عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان، تنشها بین اتحادیه اروپا و ترکیه بعد از اینکه اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه وضعیت روانی امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه را زیر سئوال برد، بالا گرفته است. کمیسیون اروپا بعد از مشاجرات لفظی میان رهبران فرانسه و ترکیه، اظهارات رئیس جمهور ترکیه را تحریک آمیز دانسته و احتمال اینکه کشورهای اروپایی اقدامات تنبیهی علیه ترکیه بکار بگیرند سخن به میان آورده اند. به طوری که چندین مقام اتحادیه اروپا به شدت از اظهارات رجب طیب اردوغان در آخر هفته انتقاد کردند. بازوی اجرایی کمیسیون اروپا اعلام داشته است که رهبر ترکیه اگر نمیخواهد تلاشهای این اتحادیه برای گفتگوی مجدد با ترکیه از خط عادی خارج شود، باید رویکرد خود را تغییر دهد.
این هشداری در شرایط کنونی که ترکیه نیز بسان سایر کشورها به دلیل شرایط ناشی از کرونا، با بحران جدی اقتصادی، کسری بودجه، افزایش بیکاری، رکود در توسعه اقتصادی و ناهمخوانی تراز بازرگانی روبروست، بسیار قابل تعمق است. چراکه هر اظهار نظر خصومت آمیز علیه ترکیه در بازار بورس و ارز آن کشور به مانند ایران تأثیر بسیار منفی و آنی می گذارد. به طوری که با موضوع گیری اتحادیه اروپا در برابر ترکیه، ارزش لیر در برابر دلار بسیار کاهش نشان داده، هر دلار به بالای 8.40 و یورو به 9.80 در روزپایانی هفته رسید که بی سابقه بوده است.
آغاز جدال لفظی میان رهبران ترکیه و فرانسه و بایکوت کردن اجناس فرانسوی در ترکیه و به تبع آن در بسیاری از کشورهای مسلمان آغاز بروز تنشی همه گیر در جهان اسلام با فرانسه شد. فرانسه در اقدامی غیر معمول روز شنبه گذشته سفیر خود را از آنکارا فراخواند و دفتر ریاست جمهوری فرانسه در پاسخ به تحریم محصولات فرانسوی اظهار داشت که اگر این اقدام جدی بوده باشد و ترکیه تدبیری منطقی نیندیشد، این اقدام میتواند لایه ای از تبعات اقتصادی را به شدت به درگیری دیپلماتیک تبدیل کند.
اظهارات اردوغان تنها خطاب به رئیس جمهور فرانسه نبود و در سخنرانی خود بمناسبت مولود پیامبر اعلام داشت که رهبران اروپا سیاستهای دوگانه ای پیش گرفته و رهبران اروپا را به انجام سیاستهای ضد اسلامی متهم کرد و آنها را به معنای واقعی فاشیست دانست و حتی آنها را حلقه اتصال زنجیره نازیها دانسته و شبیه حادثه هولوکاست بر شمرد. هر چند نتانیاهو در قبال اظهارات اردوغان واکنش تندی داد و دو موضوع را متمایز از هم دانست.
در چند روز گذشته ترکیه با محکومیت سریع رهبران اتحادیه اروپا روبرو شده است. ژوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پیامی که روز یکشنبه گذشته در توییتر خود منتشر کرد؛ اظهارات اردوغان را غیر قابل قبول دانست و از ترکیه خواست “جلوی حرکت خود را در مارپیچ خطرناک تقابل” بگیرد. در پی آن چارلز میشل، رئیس شورای اروپا هم ترکیه را بخاطر توسل به تحریکات، اقدامات یک جانبه در مدیترانه و اکنون توهین به رهبر فرانسه را مقصر دانسته و در متن بیانیه ای که از سوی شورا منتشر شده است، قید شده که کشورهای عضو اتحادیه اروپا موافقت کرده اند که در اجلاس اوایل این ماه رفتار ترکیه را بررسی کنند و تهدید کردند که اگر تحریکات اردوغان متوقف نشود، تحریمهایی را اعمال خواهند کرد.
در همین حال پیتر استانو، سخنگوی اتحادیه اروپا در کنفرانس خبری اعلام داشت که اتحادیه انتظار دارد که ترکیه تغییراتی در اقدامات خود نشان داده و بیانیه ای دریافت شود. شایان ذکر است که چندین رهبر کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز مانند مارک روته، نخست وزیر افراطی هلند با مکرون ابراز همدردی کرده و مبارزه با افراط گرایی و رادیکالیسم اسلامی لازم دانسته است. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان جملات اردوغان به مکرون را توهین آشکار در پایین ترین سطح توصیف کرده و کاترینا ساکلاروپولو، رئبس جمهور یونان نیز سخنان اردوغان را به نام برخورد تمدنها قلمداد کرده و رفتار وی را تعصب آمیز و غیر قابل تحمل دانسته است. این در حالی است که نیکوس آناستیادیس، رئیس جمهوری قبرس نیز گفته است که: “این حمله توسط رهبر کشوری که در صدد پیوستن به جامعه اروپایی است و در حق رئیس جمهور فرانسه بیان داشته توهینی مبتذل و دور از ارزشها و اصول اروپایی است. در عمل و دیپلماسی بین المللی نیز غیر قابل قبول می باشد.”
اظهار نظرهای مقامات عالی شورا، کمیسیون و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک طرف قضیه؛ جبهه گیری، فرانسه، هلند، یونان و جمهوری قبرس در طرف دیگر نشان میدهد که شرایط پیش آمده فرصتی برای سرکوب کردن ترکیه حاصل کرده و کشورهای یاد شده تلاش میکنند که به نحو ممکن ترکیه را در تنگنای جدی قرار دهند. افزایش تنشها نه تنها به مذاکرات ترکیه در مورد پیوستن به اتحادیه اروپا که از سال 2005 آغاز شده و در سالهای اخیر به بن بست رسیده است، کمکی نخواهد کرد که ترکیه به عنوان پنجمین شریک تجاری اتحادیه اروپا میتواند صدمات زیادی در شرایط کرونایی ببیند. هر چند کارت بازی آزاد گذاشتن سیل مهاجران از طریق مرزهای ترکیه به یونان و بلغارستان میتواند فشاری را برای اتحادیه اروپا وارد آورد، ولی گمان میرود، مسئله فراتر از بررسی نامزدی ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا و یا تجارت بوده باشد. مسأله به فعالیت ترکیه در مدیترانه شرقی مربوط میشود تا آنکارا به عقب گرد سیاسی مجبور شود.
ترکیه از یکسال پیش و به ویژه در چند ماه گذشته با حضور جدی در مدیترانه شرقی برای اکتشاف منابع هیدروکربوری وارد فاز جدیدی از تنش با اتحادیه اروپا شده است. به همین دلیل اروپا بارها ترکیه را به نقض جدی دیپلماتیک متهم کرده و شروع تحریم های جدی علیه آن کشور را مطرح نموده است. حال آنکه ترکیه اوایل هفته گذشته برنامه هایی را برای تمدید یک ماموریت بحث برانگیز اکتشاف گاز در مدیترانه حداقل تا روز چهارشنبه این هفته(4 نوامبر) اعلام کرده است.
به دنبال این قضیه دیوید مک آلیستر، عضو آلمانی پارلمان اروپا که رئیس کمیته امور خارجه را بر عهده دارد، بیان داشته است که اگر آنکارا اقدامات و اظهارنظرهای خصومت آمیز را متوقف نکند، اتحادیه اروپا اقدام خواهد کرد. وی در ادامه افزوده است که دولت ترکیه گام های مشخصی برای تنش زدایی از وضعیت فعلی بر نداشته و هر نوع رفتار تحریکی غیرقابل قبول است و باید سریعاً متوقف شود. او اذعان داشته است که: “ما به عنوان اتحادیه اروپا، متعهد به حفظ منافع کشورهای عضو خود هستیم. پارلمان اروپا از شورا خواسته است تا در صورت عدم پیشرفت چشمگیر در همکاری با ترکیه، آماده تهیه لیستی از اقدامات محدود کننده بیشتر باشد.”
نتیجه اینکه، جنجال سیاسی میان ترکیه و اتحادیه اروپا در حالی شکل گرفته است که ترکیه در ماههای اخیر تنشهای خود با فرانسه را در سوریه، لیبی (فرانسه طرفدار خلیفه حفتر می باشد)، قره باغ (فرانسه حامی ارامنه است.) و مدیترانه شرقی (فرانسه حامی رویکرد یونان و قبرس است) را تجربه می کند. به هر حال ترکیه وارد مسابقه مچ اندازی سختی شده است که باید نتیجه آن را به انتظار نشست.
