظهارات جالبی در خصوص آلودگی آب رودخانه ارس تاکید کرده که بناست سه کارگروه اصلی در رابطه با آلودگی این رود مرزی هم در ارمنستان و هم در ایران شکل بگیرد و با همکاری هم اقدامات لازم انجام شود و متقابلاً بحث ها را پیگیری کنند.
علی سلاجقه افزود: رود ارس آلایندگی دارد ولی مراودات ما با کشور ارمنستان بسیار خوب است، مسئولیت این کار به مدت ۱۸ سال بر عهده وزارت نیرو بوده و چند ماهی است که به سازمان محیط زیست کشور سپرده شده که خوشبختانه اولین هیئت ما حدود سه ماه قبل در ایروان با کشور ارمنستان نشست بسیار خوبی داشته اند.
وی اضافه کرد: ما یک مقداری کار را با تأخیر شروع کردیم زیرا دستگاه های مربوطه، مسئولین این کارگروه ها و کسانی که باید نماینده تام الاختیار باشند را با تأخیر معرفی کردند ولی در حال حاضر اقدامات لازم انجام شده و سه کارگروه معدن و صنعت، آلایندگی و کارگروه سوم که تحت نظارت وزارت کشور هست تشکیل شده است.
در بُعد استانی نیز تقریباً این موضوع قابل تایید است به طوری که مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی چندی پیش با اشاره به آلودگی رود ارس از سوی کشور ارمنستان تاکید کرد که تیمی از سوی وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست، رایزنی‌های خود را با طرف ارمنی آغاز کرده‌اند و این موضوع به طور جدی در حال پیگیری است.
شهنام اشتری با بیان اینکه ورود پساب صنعتی عامل اصلی آلودگی رودخانه ارس از سوی سازمان حفاظت محیط زیست تایید شده است تاکید کرده که رایزنی‌ها برای جلوگیری از این موضوع در حال انجام است زیرا ادامه روند این آلوده سازی می‌تواند خطرات جدی در دراز مدت داشته باشد.
انتهای ارس
موضوع آلودگی گسترده رودخانه ارس طی سالهای اخیر به ویژه در محدوده سد خداآفرین و دشت مغان همواره مطرح بوده و به گفته کارشناسان، رود ارس علاوه بر آلودگی به مواد پرتوزای هسته ای، به فلزات سنگین و سمی مانند سرب، آرسنیک، ترکیبات آلومینیوم، نیکل، مس و دهها آلاینده دیگر نیز آلوده است که کارشناسان، منشا اکثر اینگونه آلاینده‌ها را کشور ارمنستان معرفی می کنند.
کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران سال گذشته با انتشار پژوهشی اعلام کرد که ادامه فعالیت نیروگاه اتمی قدیمی متسامور ارمنستان باعث آلودگی آب رودخانه ارس در سالهای اخیر شده و اعضای فراکسیون محیط زیست مجلس نیز پیشتر فعالیت این نیروگاه هسته ای قدیمی و فرسوده را علت اصلی آلودگی رودخانه ارس و شیوع سرطان در استان اردبیل عنوان کرده اند.
این در حالی است که برخی از مسئولان استانی آذربایجان شرقی همچون معاون سیاسی و امنیتی استاندار و مدیرکل پدافند این استان همواره در رویارویی با سوال خبرنگاران در مورد نحوه یافتن راهکارهای لازم به طریق دیپلماسی منطقه ای و امثال آن سکوت کرده و یا در حرکتی جالب، به تکذیب این آلودگی می پردازند!
بدین ترتیب، قضیه تا آنجا خطرناک و نیازمند بررسی زودهنگام است که بر اساس گزارش‌های تهیه شده توسط ترکیه و اتحادیه اروپا، نیروگاه متسامور ارمنستان دارای حداقل استانداردهای ایمنی لازم نبوده و باید فوراً تعطیل شود و حتی اتحادیه اروپا پیشنهاد کمک ۱۰۰ میلیون یورویی به ارمنستان در صورت تعطیلی این نیروگاه ساخته شده در دوره اتحاد جماهیر شوروی سابق را داده است که باید مورد توجه مسئولان آن کشور قرار گیرد و اگر به فکر سواحل خود نیست حداقل، اکوسیستم این سوی ارس را درنظر بگیرد!
