پسته آذربایجان خندانِ تنها

?عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

پسته Pistachio از گذشته های دور به عنوان یکی از محصولات کشاورزی و خشکبار صادراتی ایران در دنیا شناخته شده است؛ به حدی که در کنار فرش دستباف دیار آذربایجان و زعفران منطقه خراسان جایگاه ویژه‌ای در صادرات غیرنفتی کشور دارد.
خاک منطقه آذربایجان به قدری حاصلخیز و پربرکت است که حتی پس از فاجعه خشک شدن دریاچه اورمیه، توان آن را دارد تا در اراضی حوضه آبریز نگین آبی شمالغرب کشور که اخیراً به نمکزار تبدیل شده اند محصول استراتژیک و ارزآور پسته را برداشت نمود فقط به شرطی که توجه کافی به عمل آمده و سهل انکاری مسئولان در سالهای قبل تکرار نگردد!
اخیراً جلسه بررسی مشکلات کشاورزان بخش ایلخچی آذربایجان شرقی به همت کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز برگزار شد که در آن مسئولان سازمان های استانی، واحدهای مرتبط، نمایندگان بهره برداران و کشاورزان منطقه حضور داشتند.
از آنجایی که بخش ایلخچی سابقه کاشت ۲۰۰ ساله پسته را دارد، کشاورزان این منطقه در سالهای اخیر به صورت خودجوش به تغییر الگوی کشت از پیاز به پسته اقدام کرده اند که لازم است حمایت های علمی و عملی در جهت قوت قلب آنها از تغییر الگوی کشت و حفظ باغات پسته به عمل آید تا آسیب های محتمل بر حیات دریاچه اورمیه از بابت جذب آبهای زیرزمینی منطقه هم به حداقل برسد، واقعاً باید به کشاورزان آگاه ایلخچی دست مریزاد گفت…
▪️قاسم قویدل چه می گوید؟

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز با اشاره به اینکه ایلخچی در حال تبدیل شدن به قطب پسته است گفت: پسته در نقاط مختلف کشور قابل کشت بوده و باید با تغییر الگوی کشت در حوزه دریاچه اورمیه که مستعد کشت این محصول است تلاش کنیم تا تولید این محصول استراتژیک و ارزآور تقویت شود.
قاسم قویدل بر لزوم فراهم ساختن الزامات و پیش نیازهای تغییر الگوی کشت از جمله ارائه آموزش های لازم و ارائه یارانه های دولتی در مواردی که تغییر الگوی کشت و باردهی و سودآوری محصول زمان بر است، تاکید کرد.
وی افزود: امروزه، استان کرمان مرغوبیت پسته را از دست داده که علت آن کمبود آب و آلودگی خاک و پیری درختان است و پسته ایران که ارزآوری بالایی دارد و در دنیا معروف است با تهدید تولید مواجه شده و باید مناطق جایگزین را برای کاشت آن انتخاب کنیم.

▪️حسین فیروزی چه می گوید؟

فرماندار شهرستان اسکو با اشاره به اینکه در یکهزار هکتار از اراضی بخش ایلخچی باغات پسته احداث شده که ۷۰۰ هکتار آن بارور و ۳۰۰ هکتار آن غیربارور است گفت: عدم اعطای کافی تسهیلات بانکی برای پسته کاران با توجه به معطلی چند ساله آنها تا باردهی درختان، مشکل آفات خاص پسته، قیمت بالا و کیفیت پایین سم و کود، بحث توجه به امنیت باغات و مجوزهای احداث خانه باغ از جمله مشکلات این حوزه است.
حسین فیروزی افزود: کاشت این محصول با توجه به ارزش افزوده و قیمت آن رو به توسعه بوده و رغبت برای تولید بیشتر است لذا با عنایت به اینکه آذربایجان مهد تجارت خشکبار است از اتاق بازرگانی در بحث فرآوری، بازاریابی و فروش محصول انتظار کمک داریم.

▪️جلال حق شناس چه می گوید؟

مشکلات کشاورزان بخش ایلخچی درباره عوارض آب چاه ها در صورت مصرف مازاد، لزوم حمایت در نظارت بر سموم و کودها از لحاظ کیفی، شناسایی و ممانعت از عرضه سموم و کودهای تقلبی، آموزش های مرتبط با مراحل کاشت، زمان بندی های استفاده از کودها و سموم، جلوگیری از خام فروشی، توجه به فرآوری، صادرات و برندینگ پسته ایلخچی و امنیت باغهاست.
جلال حق شناس کشاورز صاحب نام بخش ایلخچی با اشاره به اینکه کشاورزان منطقه، کمبود آب و لزوم اصلاح الگوی کشت را از دو دهه قبل تذکر داده اند، حمایت جدی دولت از کشاورزان در تغییر الگوی کشت علی الخصوص در پسته را خواستار شد چرا که با تغییر الگوی کشت از محصول پیاز به پسته، کشاورز باید ۷ سال منتظر بماند تا درختان پسته به بار بنشینند.
وی، خواستار صدور مجوز احداث خانه باغ و تسریع در اتمام طرح آبیاری قطره ای اراضی کشاورزی ۱۴۰۰ بهره بردار منطقه و صدور مجوز انشعابات توسط شرکت های خدمات رسان به اراضی کشاورزی ایلخچی شد.

▪️یوسف غفارزاده چه می گوید؟

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه در ۲۲ دشت از ۲۴ دشت استان با اُفت سطح آب های زیرزمینی از ۲۰ الی ۸۰ سانتی متر مواجه هستیم علت آن را اضافه برداشت بیش از ظرفیت عنوان کرد و گفت: برای پایدار بودن این منابع باید جلوی افت سطح آب های زیرزمینی را بگیریم که آن هم از طریق کمبود برداشت یا افزایش بارندگی میسر است و تاثیر تغذیه مصنوعی در چاه ها کمتر بوده و از آب برداشت شده از منابع زیرزمینی باید استفاده اصولی کنیم.
یوسف غفارزاده در مورد عوارض آب چاه ها در صورت مصرف مازاد هم افزود: هر چاه مُجاز یک پروانه دارد که میزان ساعات و حجم آب دارای اجازه مصرف در آن ثبت شده و کشاورزان باید نسبت به حجم آب مجاز خود برنامه ریزی کنند اما بعضی کشاورزان بدون در نظر گرفتن حجم آب مُجاز، اقدام به افزایش سطح زیر کشت می کنند که این امر باعث اتمام زودتر از موقع آب مجاز و افزایش برداشت از چاه می شود که در نتیجه با قطعی برق مواجه می شوند و در صورت تمدید در شورای حفاظت استان برای هر مترمکعب آب مازاد از حجم پروانه، پول بالاتری گرفته می شود.
▪️شهرام شفیعی چه می گوید؟

رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در خصوص مشکلات پسته کاران ایلخیچی گفت: محدودیت های منابع در شهرستان اسکو بالا بوده و E.C آب بالای دو هزار و محدودیت برای اجرای آبیاری تحت فشار وجود دارد و عدم همراهی کشاورزان باعث شده در یکهزار هکتار از اراضی منطقه ایلخچی در اجرای آبیاری تحت فشار مشکل داشته باشیم و تنها در ۳۵ هکتار از این اراضی، آبیاری قطره ای انجام داده اند برای آبیاری تحت فشار، از طرف دولت، ۷۰ درصد هزینه به صورت سوبسید داده می شود که از اتاق بازرگانی تبریز درخواست داریم برای ترویج آبیاری قطره ای کمک کند.
شهرام شفیعی در خصوص توسعه باغات پسته ایلخچی افزود: هر هکتار باغ پسته ۱۲ هزار مترمکعب آب نیاز دارد و باید در توسعه باغات پسته، ظرفیت منابع آبی در نظر گرفته شود که در راستای ذخیره آب، قرارگرفتن در حوضه دریاچه اورمیه، اراضی آبی را کاهش می دهیم و ناگزیر هستیم با افزایش بهره وری میزان تولید را بالا ببریم.
▪️کارشناسان چه می گویند؟

به گفته کارشناسان، پسته حدود ۲۳ آفت و ۳ بیماری مهم در کشور دارد و در مناطق بیشتری گسترش یافته از جمله در حاشیه رود قزل اوزن زنجان و با توجه به مزیت نسبی و قیمت بالا با عملکرد پایین هم، کاشت آن برای کشاورز صرفه و توجیه دارد و سیاست موسسه تحقیقات علوم باغی این است که کاشت پسته را در سایر استان ها محدود کند و بلایی که استان کرمان را مبتلا ساخت که همانا پایین آمدن سطح آب های زیرزمینی به عمق ۵۰۰ متر است در سایر استان ها تجربه نشود.
بدین ترتیب، اظهارات رضا انوری، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان اسکو را باید آویزه گوش هایمان کنیم که در گذشته هر سال به طور متوسط ۷۰ هکتار توسعه باغات پسته را در بخش ایلخچی شاهد بودیم و توسعه باغات پسته، مهاجرت معکوس را در بخش موجب شده بود اما این روند اکنون متوقف شده و در این بخش، یکهزار تُن تولید پسته داریم و کیفیت پسته این بخش در مقایسه با اکثر نقاط بالاتر است و بسیر پسته نداریم لذا تبدیل اراضی کشاورزی بخش به قطعات کوچک تر مشکلاتی را در مسائل بهره وری و ارائه خدمات به وجود می آورد که باید به آنها توجه گردد!