عصرآزادی آنلاین / محمد فرج پور باسمنجی
● به بزرگان وقت کشور گفتم می خواهم صنایعی را در تبریز راه اندازی کنم که از سوزن تا هواپیما ،و از ادوات ساده کشاورزی تا تراکتور و کمباین بسازد.گفتند: نام این صنایع چیست؟گفتم ماشین سازی و تراکتور سازی
●●●●●●●●●●●●●●●●
۱۹دی ششمین سالروز مرگ یکی از مردان روان شاد ایران است که به دلیل اقدامات گسترده در پایه ریزی صنایع مادر در کرمان ،اراک و تبریز به حق به پدر صنعت نوین ایران اشتهار یافته است.
از خانواده تجارت پیشه و صنعتگر تبریزی بود که پدرش ۱۲۹۷ هجری شمسی یعنی ۱۰۷ سال پیش کبریت توکلی را در تبریز راه انداخت و در تامین مایحتاج عمومی مردم پیشرو بود.
زنده یاد مهندس تقی توکلی از خاندان های ریشه دار تاجر پیشه تبریزی که زندگی و فعالیتهای علمی و اجرایی او از دانشکده فنی دانشگاه شیکاگو تا بنیانگذاری صنعت نوین ایران حکایت های شنیدنی زیادی دارد.
وی پس از اخذ فوق لیسانس صنعتی در اواخر دهه ی 30 به ایران بازگشت و در چند سال مس کرمان را ماهرانه راه انداخت و مورد تمجید حاکمیت قرار گرفت و طراح استراتژیک صنعت نوین ایران شد . با کمک فرح تبریزی دو شهر تبریز و اراک را صنعتی اعلام کردند. شبانه در اوایل دهه ی 40 به تبریز آمد و حدود چند میلیون متر مربع از زمین های منطقه ی قراملک را خرید و نقشه ی راه اندازی شهرک صنعتی غرب تبریز را طراحی کرد .به شاه گفت: که می خواهد کارخانه ای را بسازد که از سوزن تا هواپیما بسازد .شاه گفت: نام کارخانه چیست؟ گفت ماشین سازی. از آلمان می آورم .
فرزند بزرگ تیریز با هواپیمای اختصاصی به آلمان می رود و درخواست انتقال تکنولوژی مادر را می دهد آنها قبول نمی کنند و می گویند برای شما زود است و مجبور می شود از بلوک شرق تکنولوژی ماشین سازی را بیاورد.
وقتی دیوارهای بلند ماشین سازی برای تیر ریزی آماده شد به شاه گفت: می خواهد در کنار ماشین سازی که به صنعتی شدن کشور می انجامد، کارخانه ای را بیاورد که از یک بیل ساده تا ادوات کشاورزی نوین تا تراکتور را بسازد .
در نیمه ی دوم دهه ی40، از اروپا تکنولوژی تراکتور را آورد. هم زمان با راه اندازی این دو واحد صنعتی عظیم که آن روزگار در قاره ی پهناور آسیا بی نظیر بودند بلبرینگ ، پیستون ،موتوژن، ایدم و چندین کارخانه ی صنعتی و نیمه صنعتی را در تبریز افتتاح می کند و برای تامین نیروی انسانی آموزش دیده و کیفی،دست به ایجاد چند مرکز آموزش فنی و هنرستان صنعتی میزند و تبریز در اواخر دهه ی 40 بزرگ ترین شهر صنعتی خاورمیانه و غرب آسیا می شود و در اوایل دهه ی 50میزان توسعه ی صنعتی تبریز از برخی کشور های خلیج فارس بیشتر می شود…
وی به ارتباط صنعت با دانشگاه اعتقاد راسخ داشت. و در توسعه زیربنایی دانشگاه تبریز با خرید و اهدای اراضی وسیع کشاورزی در غرب تبریز نقش مهمی داشت.
مهندس توکلی ابتدا برای ایجاد مرکز تحقیقات کشاورزی و کاشت هر نوع درخت و جوانه کشاورزی در کنار غرب صنعتی تبریز،زمینی چند صد هکتاری موسوم به《 داداش آباد》 را در اختیار دانشگاه تبریز قرار داد.
همزمان اجرای طرح جاده بینالمللی سنتو در غرب صنعتی مطرح شد و با موافقت مسئولان وقت دانشگاه و استانداری نزدیک به ۳۰۰ هکتار از اراضی جاده باسمنج مابین دوجاده جدید و قدیم تهران /تبریز برای توسعه علمی کشاورزی در اختیار دانشگاه تبریز قرار گرفت و امروز این رسالت استفاده بهینه از فضا های آموزشی و کشاورزی دانشگاه تبریز باید در سرلوحه امور مدیریت جدید آن باشد تا دانشگاه تبریز بیش از پیش بالنده گردد و در تامین نیروی انسانی متخصص و چاره جویی رفع معضلات کشور نقش خود را بیشتر ایفا کند.
آری در ۲۱ دی ماه ۹۷ ودر چنین روزی پیکر بزرگمردی در آذربایجان تشییع شد که بی شک پدر نوین صنعت ایران زمین بود . مرد پاکدست و کار بلدی که از معتبرترین دانشگاه جهان در آمریکا فن و علم آموخت و آن را در طبق اخلاص مردمی فقیر قرار داد که بیشتر کشاورز بودند تا صنعت گر .
مهندس تقی توکلی با کوله باری از دانش ،تجربه و کار و تلاش نمود عینی مرد وطن پرست و جهاد گری بود که نام وی در توسعه جهان سوم و آسیا نقش بسته است.
یاد زنده یاد شادروان مهندس تقی توکلی که نزدیک به 9 دهه آبرومندانه و سرافرازانه زیست و نام بلند وی با نام بزرگ کهن شهر تبریز عجین گشت.
خلدآشیان و جنت مکان توکلی را درود می فرستیم و از بزرگ پروردگار برای آن مرد بزرگ و خستگی ناپذیر و تأثیر گذار در زندگی مردم ایران، مغفرت الهی آرزو مندیم.
