آذربایجان شرقی مستعدِ سلامت غذایی

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

آذربایجان شرقی دارای بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی است و سالانه در حدود ۵ میلیون تُن محصول در سطح این استان تولید می‌شود که تامین ۱۴ محصول کشاورزی کشور مدیون کسب رتبه‌های اول تا پنجم این استان است.
وجود مراکز بزرگ تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و مهندسی کشاورزی، مرکز بیوتکنولوژی شمال غرب کشور، تولید انواع واکسن‌های دامی، سیلوها و سردخانه‌ها برای نگهداری بلندمدت محصولات کشاورزی به همراه نیروهای متخصص از جمله زیرساخت‌های مهم این استان است.
در حقیقت‌، این استان به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی و صنایع غذایی ایران، وضعیت غذایی مطلوبی دارد به طوری که در تولید و صادرات محصولات کشاورزی و غذایی نقش مهمی ایفا می‌کند اما این، همه داستان نیست و مشکلات تامین محصولات غذایی در وضعیت دشوار بخش تولید هنوز هم مورد توجه قرار نگرفته است.
روز ۸ ژوئن به عنوان روز جهانی “ایمنی غذا” فرصت مغتنمی است تا با اقدامات لازم جهت کمک به پیشگیری، شناسایی و مدیریت خطرات ناشی از غذا، کمک به امنیت غذایی، سلامت انسان، رونق اقتصادی، کشاورزی، دسترسی به بازار، گردشگری و توسعه پایدار مدنظر مسئولان امر قرار گیرد که آذربایجان شرقی تاکنون از این امتیاز بهره‌مند نشده است…

◾️آذربایجان در تولید محصولات کشاورزی جزو برترین‌های ایران است

آذربایجان شرقی با شرایط آب و هوایی متنوع و خاک حاصل‌خیز خود، موقعیت جغرافیایی مناسبی برای تولیدات کشاورزی دارد زیرا به دلیل منابع طبیعی وسیع و تنوع خاک، یکی از مراکز عمده کشاورزی کشور محسوب می‌شود.
به بیان بهتر، محصولات مختلف باغی، زراعی، سبزیجات، صیفی‌جات و حبوبات در این استان به عمل می‌آید که علاوه بر تأمین نیاز داخلی، به خارج از منطقه و کشور نیز صادر می‌شوند.
موقعیت مکانی و ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی آذربایجان شرقی، امکان ایجاد یک قطب قوی در زمینه کشاورزی، منابع طبیعی و دام را فراهم کرده است به طوری که این استان با تولید ۴ میلیون و ۵۵ هزار تن محصولات کشاورزی در بسیاری از محصولات، رتبه‌های برتر کشوری را به خود اختصاص داده است.
آذربایجان شرقی در تولید محصولات کشاورزی جزو رتبه‌های برتر کشوری است که نشان‌دهنده تاثیرگذاری محض این استان در تامین منابع غذایی ایران دارد به طوری که در تولید زردآلو و سنجد رتبه اول کشوری، در تولید عدس، گوجه‌سبز، سیب درختی، عسل، زغال اخته و گردو رتبه دوم کشوری، در تولید گوشت قرمز و تخم‌ مرغ رتبه سوم کشوری، در آلبالو رتبه چهارم کشوری، بادام و نخود رتبه پنجم کشوری، در تولید شیر خام و انگور رتبه ششم کشوری و در تولید گندم نیز رتبه هشتم کشوری را کسب کرده است.
قابلیت ویژه بخش کشاورزی آذربایجان شرقی به علت شرایط اقلیمی و حاصل‌خیزی اراضی، موجب تولید محصولات زراعی، باغی، پروری و گلخانه‌ای با ویژگی‌ها و توانمندی‌های منحصر به‌فردی شده است زیرا این استان دارای بستر مناسب برای ایجاد کشت و صنعت در پایاب سدها به دلیل وسعت اراضی قابل کشت بوده و وجود مجتمع‌های گلخانه‌ای با شرایط مناسب و زیرساخت‌های لازم نیز از دیگر توانمندی‌های این استان به شمار می‌رود.

◾️مصرف کودهای پتاسیمی و آلی به بوته فراموشی سپرده شده است

یک کارشناس حوزه آب و خاک در آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه ۷۰ درصد مزارع این استان به کمبود عنصر غذایی فسفر مبتلا هستند گفت: این موضوع، یک زنگ خطر جدی در حوزه کشاورزی منطقه بوده و این کمبود در مزارع محصولاتی مانند گندم که درآمد کمتری نسبت به محصولات باغی و صیفی جات دارند بیشتر مشهود است و متاسفانه مصرف کود در این استان از مصرف حالت بهینه دور شده است.
اصغر فرج نیا با اشاره به اینکه در سال های گذشته تعادل نسبی بین مصرف کودهای آلی و شیمیایی در آذربایجان شرقی وجود داشت افزود: اما این تعادل دوام چندانی نیافت و از اواسط دهه ۱۳۵۰ مصرف کودهای شیمیایی به ویژه مصرف کودهای ازته و فسفاته بیشتر از بقیه کودها رایج شد و مصرف کودهای پتاسیمی و آلی به بوته فراموشی سپرده شد.
وی با بیان اینکه افزایش روزافزون کاربرد کودهای شیمیایی به دلیل تجمع این عناصر در خاک و محصولات کشاورزی و یا انتقال آنها به سفره آب های زیرزمینی و آلوده کردن آنها، سلامتی جامعه را به مخاطره افکنده است اضافه کرد: اختصاص یارانه به واردات کود و قیمت پایین آن منجر به استفاده بی رویه از این کودها شد و نتایج آنالیز خاک در استان‌های مختلف، محققان را بر آن داشت که با انتشار مقالاتی نسبت به آلودگی خاک، آب های زیرزمینی و تجمع ترکیباتی مانند نیترات، سرب و کادمیم در محصولات کشاورزی هشدار دهند.
فرج نیا، عدم مصرف کود طی چند سال اخیر را سبب تخلیه خاک ها از عناصر غذایی دانست و یادآور شد: این امر علاوه بر کمیت، کیفیت محصول تولیدی را کاهش داده است که این خود می تواند اثرات جبران ناپذیری بر سلامت جامعه و رشد کودکان داشته باشد لذا پیشنهاد می‌کنم دولت در سیاست های خود تجدید نظر کرده و در تعیین تنوع کودهای یارانه ای و نیز قیمت آنها از متخصصان کمک بگیرد.

◾️مسیر توسعه آذربایجان شرقی در سالهای اخیر به آسانی طی نمی‌شود

مشکلات حوزه غذایی در آذربایجان شرقی عمدتاً بر اثر کمبود مواد اولیه، کمبود عناصر غذایی در خاک و پایین بودن سطح امنیت غذایی است که به اعتقاد کارشناسان، علاوه بر اینها، رفتار غذایی نامناسب نیز باعث افزایش آمار سرطان‌های گوارشی در این استان شده است.
کمبودهایی در عرضه مواد اولیه برای صنایع غذایی به ویژه شکر و روغن گزارش شده است که می‌تواند بر تولید و توزیع محصولات غذایی تأثیر بگذارد.
کمبود عناصر غذایی در خاک حائز اهمیت است که گویا حدود ۷۰ درصد از مزارع آذربایجان شرقی با کمبود عنصر غذایی فسفر مواجه هستند که این مسئله می‌تواند بر کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی تأثیر بگذارد.
رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق تبریز با انتقاد از فقدان صنایع غذایی مادر در سطح استان معتقد است با وجود مصرف بالای مواد اولیه در آذربایجان‌شرقی، هیچ کارخانه مادر در حوزه تولید شکر، روغن و دیگر محصولات پایه غذایی در این استان وجود ندارد و این موضوع، یکی از چالش‌های اساسی صنعت غذا در منطقه آذربایجان به‌ شمار می‌رود.
رضا جعفری با نگاهی به وضعیت اقتصادی آذربایجان‌ شرقی، آن را نسبت به برخی دیگر از استان‌های کشور کم‌رَمَق و نگران‌کننده توصیف کرد و افزود: گرچه از ظرفیت‌های جغرافیایی و صنعتی زیادی صحبت می‌کنیم اما واقعیت‌های موجود در حوزه صنعت و موانع درون‌ سازمانی، نشان می‌دهد که مسیر توسعه به آسانی طی نمی‌شود.
بدین ترتیب و طبق تحقیقات به عمل آمده، برای بهبود وضعیت حوزه غذایی در آذربایجان شرقی، لازم است تا مشکلات کمبود مواد اولیه، کمبود عناصر غذایی در خاک، پایین بودن سطح امنیت غذایی و رفتار غذایی نامناسب مورد توجه جدی قرار گیرند.