شاه کلید محاسبه سهم الارث ایرانی ها در دست سردفتر آذربایجانی

عصرآزادی آنلاین/ گفتگو از: شهرام صادق زاده

امنیت و آرامش نظام اجتماعی و حقوقی هر جامعه با امنیت و ثبات اقتصادی آن جامعه ارتباط مستقیم دارد به طوری که با قانونمند شدن و شفاف تر شدن روابط افراد جامعه در امور معاملاتی، قراردادها و توافق نامه های تجاری، اقتصادی و خانوادگی، این موارد توسط یک شخصیت حقوقدان، صالح و مورد اعتماد به نام سردفتر به طور شفاف و مطابق با قوانین تنظیم و ثبت می گردد که نخستین اثر این امر، کاهش دعاوی، اختلافات و نزاع های بی حد و حصر و کاهش مراجعات مردم به مراجع قضایی خواهد بود و بُعد دیگر آن نیز آرامش و نظم و ترتیب زندگی مردم در تمام جوانب زندگی است.
در همین راستا، اخیراً کتابی تحت عنوان “سهم الارث طبقه اول در اشکال مختلف از نظر کاربردی در اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی” توسط “جواد شافعی” سردفتر بازنشسته دفتر اسناد رسمی ۵۹ تبریز و سردفتر نمونه در آذربایجان شرقی چاپ شده است که در حقیقت، یکی از ثمره ها و نتایج درخشان تلاش مستمر این سردفتر تلاشگر در کسوت فعالیت در حوزه سردفتری دفاتر اسناد رسمی است که در راستای استفاده علمی و عملی جامعه سردفتران و دفتریاران کشور خصوصاً در رفع مشکلات امور ثبتی، اسناد رسمی و مهارت در نحوه سهم بندی وراث به طور حتم مورد استفاده قرار خواهد گرفت؛ به همین بهانه گفتگوی “عصرآزادی” با این سردفتر فعال و نمونه آذربایجانی از نظرتان می گذرد؛

◾️در ابتدا، از خودتان بگویید.
جواد شافعی هستم، در سال ۱۳۳۸ و در محله کوچه باغ تبریز به دنیا آمده ام، دو فرزند پسر دارم که فرزند اول، فوق دکتری مهندسی عمران از دانشگاه جرجیاتِک آمریکا و فرزند دوم نیز دکتری مهندسی عمران از دانشگاه رُم ایتالیاست، در طول ۶۵ سال زندگی، هدفی جز کسب روزی حلال، حل مشکلات حقوقی و صنفی سردفتران و تربیت فرزندان صالح نداشته ام تا فقط و فقط یک انسان امن و مثبت برای جامعه باشند.
پس از طی دوران تحصیلات ابتدایی و متوسطه اول و دوم با بهترین نتایج و رتبه ها در آذربایجان شرقی، در سال ۱۳۵۷ با شرکت در کنکور سراسری با رتبه ۹۰ در رشته حقوق قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران قبول شدم.
در طول دوران تحصیل، تمام دروس رشته حقوق را با نمرات بسیار عالی پشت سر گذاشته و نهایتاً با معدل ۱۷،۵ از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شدم و در دوران تحصیل خود در این دانشگاه از محضر اساتید بزرگوار علم حقوق همچون دکتر لنگرودی، دکتر صفایی، دکتر قائم مقامی و سایر فرهیختگان این رشته کسب علم نمودم.

◾️از چه سالی وارد عرصه دفاتر رسمی شدید؟
از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۱ مسئولیت دفتر حقوقی اداره کل اوقاف و امورخیریه آذربایجان شرقی را عهدار بودم و در سال ۱۳۶۹ با کسب رتبه بسیار عالی از آزمون سردفتری دفاتر اسناد رسمی قبول شدم، در نهایت افتخار و شرف مسئولیت سردفتری دفتر اسناد رسمی ۵۹ تبریز به بنده محول گردید.
در طول ۳۰ سال دانش های علمی و عملی بسیار مفیدی را در سمت سردفتری اسنادرسمی آموختم و در سال ۱۴۰۰ از سوی اداره کل ثبت اسناد و املاک آذربایجان شرقی به عنوان سردفتر نمونه استان معرفی شدم.
در طول سالیان متمادی عضو هیات مدیره جامعه سردفتران و دفتریاران آذربایجان شرقی بودم و در این سال ها از ارائه مشاوره و راهنمایی برای همکاران سردفتر استان و حتی استان های همجوار نیز دریغ نکردم.

◾️مهمترین انگیزه و دلیل که برای تالیف و چاپ این کتاب داشتید چه بود؟
اغلب همکاران محترم در محاسبه سهم وراث سهواً دچار اشتباه می شدند و ضرورت موضوع زمانی هویدا می شد که سند امضاء شده بود و متعاملین رفته بودند و حتی گاهی گواهی حصر وراثت یا گواهینامه واریز مالیات بر ارث نیز سهو قلم اشتباهی صادر می شد، بنابراین ۱۵ سال قبل انگیزه تدوین و تالیف این مجموعه برای بنده به وجود آمد.
البته آن سالها سیستم الکترونیکی هنوز به وجود نیامده بود و بنده فقط این کتاب را برای سهم بندی سنتی و کلاسیک تهیه نمودم ولی بعداً از اجرای سیستم ثبت الکترونیکی این مجومعه را ویرایش و سهم بندی الکترونیکی را نیز به ترکیب کتاب اضافه نمودم.

◾️چرا مطالعه این کتاب برای شهروندان مهم است؟
خوانندگان کتاب و مخصوصاً همکاران ثبتی و حقوقی یقین داشته باشند یکی از طرق خدمت به مردم، داشتن معلومات کافی در رشته تخصصی و شغلی می باشد لذا این امر جز با صرف وقت برای مطالعه کتب مختلف حاصل نمی شود، کمااینکه جمله “انسان و سردفتر شریف و باسواد باشیم نه سردفتر باتجربه” شعار اصلی ام در سِمت سردفتری بود و اکنون نیز به آن پای بند هستم.

◾️چه گروهی از جامعه مخاطب این کتاب هستند؟
کتاب “سهم الارث طبقه اول در اشکال مختلف از نظر کاربردی در اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی” به صورت کاملاً ساده و در سطح بسیار پایین سواد جامعه نوشته شده است به طوری که برای محاسبه سهم الارث وراث در طبقه اول شامل پدر، مادر، اولاد و در کنار آنها زوج یا زوجه، یک فرد حتی با تحصیلات کلاس پنجم و با هر شغل و موقعیت اجتماعی اعم از بقال، پاکبان، پزشک، مهندس، دبیر، استاد دانشگاه و غیره می توانند شخصاً سهم هر ورثه خانواده را محاسبه نماید.

◾️مطالعه این کتاب چه مزیتی دارد و چه مواردی در آن مطرح شده است؟
از امتیازات این کتاب می توان به تشریح موارد مورد نیاز مخاطب از طریق رسم شکل اشاره کرد که در بخشی از آن به وراث شخص شامل مادر، چند پسر و زوج اشاره شده و با طرح دو مثال تاکید شده است.
در یک مثال، مشخص شده که سهام وراث به صورت سنتی و کلاسیک یا به عبارت دیگر، روال قدیمی سهم بندی شده است تا سردفتر با سهم بندی بطریقه روال قدیم نیز آشنا شود و در مثال بعدی نیز، سهام وراث به صورت مقسم بندی که همانا با سیستم الکترونیکی طراحی شده است یعنی، یک مقسم به صورت عدد کل و برای هر ورثه یک سهم جزء تعیین شده است.
از سال ۱۳۹۲ سیستم سنتی تنظیم و ثبت اسناد در دفاتر اسناد رسمی ملغی و حذف گردیده و در حال حاضر سیستم ثبت الکترونیکی اسناد توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در دفاتر اسناد رسمی و ادارات ثبت اجرا می گردد.

◾️لطفاً مقداری بیشتر توضیح دهید.
کتاب حاضر دقیقاً به مثابه یک ماشین حساب مهندسی پیشرفته است تا برای محاسبات پیچیده در کمترین زمان ممکن و با دقت بسیار عالی عمل نماید.
کاربر این سیستم شامل سردفتران، وکلا، قضات محترم و ادارات ثبت و حوزه های مالیاتی، در مدت زمان بسیار کوتاه قادر به محاسبه سهام‌ وراث طبقه اول ارث شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد آنها و در کنار آنها زوج و زوجه خواهند بود، مضافاً اینکه جله دوم کتاب نیز با عنوان “سهم الارث طبقه دوم شامل برادر، خواهر و اولاد آنها و جد و جده و در کنار آنها زوج و زوجه” نیز در مرحله تکمیل و چاپ بوده و در آینده نزدیک چاپ خواهد شد.

◾️کتاب شما چگونه به کمک مردم نیازمند در پرونده های ارث خواهد آمد؟
کتاب حاضر در درجه اول که مهمترین اثر وجودی آن را شامل می گردد موجب صحت و درستی اسناد تنظیمی دفاتر اسناد رسمی در خصوص معاملات وراث نسبت به ماتَرَک با اشخاص غیر و به ویژه با خودشان خواهد بود زیرا مهمترین موضوع در معاملات وراث تعیین و محاسبه دقیق سهم الارث آنهاست و فایده دیگر آن نیز، کاهش مدت زمان محاسبه انواع سهم الارث، حتی در مشکل ترین شکل های وراث می باشد.
در حقیقت، کتاب “سهم الارث طبقه اول در اشکال مختلف از نظر کاربردی در اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی” منبع قابل استفاده و استنادی برای تمام حقوقدانها اعم از قضات، وکلا، اساتید دانشکده حقوق، دانشجویان حقوق، سردفتران و عامه مردم است تا از حق و حقوق قانونی خود در حوزه ارث دفاع نمایند.