روان شناسی به زبان امروز من
«لجبازی و نافرمانی کودکان و نوجوانان در روزهایهای آغازین مدرسه؛ مثلث والد، کودک و مدرسه»
عصرآزادی آنلاین / مهسا رهبری جامبر
کارشناسی ارشد مشاوره خانواده
لجبازی و نافرمانی رفتاری و درسی یکی از مشکلات شایع در دوره ابتدایی است که بسیاری از کودکان هنگام ورود به مدرسه از خود نشان میدهند. مطالعات نشان میدهد که میزان شیوع این رفتارها در کودکان مدرسهای بین ۲ تا ۱۱ درصد و در برخی نمونهها تا حدود ۱۶ درصد گزارش شده است (Cleveland Clinic, 2024؛ Yale Medicine, 2023). لجبازی میتواند به شکل بحث مداوم با معلم، امتناع از انجام تکالیف، مخالفت با قوانین کلاس، پرخاشگری کلامی و مقاومت در برابر خواستههای آموزشی بروز کند. علائم این رفتارها علاوه بر افت تحصیلی، دلزدگی تحصیلی، تعارض با والدین، همسالان و معلم، میتواند باعث کاهش اعتمادبهنفس، افزایش استرس، تنفر از درس، سردرگمی هویت و گرایش به ترک کردن تحصیل در کودک شود.
از علل اصلی بروز این نافرمانیها میتوان به عوامل فردی مانند خلق دشوار کودک، اختلالات همراه نظیر بیشفعالی/نقص توجه، مشکلات خانوادگی شامل سبکهای فرزندپروری سختگیرانه یا سهلانگارانه، چند دستگی و آدم هماهنگی بیم والدین و همچنین فشارهای محیطی مدرسه مانند رقابت شدید یا روشهای آموزشی یکسان و نبود فعالیت های مهارت محور کافی در مدرسه برای همه اشاره کرد. وقتی این رفتارها تداوم پیدا میکنند، نهتنها فرآیند یادگیری را مختل میکنند، بلکه به تدریج بر روابط اجتماعی و عاطفی کودک نیز اثر منفی میگذارند.
برای کاهش این مشکل، متخصصان راهکارهایی نظیر آموزش مهارتهای خودتنظیمی هیجانی به کودکان، هماهنگی بین والدین، استفاده از روشهای تشویقی و مثبت در مدرسه، برقراری ارتباط نزدیکتر میان والدین و معلمان، مهارت محور کردن و جذاب کردن فضای درسی، مشاوره روانشناختی تخصصی برای کودکانی که نشانههای شدیدتر دارند، و بازنگری در شیوههای تدریس را پیشنهاد میکنند. تجربه نشان داده است که شناسایی زودهنگام و مداخله بهموقع میتواند به تعدیل رفتارهای لجبازانه و بهبود فرآیند یادگیری کمک کند. همچنین به توصیه های زیر عمل کنیم :
والدین عزیز لطفا با کودکی که لجبازی میکند . جر و بحث نکنید
۲ .حوصله و تحمل را بالا ببرید
۳.به جای افعال منفی رفتار جایگیزین به کودک بدهید . بر این اساس، به نظر میرسد توجه به سلامت روانی-رفتاری کودکان در کنار آموزش درسی در دوره ابتدایی باید بهعنوان یک اولویت ضروری و فوری در نظر گرفته شود.
