جهان در انتظار خشکبار آذربایجان

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

امروزه توسعه صادرات کالاهای غیرنفتی در سطح جهان یک ضرورت است زیرا صادرات‌ کالاها، درآمدهای ارزی را افزایش داده و در نتیجه، اجرای برنامه‌ های توسعه‌ اقتصادی را که‌ متضمن هزینه‌های ارزی است امکان‌پذیر می‌کند، همچنین اشتغال را نیز افزایش‌ می‌دهد که نمونه آن را می توان در برخی از کشورهای همسایه مشاهده نمود که داتاً نفت هم ندارند اما در صادرات کالاهای تولیدی یا واسطه ای بسیار موفق هستند و ما نیز تنها نقش تماشاگر را داریم!
در حالی که می گویند منابع سرشار نفت ایران محدود بوده و در آینده‌ نه چندان دور به پایان می‌ رسد، محصولات خشکباری مناطق جنوبی آذربایجان شرقی به‌ عنوان یکی از اقلام صادراتی سنتی که قدمتی چندین ساله در عرصه‌ صادرات ایران دارد، جایگزین مناسبی تلقی می‌ شود که فعلاً مسئولان ما فقط در حد تماشاگر قرار گرفته اند!
شهرهای جنوبی آذربایجان شرقی از جمله مراغه، ملکان، بناب، آذرشهر و ممقان منبع غنی و باکیفیتی از محصولات خشکباری هستند که می‌ تواند در صورت توجه کافی، ارزآوری نجومی برای استان به ارمغان آورد؛ ظرفیت‌های بالایی که برای تولید، فرآوری و آماده‌سازی محصولات خشکبار جهت صادرات به کشورهای همسایه و حتی کشورهای ثروتمند اروپایی وجود دارند و به حال خود فراموش شده اند و گویا چشمهای مسئولان ما، آنها را نمی بیند…

◾️وعده هایی در حد شعار

خشکبار به عنوان بخش مهمی از محصولات کشاورزی تولید شده در آذربایجان‌ شرقی به ویژه در مناطق جنوبی این استان از جایگاه مهمی در سبد صادراتی برخوردار است که توجه به صنایع پیرامونی و فرآوری و بسته بندی می‌تواند ضمن ایجاد اشتغال در منطقه، ارزآوری بسیار مطلوبی نیز برای دیار آذربایجان داشته باشد.
به گفته تولیدکنندگان و صادرکنندگان بخش خشکبار آذربایجان شرقی، ایجاد هماهنگی‌های لازم با صادرکنندگان خشکبار و حمایت از تولیدکنندگان این محصولات، تلاش برای خرید و صدور بخش قابل توجهی از محصولات قابل فرآوری، توجه به اهمیت بالای بازاریابی برای تولیدات خشکباری، سامان بخشی به نحوه صادرات تولیدات و برنامه‌ریزی مدون و تعریف شده برای ایجاد و تقویت اتحادیه‌های صادراتی شهرستان های ملکان، بناب و مراغه در کنار رایزنی‌های اقتصادی و بازرگانی مسئولان دولتی و اتاق بازرگانی جهت صادرات خشکبار آذربایجان‌ شرقی باید در اولویت برنامه‌ ریزان کشوری و استانی قرار گیرد که تا به حال فقط در حد شعار و وعده باقی مانده است!
واقعیت این است که برای تجاری سازی خشکبار و محصولات باغی آذربایجان شرقی، ایجاد بازار بورس خشکبار در تبریز ضروری بوده و با توجه به رقابت ایجاد شده در عرضه محصولات خشکبار در بازارهای جهانی، حمایت های فنی و علمی در افزایش کیفیت خشکبار تولیدی این استان با حمایت از مراکز تحقیقاتی کشاورزی اجتناب ناپذیر است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند حمایت از تشکلهای صادراتی، به کار گرفتن اصول و فنون بازاریابی و تبلیغات، توجه به بسته بندی های فنی، کاهش آلودگی های اولیه محصولات باغی و کشاورزی و برپایی کارگاههای آموزشی می تواند به جهانی شدن برند خشکبار آذربایجان شرقی کمک شایانی کرده و برند مراغه، بناب و ملکان را در کشورهای مصرف کننده نهادینه سازد.

◾️تنبلی داخلی و تحریم خارجی

یک فعال حوزه خشکبار در آذربایجان شرقی در خصوص وضعیت فعلی این صنعت در استان و مشکلات آن معتقد است: صادرات محصولات خشکبار از ارزش‌ افزوده بالایی برخوردار است و می‌ تواند با توجه به شرایط فعلی کشور که نیاز شدیدی به ارزآوری و صادرات وجود دارد، به‌ اندازه و سهم خود در کاهش مشکلات نقش‌ آفرینی کند.
علیرضا شکوری افزود: بازارهای دست‌ نخورده‌ای مانند کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس و نیز بازارهای اروپا و آمریکا برای ما در صورت دسترسی می‌ تواند بسیار سوددِه باشد زیرا کیفیت و سطح تولیدات آذربایجان شرقی در دنیا کم‌ نظیر است.
وی اضافه کرد: با این‌ حال، با برقراری تحریم‌های بین‌ المللی و مشکلاتی که در تجارت جهانی و تعاملات بانکی به وجود آمده، شرایط صادرات برای بسیاری از تولیدکنندگان خشکبار استان از دست‌ رفته است که در این میان دولت، اتاق بازرگانی و سایر سازمان‌های مسئول باید دست‌ به‌ کار شده و راهکاری برای تسهیل روند تجارت و صادرات محصولات را به تولیدکنندگان نشان دهند.
این فعال اقتصادی تاکید کرد: هم‌ اکنون صنعت خشکبار آذربایجان شرقی صادرات خوبی به سایر استان‌ها و نیز برخی کشورهای همسایه دارد اما در صورت گشایش راه صادرات، شاهد ارزآوری، اشتغال‌ زایی و یک منبع درآمد پایدار و سرشار برای مردم آذربایجان خواهیم بود.
شکوری یادآور شد: یکی دیگر از مشکلاتی که تأثیر منفی زیادی بر روی صنعت خشکبار آذربایجان دارد بحث نبود میدان مرکزی و مجتمع ویژه ارائه محصولات در حوزه آجیل و خشکبار و عدم‌ حمایت مسئولان برای ایجاد اشتغال در این حوزه است که با کمی اراده از سوی مسئولان ذیربط می‌ توان نسبت به حل آن گام برداشت.

◾️ظرفیت بی بدیل و انزوای ما

کارشناسان و فعالان حوزه صادرات خشکبار منطقه آذربایجان معتقدند بررسی و پیشنهاد سیاست‌های حمایتی و مشوق‌های صادراتی مناسب برای تولید و صادرات خشکبار، رفع مشکلات مرتبط با حمل و نقل و صادرات محصولات خشکباری از گمرکات کشور، مشکلات بیمه‌ای و صندوق ضمانت در توسعه صادرات، مشکلات موجود با مراکز اعتباری، تسهیلات، اعتبارات، نقل و انتقال، فاینانس، برقراری ارتباط مؤثر با وزارتخانه‌ها، موسسات و سازمانهای مرتبط با تولید، فرآوری و صدور خشکبار و نیز برنامه‌ ریزی برای انجام تحقیقات بازار در بازارهای هدف و شناسایی نحوه عملکرد رقبا در بازارهای جهانی و ارائه توصیه‌های لازم برای ارتقای قدرت رقابت تولیدکنندگان و صادرکنندگان داخلی باید توسط دولت های قبل جدی گرفته می شد که متاسفانه عملیاتی نشده و دولت چهاردهم باید تدبیری اساسی در این خصوص بیاندیشد.
یوسف حسینی – فعال اقتصادی در آذربایجان شرقی – با اشاره به اینکه ظرفیت‌های صادراتی خشکبار آذربایجان‌ شرقی بسیار بالاست اما بهره‌ برداری چندانی از آن انجام نمی‌ شود گفت: کشورهای حوزه خلیج فارس، قفقاز، اروپا و عراق از جمله مناطق بازارهای هدف خشکبار آذربایجان‌ شرقی هستند که با اقدامات علمی و اصولی می‌توان از سهم ۱.۵ میلیارد دلاری صادرات محصولات خشکباری ایران به خارج، سهم بیشتری را به این استان اختصاص داد.
بدین ترتیب، موضوع زنجیره تأمین کشمش از مزرعه تا صادرات مقوله بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشت زیرا سابقه تولید کشمش در منطقه آذربایجان به دو هزار سال قبل بر می‌گردد؛ در گذشته مقام اول صادرات خشکبار در دنیا متعلق به آذربایجان شرقی بود و بازار سنتی تبریز نرخ‌های آن زمان را تعیین می‌ کرد اما اکنون مدیریت بازار منطقه از دست آذربایجان خارج شده و باید خودِ آذربایجانی همت کنند.