یادداشت / یونسکو و ثبت دیدار مولانا و شمس تبریزی در بزرگداشت رویدادهای جهانی

■شناخت ادبا ،عرفا و گویندگان و نویسندگان عالم از ایران مدیون شمس تبریز

●خاک تبریز ای صبا

تحفه بیار،از بهر من

●●●●●●●●●●●●●●●●

۸ آذر حدود ۸۰۰ سال پیش، سالروز دیدار دو عاشق و مرید، شمس تبریزی و مولوی در قونیه است که خوشبختانه چندی پیش  یونسکو دیدار تاریخی و تأثیر گذار این دو عارف و دانای ایرانی را به عنوان رویدادی قابل توجه در فهرست بزرگداشت رویدادهای جهانی ثبت کرد.

ادیبان و دوست داران شعر و عرفان در این روزها با برپایی نشست های ادبی به بررسی آرا و نظرات و اندیشه های این دوچهره متعلق به ملل می پردازند و در کشورهای ترک زبان و ایران محافل شعر و ادب و بزرگداشت برپا می شود.

محمد بن علی بن ملک داد، ملقب به شمس تبریزی (۶۴۵ه.ق-۵۸۲ ه.ق تبریز) از عارفان و صوفیان جهان شرق است و به قول فیلسوف معاصر استاد غلامحسین دینانی’ شمس تبریز از بزرگان عرفای جهان اسلام و به اندازه ای بزرگ است که شناختش برای ما ساده نیست. کم سخن و خاموش در تاریخ. اما تاثیرات فکری او به اکناف عالم رسیده است.

در تبریز آموختن و پختن وسوختن و نشست و برخاست با اهل دانش وعرفان داشته و به نقاط مختلف جهان سفر کرده و آبدیده شده است. در قونیه، بغداد، حلب، دمشق، بیت المقدس و کرمان رد پای او در تاریخ مستند دیده می شود.

در قونیه با مولانا مریدش، در رقص های صوفیانه و سماع شرکت می جسته و شمس، نزدیکی به بزرگ پروردگار عالمیان را از طریق موسیقی و رقص تجربه می کرده است. عرفان را راه رسیدن به حق می دانست و بی اعتنا به دنیا به معنای واقعی بود و سجده بر پروردگار عالمیان و احساس حقارت در برابر خدای بزرگ را مایه مباهات خود می دانست.

در تاریخ، شمس تبریز شخصیت عارفانه و دانایی داشته و عادت به نوشتن در او نبوده ولی اهل صحبت و سخن و مجلس بود. به موسیقی عرفانی، صوفی و سماعی عشق می ورزید و روحش صیقل می یافت و پرواز می کرد. با مولانا به زبان مادری ترکی  مراوده و مباحثه و مناظره می کرده است. ولی نوشتار به زبان فارسی است.

غزلیات شمس تبریزی و مناقب العارفین از آثار منحصر بفردی بوده که مقالات شمس به اکثر زبان های زنده جهان ترجمه و با تشریح و توضیحات ساده اهل فن و سخن به میان مردم کوچه بازار کشیده شده است. البته نظم و نثر مولانا و آب و تاب دادن به سخنان شمس و استادانه به نظم کشیدن ایده های شمس در اشتهارش کار ساز شده است.

نظرات جالب و تازه شمس در زمان خود در تأویلات و برداشت های بدیع پاره ای از آیات شریفه قرآن عظیم، مفسران و دوستداران شنیدن تازه های عرفانی و تفسیری قرآن کریم را هنوز هم شیفته خود کرده است که نشان از تسلط این فرزند بزرگ سنی تبریز از مفاهیم بلند کلام الهی دارد.

فیلم سینمایی《مست عشق》در سینمای ایران در سال ۹۸ در تهران با فیلم‌نامه نویسی مستند محققان و پرداخت هنری و تصویری به دیدار شمس با مولانا در قونیه -غیبت اول شمس- بازگشت مجدد به قونیه -غیبت دوم شمس و شایعه قتل وی و….کلید خورد که با وجود مخالفت برخی مراکز مذهبی به بهانه شائبه ترویج فرقه صوفیه در پردیس های سینمایی اکران شد.

در دانشکده های شرق شناسی، ادبیات و الهیات آمریکا، اروپا و آسیا از جمله در محافل آکادمیک آمریکا، فرانسه، انگلیس، آلمان و کانادا سال های طولانی است که آثار شمس تبریز و مولانا  تدریس و بررسی و بازخوانی می شود و در برخی سال ها آثار شمس و مولانا به زبان های بین المللی در آمریکای شمالی پرفروش ترین کتاب های سال لقب گرفته اند.

در نشست تیر ماه  ۱۴۰۰ ه.ش گروه دوستی ایران و ترکیه کنگره بین المللی شمس تبریزی، مهرماه همان سال در تهران، قونیه و خوی بر پاشد و همه به دنبال بهره برداری از فرزند عارف پیشه و مجذوب حق و حقیقت تبریز اند‌ ولی هیچ تحرکی در زادگاه شمس یعنی تبریز دیده نمی‌شود.

در گذشته از محل اعتبارات ملی ۳۰ میلیارد تومان برای ساخت بارگاه شمس تبریز و توسعه آرامگاه منسوب به وی در خوی اختصاص و ساخت و توسعه آن شبانه روزی شد و کارهای در وسع توان انجام شد که جای شکر دارد.

فرهنگستان ها، انجمن های مفاخر، وزارت خانه ها و سازمان های فرهنگی و هنری ایران ما نیز ۷ مهر را روز بزرگداشت شمس تبریزی و ۸ مهرماه را روز بزرگداشت مولانا در تقویم رسمی کشورمان ثبت کرده اند که با استقبال و تحسین بزرگان ادب و اهل شعر و سخن مواجه شده است.

متاسفانه شمس با آن آوازه جهانی در غرب و شرق عالم و دنیای ترک، در زادگاه خود، تبریز این شهر هنرخیز و فرهنگ پرور مظلوم بوده و حتی به دلایلی توسعه‌ی طرح احداث مجموعه فرهنگی شمس که از سوی جناب علی پولاد در باغ گلستان تبریز اجرا شده، دیگر هیچ خبری از طراحی و اجرای نماد های فرهنگی و ادبی در زادگاه شمس دیده نمی شود و فرزندان و مفاخر بزرگ تبریز که نامی بلند در جهان دارند با بی مهری متولیان فرهنگی و هنری ملی و محلی مواجه شده است.

ترکیه سال ها است که با همکاری یونسکو و اتحادیه کشورهای ترک زبان و مراکز فرهنگی بین المللی به جهانی شدن  افکار و اندیشه های مولانا و شمس تبریز در قونیه مبادرت می کند و سرازیر شدن میلیون‌ها گردشگر به قونیه در هر سال، صنعت توریسم ترکیه را رونق خاصی بخشیده و علاوه بر بهره برداری از این دو عارف و شاعر ترک زبان و پارسی گوی، ضمن جولان جغرافیای فرهنگی خود، داشته های فرهنگی منتسب به خود را نیز به رخ جهانیان می کشاند.