عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
روز دوشنبه 16 نوامبر، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در سفری برنامه ریزی و از پیش اعلام شده وارد ترکیه شد. عدم دیدار وی با وزیر امور خارجه و رئیس جمهوری ترکیه زمینه گمانه زنیهای زیادی را فراهم ساخت. هر چند برخی از تحلیل گران معتقدند که وزیر امور خارجه آمریکا برای انجام تور دوره ای و دیدار از هفت كشور مورد هدف خود ابتدا به اروپا و سپس به خاورمیانه سفر كرده است. لیکن اقدام به حضور در استانبول و دیدار با کشیش بارتولومیو، رهبر کلیسای ارتدوکس قسطنطنیه قبل از دیدارش با رئیس جمهوری ترکیه یا وزیر امور خارجه آن کشور، بنوعی توهین به مقامات ترکیه و زیر پا نهادن اصول دیپلماتیک است.
مایک پمپئو پس از سپری کردن ملاقات طولانی با رهبر ارتدوکسها، از مسجد رستم پاشا هم دیداری داشته، سپس بدون برگزاری جلسه ای دیپلماتیک مشترک، ترکیه را ترک گفته است. بلومبرگ در تاریخ 13 نوامبر طی خبری اعلام کرده بود که گویا وزیر امور خارجه آمریکا پیش از سفرش به ترکیه از مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه خواسته بوده که به استانبول سفر کند تا با وی دیداری داشته باشد که چاووش اوغلو به حق چنین چیزی را رد کرده است. زیرا طبیعتاً وزیر خارجه آمریکا می بایستی در آنکارا فرود آمده و اگر هم با رئیس جمهوری آن کشور دیداری نمی داشت می بایست با همتای خود در پایتخت ترکیه دیدار می کرد.
به نظر میرسد که رفتار مایک پومپئو در قبال مقامات رسمی ترکیه به دور از موضع گیری دونالد ترامپ نبوده است و با توجه به اینکه رجب طیب اردوغان علیرغم بیان اظهار نظراتی در مورد همسویی در بسیاری از مواضع سیاسی به ویژه در مسایل منطقه ای با دونالد ترامپ، با تأملی چندین روزه موفقیت و پیروزی جو بایدن را در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده تبریک گفته بود که این امر می تواند موجب رنجیده خاطری دونالد ترامپ بوده باشد.
اگر سفر مایک پومپئو به منطقه خاورمیانه و دیدارهای رسمیش با مقامات دولتی رژیم صهیونیستی، قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی را در نظر بگیریم، عدم توجه به دیدار دیپلماتیک با مقامات ترکیه و اکتفاء کردن به دیدار رسمی با پدر بارتولومئو در استانبول، صحنه ای از نمایش موضع گیری سیاسی آمریکا در برابر ترکیه است که با رویه دیپلماتیک میان کشورها در تضاد می باشد. طبیعی است که وزارت امور خارجه ترکیه می توانست سفیر آمریکا در آنکارا را در برابر اقدامات تحریک آمیز پومپئو به وزارت خارجه احضار کند ولی عدم توجه به این کار نشان میدهد که ترکیه هم موضعی تحقیرآمیز غیر مستقیم با دولت ایالات متحده نشان داده و بدون واسطه رسیدن قطار دولت ترامپ به خط آخر قلدری را نشان داده است.
شایان ذکر است که ترکیه به عنوان متحد مهم ناتو چندی است که با دولت ترامپ اختلافاتی دارد. زیرا پومپئو در سفر خود به پاریس، حضور ترکیه در مدیترانه شرقی را اقداماتی تهاجمی قلمداد کرده و از آن انتقاد نموده بود. حتی وی در مصاحبه ای با روزنامه فرانسوی، لو فیگارو، گفته بود که: “اروپا و ایالات متحده باید با هم همکاری كنند تا اردوغان را متقاعد كنند كه چنین اقداماتی به نفع مردم کشورش نیست.” این نوع اظهار نظر در آنکارا به منزله دخالت در امور داخلی ترکیه قلمداد شده بود.
همچنین آنکارا در اواسط ماه سپتامبر در مورد توافقات انجام پذیرفته میان ایالات متحده با جمهوری قبرس و لغو تحریمهای تسلیحاتی قبرس را نشان از عدم صداقت در روح همکاری مشترک بین متحدین معنا کرده بود. اما ایالات متحده بدون توجه به این تذکر زمینه توافق برای ایجاد مرکز آموزش امنیتی جدید موسوم به (CYCLOPS) را فراهم ساخته بود. این در حالی اتفاق می افتاد که تنشهای فزاینده ای بین ترکیه با یونان و قبرس ادامه داشت و بحث بر سر حقوق محدوده اکتشاف و حدود دریایی مورد مناقشه بود. آنکارا در این مورد هم نگرانی خود را بیان داشته و از ایالات متحده خواستار عدم موضع گیری جانبدارانه با قبرس و یونان شده بود.
مایک پومپئو در مدت مسئولیت خود به عنوان وزیر خارجه آمریکا فقط یک سفر رسمی به ترکیه داشته است. این دیدار هم صرفاً برای متقاعد کردن آنکارا برای متوقف کردن عملیات بهار صلح در شمال سوریه بود. حال آنکه مایک پومپئو به عنوان وزیر خارجه آمریکا و متحد ترکیه می بایستی در مدت دو و نیم سال مسئولیت خود می توانست چندین سفر رسمی به ترکیه داشته باشد. اما عدم توجه به این قضیه از سوی پومپئو و تکرار سفرهایش به آتن یا نیکوزیا نشان میدهد که موضع گیری خاصی نسبت به ترکیه داشته و انتقادهای هر از گاه وی از اقدامات ترکیه در میادین مورد اختلاف و چالشی اعم از سوریه، لیبی، مدیترانه و … حاکی از سیاست کلی وی در عدم حسن نیت پومپئو نسبت به ترکیه می باشد.
البته همانطور که در فوق اشاره شد، ابراز تبریک اردوغان به جو بایدن در دهم نوامبر که خواستار همکاری نیرومند و پیوندی قوی میان دو کشور برای برقراری صلح جهانی شده بود نشان میدهد که ترامپ و وزیر امور خارجه اش کارت لازم در مورد ترکیه را خرج شده تلقی کرده اند.
البته در این میان بیان تحلیلهایی در خصوص اینکه پومپئو با هدف اینکه در سال 2022 سعی دارد از ایالت محافظه کار کانزاس برای انتخابات سنا آماده شود، مقتصدانه با بارتولومئو دیدار کرده تا لابیگری لازم را در جلب نظر کلیسای انجیلی یونان و پاتریک فنر به انجام برساند. زیرا قبل از سفرش ابتدا با نمایندگان کلیسای ارتدوکس جورجیا دیدار کرده بود و این میتواند زنجیره ای از یک برنامه ریزی بوده باشد. آن هم در شرایطی که موضع گیری جدی کلیسای ارتدوکس در ماجرای قره باغ در جریان است.
همچنین دیدار وی از مسجد رستم پاشا در استانبول نیز به جای ایاصوفیه جنبه نمادین دارد که باز ناشی از موضعگیری وی در برابر دولت ترکیه است. چرا که دولت ترکیه در ژوئیه همین سال علیرغم اعتراضات مسیحیان ارتدکس و کاتولیک، نهادهای مختلف و حقوق بشر سازمان ملل، ایاصوفیه را که از زمان 1453 به عنوان کلیسای جامع ارتدوکس محسوب شده و از سال 1931 به موزه تبدیل شده بود؛ به مسجد جامع تبدیل کرد و اردوغان نماز جمعه محتشمی را در آنجا برنامه ریزی کرد. حال آنکه پیش از این اکثر مقامات عالیرتبه ایالات متحده در سفر رسمی و غیر رسمی خود به ترکیه به طور سنتی از ایاصوفیه دیدار می کردند و بازدید پومپئو از مسجد رستم پاشا حاکی از اعتراض غیر مستقیم دیگری از سوی دولت ایالات متحده می باشد.
