دریاچه اورمیه در توهم حیات

با افزایش ۵۰ درصدی بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه اورمیه نسبت به سال گذشته و رهاسازی حقآبه این دریاچه از سدهای بالادست، وضعیت نگین فیروزه ای آذربایجان رو به بهبود است اما معلوم نیست در فصل گرمای سال عاقبت این حجم از آب چه شود!

طبق آمارهای جدید، حجم آب دریاچه اورمیه طبق آخرین پایش به یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که نسبت به زمان مشابه سال گذشته ۲۵۰ میلیون مترمکعب و نسبت به ابتدای سال آبی جاری یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب بیشتر است.

آن طور که مسئولان مربوطه اعلام می کنند در حال حاضر تراز دریاچه اورمیه به یک هزار و ۲۷۰ متر و ۳۸ سانتی متر رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹ سانتی متر و نسبت به ابتدای سال آبی جاری در اول مهر ۱۴۰۲ حدود ۵۵ سانتی متر افزایش تراز داشته است.

وسعت دریاچه اورمیه نیز بحث قابل توجهی است که به یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع رسیده که ۳۵۰ کیلومتر مربع بیشتر از زمان مشابه سال گذشته است که همگی در سایه بارش های مناسب در استان های آذربایجان شرقی و غربی و حوضه آبریز دریاچه اورمیه در زمستان ۱۴۰۲ و فروردین ماه جاری پدیدار شده که نسبت به بلندمدت ۲۷ درصد و نسبت به سال گذشته ۴۳ درصد افزایش داشته است.

ناگفته نماند اینکه در برخی از رسانه های نزدیک به دولت سیزدهم عنوان می شود که برنامه رهاسازی از سدها با افزایش حجم ذخایر آب آنها انجام می گیرد باید گفت از آذرماه سال گذشته رهاسازی انجام شده و در حال حاضر ۴۱۱ مترمکعب بر ثانیه ورودی آب به دریاچه اورمیه صورت می گیرد و هنوز راه زیادی برای تثبیت مقدار آب وجود دارد.

یک فعال محیط زیست آذربایجان‌ شرقی بر توهم بودن وضعیت احیای دریاچه اورمیه تاکید کرد و گفت: اگر وضعیت بارش‌های این استان مطلوب باشد‌، کل برآورد آبی قابل استفاده آن به ۵ میلیارد مترمکعب خواهد رسید که باید بین حوزه‌های مختلف کشاورزی، صنعت، خدمات، شرب و غیره تقسیم شود پس، حداکثر آبی که به دریاچه می‌رسد معادل یک میلیارد مترمکعب خواهد بود.

محمدحسین حسن‌ زاده احیای دریاچه را از طریق بارش های فصلی غیرممکن دانست و افزود: تا زمانی که سیاست‌های مشخص شده جهت احیا اعمال نشود بارندگی‌ها بی‌اثر خواهد بود چرا که با افرایش دمای منطقه، مقدار تبخیر نیز افزایش خواهد یافت.

وی اضافه کرد: آبی که اکنون در سطح دریاچه اورمیه مشاهده می‌شود خطای دید است و عمق آب در بیشتر قسمت‌های آن بیش از چند سانتی‌ متر نیست که این امر به دلیل سطح بلوری دریاچه اورمیه است.

حسن‌زاده با بیان قوانین مربوط به اخذ مجوز حفر و بهره‌ برداری از چاه‌های اطراف دریاچه، به معایب و ضررهای ناشی از حفاری‌های غیرمجاز و بیش از حد به این منطقه پرداخت و یادآور شد: قدم‌های اصلی در احیای دریاچه را به ترتیب می توان در اصلاح ساختار فکری مسئولان، تغییر سیستم معیشتی مردم و دخالت مسائل اجتماعی در سیاست‌ گذاری‌ها خلاصه کرد.

یک فعال محیط زیست دیگر آذربایجانی نیز ضمن بررسی اخبار روزهای اخیر، به‌ بررسی آمار مربوط به بارندگی استانهای پیرامون دریاچه اورمیه پرداخت و گفت: اندازه‌ گیری سطح آب دریاچه و سدها در ماه‌های پر آب و پر بارش نه‌ تنها منطقی به‌ نظر نمی‌رسد بلکه گمراه کننده نیز هست.

بابک باسمنجی در اظهارات خود، الگوی کشت نامناسب، اجرای نادرست پروژه پل میانگذر دریاچه، شرایط اقلیمی، حفر چاه‌های غیرمجاز، احداث سدهای متعدد و غیره را از دلایل ایجاد وضع بحرانی برای دریاچه اورمیه عنوان کرد.

اخبار و تصاویر منتشر شده از دریاچه اورمیه در روزهای اخیر و خشنودی مردم آذربایجان از احیای نسبی آن در افزایش ۲۶ سانتی‌متری آب دریاچه نسبت به اول سال آبی گرچه خبر خوبی است اما باید توجه داشت اکنون در بهترین شرایط آب و هوایی قرار داریم و مقایسه آمار این دوره با دیگر سال‌ها خوشبینانه است.

از قرار معلوم، اگر سالیانه آب دریاچه ۲۵ سانتی‌ متر افزایش یابد حدوداً ۱۶ سال طول خواهد کشید تا به حالت نسبتاً عادی برسد چرا که فاصله بسیار فاحشی با وضعیت مطلوب دارد.

کارشناسان می گویند حجم فعلی آب دریاچه اورمیه در حال حاضر حدود ۲ میلیارد مترمکعب است که در سال‌های گذشته این رقم حدود ۵ میلیارد مترمکعب را شامل می شد لذا یکی از دغدغه‌های موجود، میزان آب رها شده است که لزوماً با ورودی دریاچه یکسان نیست چرا که در مسیر آن، برداشت‌هایی از این حجم آب‌ صورت می‌گیرد که باید از دستگاه هیدرومتریک برای محاسبه میزان نهایی آب ورودی استفاده شود.

حقیقت این است که بحران خودساخته مهندسان و تصمیم گیران داخلی طی سالیان متمادی درباره دریاچه اورمیه دهها سال بود که از تهران مدیریت می‌شد و همین موضوع موجب بی‌ جواب ماندن فرآیند احیای آن می‌شد که علاوه بر تهدید میانگذر طبیعت شکن دریاچه اورمیه، مدیریت احیای دریاچه در قالب کارگروه ملی نجات وارد آذربایجان‌ غربی شده و هر چند موقت اما، رضایت مندی نسبی را پدیدار نموده است.

بدین ترتیب، رسانه های پایتخت باید از آمار و ارقام معتبر اطلاع داشته و از اخبار گمراه کننده و توهم‌زا دوری کنند چرا که وضعیت دریاچه اورمیه در واقعیت، چندان هم خوب نیست و خوشحالی فعلی، موقتی بوده و چند ماه دیگر مجدداً رنگ می بازد زیرا میزان آب دریاچه اورمیه قبلاً ۳۲ میلیارد مترمکعب بوده است و حال، به نظر شما وجود تنها ۲ میلیارد مترمکعب آب، جای نگرانی ندارد!؟