عصر آزادی آنلاین / دکتر گلکاریان
در حالیکه قرار است در هفته جاری روزهای 27 تا 29 مذاکرات 5+1(سازمان ملل) در مورد مسئله قبرس در شهر ژنو میان کشورهای ترکیه، یونان، انگلیس و رهبران دو بخش شمالی و جنوبی قبرس با حضور نماینده سازمان ملل انجام پذیرد، اظهار نظرهای متفاوتی از سوی طرفین چه یونان و چه ترکیه و حتی مسئولان سیاسی قبرس شمالی و جنوبی تحلیل قطعی در مورد احتمال به نتیجه رسیدن این مذاکرات را کاهش می دهد.
همانطور که مشخص است، بیش از نیم قرن است که مذاکرات بر سر مسئله قبرس میان طرفین ادامه دارد و تا به امروز به بهانه های متعددی این مذاکرات به نتیجه نرسیده است. به همین خاطر رهبران احزاب سیاسی و دولت حاکم بر بخش شمالی که رئیس جمهوری این کشور هم از جناح حزب اتحاد ملی است، مشت خود را این بار محکم تر از هر زمان بر میز کوبیده و قبل از عزیمت به ژنو اعلام کرده اند که به هیچ عنوان حاضر به ادامه مذاکرات بی نتیجه و در عین حال بی برنامه و زمان بندی نشده نخواهند بود. در همین حال صدای اکثریت قاطع مردم قبرس شمالی نیز بر محور جدایی مطلق و استقلال کامل بخش مذکور از جمهوری قبرس است. اما دولت جمهوری قبرس جنوبی که تمایلی به جدایی دو بخش ندارد، هیچ راهکار درست و منطقی برای عبور از این بحران ارائه نمیدهد و مثل گذشته خاستگاه های دائمی را مطرح می سازد که گمان میرود بار دیگر با همین موضع گیری نتیجه مذاکرات برابر با صفر خواهد بود.
دیدارهای رهبران سیاسی دو کشور یونان و ترکیه به عنوان دولتهای ضامن در حمایت از دو بخش بیش از مذاکرات و با اعلام مواضع رهبران دو بخش اهمیت جدی دارد. زیرا سیاسیون یونانی تبار در بخش قبرس جنوبی و ترک تبار در بخش شمالی تابع سیاستهای تعریف شده و ترجیحی دولتهای ضامن هستند. از این رو پیش از آغاز مذاکرات 5+1 در ژنو، دیدار وزرای امور خارجه یونان و ترکیه در روز پنجشنبه دارای اهمیت زیادی است. مواضع ترکیه بعد از این دیدار با سفر مولود چاووش اوغلو در روز جمعه به بخش شمالی قبرس میتواند در راستای توجیه ارسین تاتار، رئیس جمهور بخش شمالی قبرس و هیئت مذاکره کننده آن کشور در ژنو معنا شود.
گفتنی است که مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در دیدار با همتای یونانی خود نیکوس دندیاس در آنکارا به تاریخ 15 آوریل (روز پنجشنبه گذشته) در مورد همه اختلافات بین ترکیه و یونان بحث نموده و البته حفظ گفتگو برای متحدان ناتو مهم بسیار اهمیت دارد. آنکارا و آتن در مورد بسیاری از موضوعات از جمله ادعای رقابتی در مورد پارسلهای هیدروکربن خود در مدیترانه، حوزه کنترل هوایی، منابع انرژی ، تقسیم قومی در قبرس و وضعیت برخی از جزایر در اژه با یکدیگر اختلاف دارند.
در تابستان گذشته هنگامی که ترکیه کشتی حفاری بارباروس خیرالدین پاشا را به آبهای مورد مناقشه مدیترانه فرستاد، تنش ها شدت گرفت اما پس از مدتی آنکارا کشتی را پس کشید. هر دو کشور مذاکرات دوجانبه در مورد اختلافاتشان را پس از یک وقفه 5 ساله از سر گرفتند.
دندیاس روز پنجشنبه در اولین دیدار هر دو طرف از زمان تنش های سال گذشته، دیداری با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز انجام داده و گفتگو کرد. چاووش اوغلو و دندیاس سال گذشته در حاشیه یک رویداد سیاسی در براتیسلاوا دیدار کرده بودند.
چاووش اوغلو قبل از این دیدارش با همتای یونانی خود در مصاحبه ای با کانال تلویزیونی NTV گفته بود که ترکیه آماده گفتگو با یونان در مورد همه مسائل است و آتن را مسئول سازوکارهای گفتگوی دو جانبه در سالهای گذشته می داند. وی با ذکر این نکته که ملاقات با همتایش صمیمانه خواهد بود، افزود که موضوعاتی مهم میان ترکیه و یونان به عنوان اختلاف نظر وجود دارد که نیاز است پیرامون آنها به صراحت گفتگو شود و باید در مورد این موارد صریح گفتگو به عمل آید.
همانطور که مشخص است ترکیه در سال 2019 با دولت وفاق ملی لیبی توافقنامه تعیین مرز دریایی به امضاء رسانده و نقشه های طراحی شده از سوی دولتهای اسرائیل،یونان، قبرس جنوبی و مصر را برهم زده بود. بر همین اساس اختلاف نظر شدیدی میان آنکارا و آتن ایجاد شده و همین توافق نامه باعث خشم یونان گردیده بود. هر چند یونان مدعی بود که این توافق نامه غیر قانونی است اما هر دو طرف، یعنی آنکارا و دولت وفاق ملی جدید در لیبی که از سوی سازمان ملل به رسمیت شناخته شده است، مورد تأیید قرار گرفته و تعهدشان را مورد تأکید قرار داده بودند. به مثابه همین کنش، آتن نیز با مصر توافق نامه مشابهی را به امضاء رساند ولی مفاد آن و حوزه مانور کشورهای امضاء کننده و وسعت کنترل آنها بر مدیترانه به اندازه کنترل ترکیه نبود.
قابل ذکر است که هفته گذشته در روز چهارشنبه دولت یونان اعلام کرد که طی گفتگویی میان رهبران قبرس جنوبی و رئیس شورای ریاست جمهوری لیبی، توافقی مبنی بر مشخص کردن مناطق دریایی خودشان در مدیترانه داشته و در این رابطه گفتگو خواهند کرد. البته چاووش اوغلو در رابطه با این قضیه اعلام داشت که لیبی می تواند درباره مرزبندی دریایی با هر کشوری گفتگو کند و این نوع مذاکرات برای آنکارا و یا روابط میان ترکیه با طرابلس خطری نخواهد داشت.
آنچه مشخص است، ترکیه قبل از آغاز مذاکرات ژنو توانسته است فضای مناسبی را در حل مسئله قبرس و مهمتر از همه در رابطه با حاکمیت لازم سیاسی- نظامی- امنیتی در مدیترانه ایجاد کند و این نوع کنش زمینه ساز برداشته شدن گامهای همسان و مثبت از سوی یونان و به تبع آن از طرف قبرس جنوبی است. به طوری که وزیر امور خارجه ترکیه پس دیدارش با دندیاس بر سازنده بودن گفتگوها اشاره داشته و از اینکه روند مذاکرات دو جانبه آغاز گردیده، خود گامی مهم می باشد.
گفتنی است مذاکرات آتی هر چند نکته پایانی بر مذاکرات میان طرفین قبرس نخواهد بود که سرآغاز مذاکرات نوینی نیز محسوب نمیشود. زیرا اراده سیاسی دولت قبرس شمالی و ترکیه بر این است که اگر مذاکراتی در رابطه با حل مسئله قبرس وجود داشته باشد، باید از آنجایی که مانده ادامه پیدا کند و مسایلی از قبیل خروج نیروهای نظامی ترکیه از قبرس شمالی و یا محدود سازی آمار جمعیتی در بخش شمالی و یا نقشه های سیاسی غیر معقول دست بردارد. در غیر این صورت به هیچ عنوان مذاکرات به نقطه لازم نخواهد رسید و طبیعتاً قطار آرمان کنونی ترکیه و قبرس شمالی که برخورداری از دولت مستقل و به رسمیت شناخته شده از سوی سازمان ملل و یا غالب کشورهاست با سرعت و قوت زیادی برای نیل به حصول نتیجه پیش خواهد تاخت. قبرس شمالی پتانسیلهای زیاد اقتصادی، تجاری، سیاسی دارد و از نظر موقعیت استراتژیک میتواند در صورت به رسمیت شناخته شدن از سوی مجامع بین المللی به سرعت راههای ترقی و توسعه را بپیماید و به عنوان عاملی در تثبیت توازن قوا در مدیترانه و صلح و امنیت منطقه ایفای نقش کند.
