اهمیت توجه به مشکلات تولید فرش دستباف منطقه آذربایجان به مناسبت روز جهانی صنایع دستی از نگاه "عصرآزادی"
فرش دستباف تبریز، نیازمند عشق لبریز
عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
بافت فرش در کهنشهر تبریز بسیار قدمت دارد و وجود بازار تاریخی فرش در تبریز اهمیت فرش و فرشبافی را در این خطه نشان می دهد که از آب و هوای معتدل، کوهستانی بودن منطقه و سایر اختصاصات طبیعی و جغرافیایی نشات گرفته و مردم هنردوست و صنعتگر نواحی آذربایجان، فرآوردههای دامی خود را به سَمت صنایع دستی به ویژه هنرهای دستی از جمله فرش دستباف سوق داده و در جهان پرآوازه نمودهاند.
آذربایجان شرقی یکی از اصلیترین قطبهای تولید فرش دستباف است که به سبب اهمیت آن، از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان “شهر جهانی بافت فرش” انتخاب شده و به مادر فرش دستباف جهان مشهور است و شایسته نیست با سهلانکاری مدیران ناکارآمد، کارآمدی هنرمندان آذربایجانی در مقیاس جهانی به چشم نیاید.
وجود بزرگترین بازار سرپوشیده جهان که بخش اعظم آن را تیمچه و سراهای فرش دستباف تشکیل میدهد، نشان دهنده جایگاه مهم فرش تبریز در ایران و جهان است و در حقیقت، خاستگاه گِره تُرک است که بهترین گِره دنیا در بافت فرش را به خود اختصاص داده است.
روز ۲۰ خرداد مطابق با ۱۰ ژوئن که روز جهانی صنایع دستی نامگذاری شده است، در تقویم ایران نیز این روز به نام روز ملی فرش نامیده میشود تا فرش دستباف تبریز که یکی از اصلیترین صنایع دستی ایران بوده و همواره مورد توجه جهانیان قرار میگیرد مشکلات فعالان آن را مرتفع گردد، به شرطی که قدرت مانور تنگنظران از آنها گرفته شود…
قالیبافی موجب تحکیم بنیان خانوادههای آذربایجانی می شود
بافت فرش تبریز به نحوی است که اگر از روی دیگر به فرش نگاه کنیم مانند یک نقاشی به نظر میرسد و شاید برخی تصور کنند این یک فرش ماشینی است کمااینکه یکی از بهترین ویژگی فرش دستبافت تبریز گِره تُرک اینگونه تولیدات است که بهترین گِره فرش در ایران و دنیاست و بافت، مصالح، نقوش خاص و زیبا از دیگر ویژگیهای فرش تبریز است.
با استناد بر آمارها میتوان دریافت که میزان صادرات فرش دستبافت در گذشته ۲ میلیارد دلار بود اما متاسفانه در سایه بیتدبیری و عدم حمایت دولتهای قبل، این رقم به کمتر از ۴۰ میلیون دلار رسیده است که شایسته اهمیت جایگاه این هنر – صنعت نیست!
فرش دستباف شناسنامه ایران در ۵ قاره جهان بوده و فرش دستباف کشور را با نام تبریز و آذربایجان می شناسند کمااینکه پس از سال ۱۳۸۰ توجه دولتمردان به این هنر – صنعت بسیار کمرنگ شد در حالی که به عنوان یک شغل هنری، موجب تحکیم بنیان خانواده هم می شود.
فرش دستباف هیچ مشکل و هزینه ای برای ایجاد شغل برای دولت ندارد ولی شرایط طوری شده که به گفته فعالان این حوزه، فرش دستباف در ردههای مدیریتی و حاکمیتی، حامی و پشتیبانی ندارد و مرکز ملی فرش هم عملاً جوابگوی مطالبات فرش دستباف نبوده و ضرورت دارد به عنوان در یکی از معاونتهای مهم وزارت صمت قرار گیرد.
در یک نگاه کلی میتوان دریافت که وضعیت رکود و نامناسبی بر فرش دستباف تبریز حاکم است زیرا متاسفانه دولت فقط شعار حمایت از تولید فرش سنتی را سر می دهد و در عمل چیزی نیست در حالی که مواد اولیه فرش افزایش چشمگیری داشته و در گذشته اگر مصالح تولید یک قطعه فرش زیر ۱۰ درصد قیمت تمام شده بود اکنون به بالای ۳۰ الی ۴۰ درصد رسیده و از طرف دیگر، فروش با کمترین سود، عملاً موجب کاهش تولید و رکود در این هنر – صنعت اجداد آذربایجانیها شده است.
بیتوجهیها به کاهش رونق فرشبافی آذربایجانیها منجر شده است
بافندگان و فعالان فرشهای زیبای دستباف تبریز علیرغم وجود مشکلات بیشمار این هنر – صنعت، همچنان در تولید شاهکارهای فرش پیشقراولاند زیرا شاغلان این حرفه، هنرمندانی هستند که با عشق کار میکنند تا یک اثر هنری را خلق و روانه بازار کنند.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف کلانشهر تبریز با اشاره به جایگاه جهانی فرش دستباف تبریز گفت: آذربایجان شرقی در سال ۲۰۱۵ به عنوان مرکز جهانی بافت فرش دستباف شناخته شد که این افتخار نه تنها متعلق به این استان، بلکه متعلق به کل مردم ایران است.
“اسماعیل چمنی” افزود: بیش از ۲۰۰ هزار نفر بهطور مستقیم و ۵۰۰ هزار نفر به طور غیرمستقیم در این هنر – صنعت مشغول به فعالیت هستند که بیشترین سهم اشتغال در بخش خصوصی نیز به همین صنعت تعلق دارد و جالب است بدانید که حدود ۳۵ درصد از صادرات فرش دستباف کشور متعلق به منطقه آذربایجان است.
وی با انتقاد از بیتوجهی به این هنر – صنعت تبریز و آذربایجان اضافه کرد: با وجود تمام این ارزشها، متأسفانه مسئولان و متولیان امر به این هنر بااصالت توجه کافی ندارند و این بیتوجهی، موجب کاهش رونق فرشبافی در منطقه آذربایجان و کُل کشور شده است.
چمنی تأکید کرد: فرش دستباف تنها حرفهای است که نه تنها به محیط زیست آسیب نمیزند و هزینهای برای شهرداری ندارد بلکه موجب تحکیم بنیان خانوادهها میشود زیرا اغلب خانوادهها به صورت دستهجمعی در منازل خود به تولید این محصولات سودآور میپردازند.
این فعال حوزه فرش دستباف با اشاره به مشکلات بیمهای قالیبافان خاطرنشان کرد: امیدوارم به مناسبت روز ملی فرش دستباف، بیمه قالیبافی به صورت کامل شامل تمام فعالان این حوزه شود که در حال حاضر تنها حدود ۲۲۰ هزار خانواده قالیباف بیمه هستند و این عدد باید بسیار بیشتر باشد.
جهانیان اهمیت فرش دستباف دیار آذربایجان را دَرک کردهاند
فعالان فرش دستباف تبریز انتظار دارند زمینه تصاحب دوباره بازارهای از دست رفته فرش دستباف این دیار در کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی محقق گردد زیرا رقبای فرش دستباف تبریز که اکنون میدان دار تجارت فرش شده و جایگاه سنتی و تاریخی ما را تصاحب کرده اند، متوجه حضور مجدد تجار آذربایجانیالاصل در این بازارها شده و عرضه تولیدات بی کیفیت بنام تبریز متوقف گردد.
همواره بر لزوم توجه به احیای مرکز ملی فرش تاکید می شود و اینکه، آسیب شناسی تنزل رتبه جهانی فرش دستباف تبریز در امر صادرات ضرورت دارد و پیمان سپاری ارزی، تهدیدی جدی برای صادرات فرش دستباف آذربایجان بوده و باعث تنزل جایگاه آن شده است اما گوش شنوایی وجود ندارد و فرش دستباف در داخل کشور مورد بیمهری قرار میگیرد حال آنکه جهانیان، فرش دستباف دیار آذربایجان را دَرک کردهاند و ما هنوز اندرخم یک نقشهایم!
از قرار معلوم، به غیر از مشکل بیمه قالیبافان، چالش بزرگ دیگر این صنعت، عدم دسترسی به تسهیلات بانکی است که فعالان فرشبافی میگویند از دریافت حتی مبالغ اندک وام نیز محروم هستند در حالی که این وامها میتواند در ادامه فعالیت آنها بسیار مؤثر بوده و جایگاه هنر – صنعت فرش تبریز را ارتقا بخشد.
بدین ترتیب میتوان اذعان کرد که شاید خواب نامسئولان جهت حل مشکلات قالیبافان به این زودیها تحقق نیابد اما لااقل برای حمایت نمادین و معنوی از این هنر – صنعت، می توان یکی از میادین یا خیابانهای اصلی و یا جدیدالاحداث شهر تبریز را به نام فرش دستباف نامگذاری کرد و حتی در ورودیهای شهر، اِلِمانهای مربوط به فرش دستباف نصب شود تا جایگاه فرهنگی آن به بازدیدکنندگان و گردشگران یادآوری شود؛ البته اگر بعضیها صلاح بدانند!!
